Zo’n veertig jaar geleden zat ik met ouders en broers op gezette tijden voor de buis. Het drama Een mens van goede wil was aan weerszijden van de Zeeuws-Vlaamse grens erg populair. Regisseur John van de Rest bracht de roman van Gerard Walschap tot leven en liet ons delen in het lief, maar vooral leed van boerenknecht Thijs Glorieus. De eenvoudige, maar ferme en vooral integere boerenzoon bevocht klein en groot onrecht en probeerde goed te doen, ook als dat niet in zijn voordeel werkte.
Goed en kwaad speelden in de serie een duidelijk omlijnde rol. Een goed mens krijgt met veel tegenslag te maken en wordt beproefd op zijn goedheid. Het Bijbelse verhaal van Job in een nieuw jasje. Ruzie, valse beschuldiging, mislukte plannen, armoede, jaloezie ,misbruik, moord… alles passeert de revue in acht afleveringen. Uiteraard komt alles uiteindelijk goed in het verhaal over Thijs. Schrijver en regisseur geven dat in wezen al prijs door de hoofdpersoon ‘Glorieus’ te noemen. De man bezit een onverwoestbaar vermogen om de fijne lijn tussen goed en kwaad te onderscheiden en zich aan de correcte kant te blijven bewegen. En uiteindelijk komt het allemaal goed.
De grens tussen eigentijds en historisch drama is ook dun. Feit en fictie liggen niet zo ver uit elkaar als de woorden doen geloven. Deugd wordt zelden beloond met uiterlijk succes, maar veel vaker met teleurstelling en misbruik. Hoeveel kan een mens verdragen zonder daarbij zijn normen en waarden te grabbel te gooien? Deze thematiek is verbonden met het mens zijn, het blijft interessant. De hoofdpersonages belichamen een tijdgeest, waarvan ze zelf een product zijn, maar ook de mogelijkheid hebben en nemen om verandering te brengen.
Een wat lange aanloop op Tweede Kerstdag, waar mijn oog ’s ochtends valt op een artikel in de digitale Trouw van 20 december: “Voormalig directeur van de CIA, James Woolsey, wil oud-NSA medewerker Edward Snowden het liefst zien hangen”. Dit terwijl de roep in de wereld sterker wordt om de meest beroemde klokkenluider van dit moment amnestie te verlenen. De kern van de zaak, het op ongekende schaal schenden van de privacy van mensen wereldwijd, lijkt in sommige kringen onder het tapijt geschoven te zijn.
Snowden, kind van deze tijd, zonder plaats in de herberg. Hij lijkt uiterlijk op mijn zoon, maar hoe anders is zijn leven. Snowden lijkt ongebroken, ondanks zijn vlucht over de wereld en het voortdurend over de schouder kijken, Misschien zelfs wel gesterkt in zijn overtuiging recht te maken wat krom is. In zijn alternatieve kersttoespraak, die op Eerste Kerstdag door de Britse televisiezender Channel 4 uitgezonden werd, blijft hij oproepen tot verzet tegen de grootschalige afluisterpraktijken door overheden met de focus op de Verenigde Staten van Amerika: “Vragen is goedkoper dan spioneren. En privacy stelt mensen in staat te bepalen wie je zijn en willen zijn”. Een paar zinnen uit zijn speech, die heel menselijk en integer overkomen. Maar vragen houdt het risico in, dat mensen niet mee willen werken. Dus worden er grenzen van anderen overschreden, want er is al een plausibele verklaring voorhanden dat de noodzaak van dit soort handelen voorstaat.
Goed tegenover kwaad, of tegenover minder goed. Wat maakt iemand tot een mens van goede wil? Wie zijn die mensen van goede wil? Mensen die overal spreken over vrede, gerechtigheid en compassie? Of mensen die vooral laten zien dat ze compassievol werken aan vrede en gerechtigheid? Het zijn geen perfecte, onfeilbare mensen. De kritiek op icoon Mandela van afgelopen weken bewijst dat bijvoorbeeld. Mensen van goede wil, vermoed ik, laten zich niet door een ander in dat pessimistische en negatieve hoek duwen. Zij zijn in staat te onderscheiden wat er werkelijk aan de hand is en wat er omheen gedacht, gevonden en afgebrokkeld of opgesmukt wordt. Het zijn mensen die met een optimistische kijk naar de langere termijn kijken en de waan van alledag laten waar die thuishoort: bij het moment dat een dag is. Het zijn mensen die rekening houden met lastige of zelfs ernstige obstakels en mislukkingen. Mensen die beseffen dat het leven geen sprookje is, waar ze zelf de auteur van zijn.
Snowden, het klinkt heel wat minder geestdriftig en triomfantelijk dan de naam van de hoofdpersoon uit Een mens van goede wil. Toch zou ik ook hem die erenaam willen toekennen. Heiligt elk middel dan het doel? Nee, dat niet. Maar de jonge Edward Snowden is een voorbeeld voor velen, omdat hij gerechtigheid en algemeen belang boven onwaarheid en eigenbelang stelt en daar de consequenties van accepteert. En daardoor in een voor de meesten van ons nauwelijks voor te stellen situatie verkeert. Als een groep van inspirerende mensen dit jaar de geest van Kerst weet te belichamen, dan is hij daar één van.
heel goed artikel. inderdaad de goeden krijgen de meeste klappen in deze maatschappij, omdat deze maatschapij merendeel niet onder de goeden gerekend kan worden. de farizeeër Woolsey mag niet spreken, want mijnheer heeft heel wat op zijn geweten als ex CIA directeur.
En de klokkenluiders, zij luiden voort… Er zouden er alleen meer moeten zijn
Dank je wel voor deze column. Ook al word je 10.000 keer teleurgesteld in de mensen , en neergesabeld, toch moet je elke keer weer opstaan om verder te gaan, en daarbij niet jezelf verliezen. Was dat ook niet een spreuk van Mandela?