Het wantrouwen in de samenleving groeit. De afstand tussen ons en onze medemens neemt toe en collectief verlangen we terug naar ‘het touwtje uit de brievenbus’, zoals Jan Terlouw het zo krachtig verwoordde. Wat moeten we doen om het vertrouwen terug te winnen? Wat bezielt Nederland? deelt de visies van boeddhist tot bahai, van humanist tot hindoe, van soefi tot sikh, van jood, christen tot moslim. Zijn religies en levensbeschouwingen in staat over kerk- en tempelmuren heen te spreken? Kunnen ze van maatschappelijke waarde zijn in een seculiere samenleving? Zijn ze de smeerolie in de samenleving of een explosief mengsel?
“Delen is helen”
Drijvende krachten achter de Prinsjesdagviering zijn Ineke Bakker, directeur van de Haagse Diaconie en rabbijn Awraham Soetendorp. De weg naar vertrouwen begint volgens Soetendorp bij delen: “Delen is helen”. Christa Compas van het Humanistisch Verbond laat zich inspireren door de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Haagse wethouder Rabin Baldewsingh ontmoet pastor Ad van der Helm bij het maandelijkse vredesplein.
Wat bezielt Mark Rutte?
Persoonlijke verhalen worden afgewisseld met beelden van de Prinsjesdagviering en interviews met minister-president Mark Rutte, Gert-Jan Segers en Sybrand van Haersma Buma. Wat bezielt hen en hoe geven zij Nederland weer vertrouwen?
De uitzending ‘Wat bezielt Nederland?’ is op zondag 24 september om 23.10 uur te zien op NPO 2.
Zijn religies en levensbeschouwingen in staat over kerk- en tempelmuren heen te spreken? Kunnen ze van maatschappelijke waarde zijn in een seculiere samenleving? Zijn ze de smeerolie in de samenleving of een explosief mengsel?
Zolang religies en levensbeschouwingen niet bereid zijn, of niet in staat om eensgezind concrete doelen op te zetten en daarvoor gezamenlijk en eensgezind optrekken, maar toch liever druk met hun eigen godheid bezig zijn en druk bezig zijn met mooie woorden spreken over vrede, delen is helen, mooi bidden en zingen wordt het niks met hun blijde boodschappen. Met zingen, bidden en mooie woorden spreken is niks mis mee, maar als dat niet leidt tot eensgezinde, gezamenlijk, concreet doelgerichte acties die bijdragen aan een wereld waar iedereen en alles een goed leven kan leiden wordt het helemaal niks met de godsdienstige levensbeschouwingen en gooien ze hun eigen ruiten in en dat ligt echt niet aan de secularisatie.
Kunnen religies (toch de verzameling van hun priesters, dominees, rabbi’s, imams, pandits enz. die de waarheid wel kunnen claimen, maar nooit in pacht hebben) wel ooit alle mensen (en die zijn per definitie immers op elk moment in de tijd verschillend in geestelijke ontwikkeling en qua materiële mogelijkheden!) op één lijn krijgen? Is dat toch verwachten dus geen impliciete vraag om geweld?
Nergens in de mensheidsgeschiedenis is men er ook in geslaagd om onder leiding van religieuze leiders duurzaam recht en vrede te vestigen. Oorlogen, strijd werd alleen maar heftiger en wreder waar een leer, ideologie, waarheidsclaim tot uitgangspunt werd gekozen door meerdere mensen. Juist religies en andere ideologieën bewerkstelligden de meeste slachtpartijen onder mensen! Overal waar hardhandig eenheid wordt nagestreefd, daar wordt de geestelijke ontwikkeling van m.n. jongeren in leeftijd en ontwikkeling beknot, de kop in gedrukt, zoniet te niet gedaan. Dat luidt natuurnoodzakelijk de decadentie in van de dominante geestelijke cultuur die de waarheid reeds in bezit meent te hebben én geen afwijking daarvan wil/kan tolereren. Waar eenheid met fysiek en of structureel geweld wordt gehandhaafd (communisme, fascisme enz.), daar treedt dan ook onherroepelijk spirituele/geestelijke corruptie op. Men neemt niet meer in vrijheid waar, men denkt en oordeelt niet meer onafhankelijk noch ethisch; men praat op den duur alleen nog de machthebbers na en kopieert hun gedrag. Het geestelijk leven komt zo tot stilstand. Die stilstand voert naar de dood. Dat is de paradox waarop het eenheidsstreven geen antwoord heeft: men wil waarheid en echt leven in eenheid, maar bewerkt feitelijk de dood door het hardhandig gedisciplineerde streven ernaar. Gelukkig krijgt men nooit iedereen onder dezelfde noemer bijeen. Streven naar een theocratie is dus de dood in de pot bewerkstelligen. Altijd en overal zullen enkele of vele mensen daarom in verzet en opstand komen.
Echt leven betekent dan ook: verdeeldheid uithouden! Recht verschaffen waar groepen en structuren met hun rigide logica nu juist geen recht kunnen realiseren. Echt leven betekent dus: de roep om waarheid en recht blijven horen en beantwoorden. Dus: om liefhebben, vergeven 70 maal zeven maal, zonder te vragen en oordelen terwille van het echte leven zelf!
De functie van religie moet dus ook niet verder gaan dan G’d (de Roep om lief te hebben/het ideale/een profetisch woord) bemiddelen voor het individu; mensen bij hun ware zelf, hun echte gevoel en eerlijke waarneming, open reflectie en waarachtig oordelen brengen én houden zónder hun geest/verstand te bedwelmen of manipuleren/intimideren. Zonder echte vrijheid geen waarachtige begeestering en verantwoordelijkheid. Alleen in echte vrijheid kunnen mensen kiezen voor gemeenschap!
Religie is er dus allereerst om elk individu van dienst te zijn (geestelijk te begeleiden richting waarheid, echtheid, eerlijkheid), en daarin c.q. daardoor pas de samenleving als geheel.
Politiek en (lands)bestuur moet men aan anderen overlaten die in de gegeven omstandigheden of tijdsbestek terwille van de grootst mogelijke vrede (afwezigheid van fysieke strijd/geweld) het politiek en financieel haalbare dienen na te streven.
Het is zeker, denk ik, mogelijk dat mensen zich inzetten voor een gemeenschappelijk, concreet doel. Doelen waar in God gelovigen en niet in God gelovigen zich heel goed zouden kunnen vinden. Het gaat so wie so mis wanneer de waarheid geclaimd wordt door welke ideologie dan ook, die leidt tot mensen onderdrukken. Maar we kunnen ons bijvoorbeeld best verenigen in een actie die oproept tot voorkomen en opheffen mensen economisch uit te buiten, daar hebben we God helemaal niet bij nodig,laat staan Zijn toestemming daarvoor nodig hebben. Dat geldt eveneens dieren mishandelen en het milieu aanvallen. Dan kun je ruzie maken welke middelen je inzet en langs welke weg dat doel bereikt kan worden, maar het doel opheffen van economisch uitbuiten zou iedereen zich toch in moeten kunnen vinden en laten zij vinden dat mensen economisch uitbuiten dan uitleggen waarom dat “normaal,” of toelaatbaar is, alsook dieren mishandelen en het milieu aanvallen. Ik heb nog niemand gehoord die beweert dat mensen economisch uitbuiten “normaal”is en toch gebeurt het en dan is de vraag wat is het mechanisme; dat het tegen mensen economisch uitbuiten zijn, niet leidt tot het opheffen daarvan.
Mensen kunnen, gevoed vanuit een al dan niet godsdienstige levensbeschouwing, zich wel degelijk inzetten voor concrete doelen. Voor vage doelen als vrede, recht en gerechtigheid wordt het natuurlijk problematisch omdat je daar alle kanten mee uit kunt en groepen mensen streven naar hun vrede, hun hun recht en hun gerechtigheid. De de tijd dat welke club dan ook het in zijn eentje het een en ander kan regelen zou tot het verleden dienen te horen. Ik geloof in eenheid in verscheidenheid eenheid in die zin dat al die verschillende mensen met hun uiteenlopende meningen en vragen kunnen samenwerken aan een heel concreet doel waar allen zich in kunnen vinden; dat mensen niet kapot mogen gaan van honger en dorst; dat mensen met een andere levensovertuiging niet onderdrukt mogen worden, vervolgd en vermoord. Om honger en dorst de wereld uit te helpen lijkt me ook niet iets typisch voor in God gelovigen, maar gaat iedereen aan om dat uitgebannen te krijgen. Piet, ik vermoed zo maar, dat we vrij dicht bij elkaar staan in ons denken.
In dat laatste heb je gelijk, zolang:
– de kerk, moskee, synagoge enz. zich maar niet absoluut vereenzelvigen met één bepaalde en concrete politiek (tegen het kapitalisme, tegen abortus, tegen euthanasie, tegen voorbehoedmiddelen e.d.), en
– pastoors, dominees, imams enz.
maar niet met vaandels gaan lopen en hun aanhang dwingen – op straffe van excommunicatie hier en of in het veronderstelde hiernamaals – om achter hen aan te marcheren.
Kerk en staat hou ik graag gescheiden evenals de Trias Politica (scheiding der machten) in stand. In de oprechte, open dialoog kunnen we dan telkens weer zo dicht mogelijk bij waarheid, goedheid en schoonheid komen, en de best mogelijke ethische/politieke/maatschappelijke besluiten. Met politieke en of religieuze/ideologische gelijkschakeling (zie het communisme en in de meeste kerken waar geen echte dialoog mogelijk blijkt!) heb ik niets, omdat het alle ruimte voor leren door falen en zich verbeteren (de normale gang van zaken) uitschakelt. Waar leren conditioneren en manipuleren wordt, daar verdwijnt ook het gevoel voor recht, gerechtigheid en solidariteit die soms/vaak in eigen vlees snijdt/snijden moet. Een humane cultuur en economie kan namelijk niet zonder dat laatste. Ik heb er zelf mijn leven aan te danken, en wens dat nooit te vergeten!
-Wat bezielt Mark Rutte?
Meer handel, meer winst, meer stemmen.
(Verder weinig, denk ik.)
-Hoe krijgen we het vertrouwen in politici terug?
Tja… Wees gewoon eerlijk! Geef een goed voorbeeld!
-Hoe krijgen we weer vertrouwen in onze medemens?
Heb ik nooit vaarwel gezegd, ondanks wat harde lessen.
Door zelf vertrouwen te geven, wordt jou ook bijna altijd vertrouwen gegeven.(maar wel alert te blijven.)
Bijna altijd -in welk land ook- ontmoet ik fijne mensen. Hoe dat komt?