Merkwaardigerwijs biedt dit uitgesproken ik-gevoel een enorme voedingsbodem aan het georganiseerde ‘wij-gevoel’. Alle oude rituelen die mensen vroeger met elkaar verbond, bij elkaar bracht in vervoering of een hogere staat van zijn, zijn grotendeels vervangen door nieuwe, veel massalere rituelen. Is dat groepsgedrag een compensatie voor of een ontsnapping aan het beperkte ik en de eenzaamheid ervan? Voetbalwedstrijden, popconcerten, Koninginnedag, motorraces, strandfestivals, al dat soort activiteiten trekken (tien)duizenden mensen. Die opeens allemaal het zelfde doel hebben: zich verliezen in het georganiseerde feestgevoel, samen met anderen uit hun dak gaan. Of juist – zoals bij voetbal of andere sportwedstrijden – een gezamenlijk identiteit willen ontlenen aan hun favoriete club, en deelgenoot willen zijn van de glorie die de overwinning geeft.
De grote verhalen, symbolen en rituelen uit mijn jeugd, voortvloeiend uit het geloof, zijn grotendeels weggespoeld door het moderne levensgevoel, maar de nieuwe rituelen zijn er niet minder ‘heilig’ door. Johan Huizinga beschreef in zijn boek Homo Ludens al het wezen van het spel dat altijd een min of meer ritueel karakter heeft. Het staat en valt met een aparte, afgezonderde plek: het spelbord, de arena, het stadion, een omheind terrein, die het bijzondere karakter accentueren. Dat geldt ook voor de spelregels, de kleding, de vlaggen, de speciale kleuren, de liederen. Kenmerk van dat rituele spel is meegesleept worden. In vervoering raken, boven tijd en ruimte uitstijgen, loutering door glorie of het delen van die glorie. Dat wordt bevorderd door meezingen, dansen, een wave maken, juichen. Ook de opening van de Vierdaagse onlangs in het Goffertstadion in Nijmegen, was het schoolvoorbeeld van een massamanifestatie waarin alle elementen van eeuwenoude rituelen aanwezig waren: de gezagsdragers, de fanfares, muziek, de vlaggen, de strakke parade van de deelnemers, al dan niet in (gala)uniform, het vuurwerk, de plechtige, verwachtingsvolle sfeer.
Kennelijk willen wij, mensen, toch af en toe bevrijd worden uit ons beperkte ik en het triviale leven van alledag. Daarom blijven wij rituelenmakers. In feite is er weinig nieuws onder de zon. We hebben nu een moderne versie van totempalen, dankzij McDonald’s. Het voetbalspel bestond al bij de Maya’s. Het enige verschil met nu is dat de winnaars van de wedstrijd er toen een goddelijke status aan over hielden en daarom geofferd werden aan die goden. Onze huidige topvoetballers – evenals de bekende popzangers en filmsterren – zijn de nieuwe goden. Ze worden op een voetstuk geplaatst, zijn zichtbaar en aards en worden massaal door de hele wereld aanbeden.
mooi artikel dat duidelijke inzichten biedt
Ik vind met name de verbinding en overdracht en zodoende de overgangsfase van klassieke tijden, vorige generaties naar de tegenwoordige beleving vanuit een duidelijk perspectief.
Dankjewel