Dialoog en eerbied zij met ons

Vrede is een concept. Een gedachte die mensen zichzelf en de wereld toewensen. Iedereen kan een mooie kaart met een vredesslogan versturen of een fraai stukje schrijven over ‘Vrede op aarde’ en kan die gedachte via de digitale media de wereld over laten gaan. Dat zorgt voor veel opgestoken duimen op Facebook en een heleboel virtuele vrienden. Dat garandeer ik je. Maar wat bereik je er feitelijk mee?

Er wordt al eeuwenlang over vrede gepraat. Iedereen wil het en toch is het er nog steeds niet. Het schijnt de mens maar niet te lukken een langdurige vrede te bewerkstelligen. Waar we wel in slagen – en meer dan eens – is zelfs mondiaal slaags te raken. Miljoenen hebben ervaren wat dat betekent. Doden of gedood worden was een dagelijkse activiteit. En nog steeds zijn er regio’s waar dit de realiteit van alledag is. Het menselijk geweld weet niet van ophouden en kent geen grenzen in zijn creativiteit. Ieder met gezond verstand roept, de uiteindelijke kosten tegen de baten afwegend: “Dit nooit meer!” Maar denken en roepen alleen helpt niet.

Ik voel me persoonlijk wat ongemakkelijk om over vrede te schrijven. Ik heb geen enkele oorlog of andere grote ramp aan den lijve ervaren. Wat ik wel persoonlijk ken en gezien heb, zijn zaken als niet gezien en gehoord worden, armoede en angst. Angst is een doeltreffend waarschuwingssignaal wanneer er daadwerkelijk gevaar dreigt. Die angst moet je ook weer zo snel mogelijk loslaten wanneer het directe gevaar geweken is, want het is een geniepige emotie die zonder dat je het in de gaten hebt, je visie op de wereld versluiert en stuurt. Angst om de angst is een groot obstakel om de werkelijkheid te zien zoals die zich voordoet.

De Palestijnse dichteres en activiste Suheir Hammad schrijft in een van haar gedichten: “Wees niet bang voor wat reeds ontplofte. Als het moet, vrees wat niet ontploft is.” Zij heeft wel persoonlijke ervaring met oorlog en geweld. Maar, ze zet zich positief en vredelievend in voor de tegenpool, vrede en dialoog. Ik interpreteer haar woorden dan ook als: “Deal met het nu en laat de angst om de angst je keel niet dichtknijpen. Spreek uit, vraag naar het waarom, zoek een oplossing samen en wordt geen broedplaats voor haat en verachting. Daar kan niets goeds van komen”.

Armoede en gradatie van mensen zijn een voedingsbodem voor onvrede en erger. Dan kan je met allerlei mooie concepten lopen zwaaien, maar dat raakt dan kant noch wal. En terecht. Daarom werkt veel op politiek niveau vaak niet vermoedelijk. Het staat te ver van de realiteit van de dag af en de belangen zijn versnipperd. Te conceptueel, te groots, te volgepakt met ‘Eerst ik en dan misschien gij ook nog’. Werken aan vrede, bestrijden van armoede en loslaten van de angst moet onderaan beginnen en zich van daaruit verspreiden.

Om te begrijpen waar een ander bang voor is, zullen we onze eigen angst moeten afleggen en het gesprek aangaan. Als je dat doet, blijkt dat de angst van die ander op die van jezelf lijkt. Niet de antwoorden op de grote concepten zijn belangrijk, maar op misstanden in de kleine dagelijkse ontmoeting: ‘Heb jij dat nou ook? Wat kan ik voor je doen? Hoe heb jij dat aangepakt? Waar kan ik je blij mee maken? Waar kan ik je mee helpen?’

Eerbied voor het leven en echt naar vrede streven, betekent eerbied voor jezelf en voor allen en alles wat je in je wereld ontmoet. Leven is met lef doorstappen met begrip voor elkaar. Dat betekent niet alles maar prima vinden wat er gebeurt. Of er ooit ‘vrede op aarde’ komt? Ik weet het niet. Misschien is het concept ‘vrede’ te groot en is het hoogst menselijk haalbare recuperatietijd tussen perioden van geweld in.