Fahm Instituut viert vijfde verjaardag

Voorzitter en oprichter Anne Dijk vertelt het publiek dat van heinde en verre naar Utrecht is gekomen, dat Fahm Instituut niet is opgezet, maar organisch ontstaan is vanuit een behoefte. Ze werd als islamoloog steeds vaker gevraagd om cursussen en lezingen te geven. Bij een aantal projecten vroeg ze direct of Kamel Essabane (filosoof) en Arnold Yasin Mol (theoloog) ook les wilden geven. Ze kende hen reeds van het online platform Nieuwemoskee.nl, waar ze kritische en genuanceerde artikelen schreven over islamgerelateerde onderwerpen. Toen deze activiteiten er steeds meer werden, moest daar een vorm omheen gevonden worden. Zo is Fahm, wat in het Arabisch begrip betekent, ontstaan.

“In het begin liepen we wel wat tegen de weerstand van anderen aan. We kregen de vraag welke ‘aqieda (geloofsrichting) of wetsschool wij volgden. Wij werken echter niet voorschrijvend maar informatief; we presenteren verschillende meningen die naast elkaar bestaan, leggen uit hoe die ontstaan zijn, zonder partij te kiezen. Deze benadering was 5 jaar geleden heel nieuw. Nu merken we dat juist aan deze benadering veel behoefte is”, aldus Anne.

Kamel Essabane voegt toe dat er behoefte was aan een fysiek platform met een méér genuanceerde visie over de islam. “Er zijn genoeg normatieve instituten. Wij wilden een méér genuanceerd geluid. Toen ik erachter kwam dat Anne en ik dezelfde ideeën deelden, ben ik bij haar op de kar gesprongen.”

Docent Arnold Yasin Mol geeft aan eerder een meedenker te zijn dan een kartrekker. “Ik ben meer van de ivoren toren en ben blij dat Esther en Anne de kar trekken. Dat heb ik ook wel nodig. Ik vind het belangrijk dat er op een meervoudige manier naar de islam wordt gekeken. Wat doe je bijvoorbeeld met diversiteit binnen de islam? Dat is een interessant vraagstuk. Dit soort vraagstukken behoort tot onze gezamenlijke hobby. Ik vind het belangrijk dat we daar een gids voor anderen in kunnen zijn.”

Daar waar Arnold zich meer focust op islamitische wetenschappen, hoogwaardige theologie en koran-exegese (theologische benadering), houdt Kamel zich meer bezig met hoe filosofie zich verhoudt tot de islam (filosofische benadering). Islamitische filosofie is een van de populaire cursussen van Fahm. Anne Dijk houdt zich o.a. met filosofie, de ethische kant van fiqh (jurisprudentie) en mystiek bezig en heeft speciaal aandacht voor vrouwenrechten in Islam. De cursus ‘Islamitisch Feminisme?/!’ richt zich op vrouwelijke geleerden en zelfbeschikking in diverse islamwetenschappen. De docenten werken regelmatig samen binnen één module, ieder vanuit een eigen specialistische invalshoek.

Naast bovengenoemde docenten van het eerste uur, zijn er door de jaren heen ook nieuwe docenten bijgekomen met andere expertises. Al in het eerste jaar kwam psycholoog Sanne Tji bij het team en gaf zij samen met theoloog Anne Dijk de workshop ‘Mindful Moslim’ en met gastdocent huisarts en Mindfulness (MBCT)-trainer Heleen Nesse-Sijtsema de ervaringsgerichte dag ‘Mindful de Ramadan in’. De behoefte aan meer bewustzijn gericht op ervaring binnen de islam bleek groot. Sanne ontdekte dat sommigen zijn afgehaakt op de islam, niet omdat ze niet gelovig meer zouden zijn, maar omdat ze geen aansluiting vonden binnen de gemeenschap. “Ik kreeg veel vragen over oordeelgerichtheid en de gerichtheid op regeltjes. Dat slaat niet bij iedereen aan. We geven ervaringsgerichte workshops en proberen zo aan de behoefte te voldoen. “

Teamlid Lennart Mukhtar Proot (religiewetenschapper) is vorig jaar actief geworden en is tevens secretaris. Hij roemt Fahm Instituut vanwege de ruimte die zij biedt voor pluriformiteit. Lennart is momenteel bezig met het ontwikkelen van een cursus die twee speerpunten omvat: “Enerzijds ben ik bezig met de dekoloniale benadering van de moslimgeschiedenis, met andere woorden: de moslimgeschiedenis door moslim-ogen. Anderzijds ben ik bezig met de verbindingen tussen islam en politiek.”

Het nieuwste teamlid is Berna Toprak die deze avond ook host. De aandacht voor de beschouwende verbinding tussen (Westerse) academische wetenschappen en islamwetenschappen maakte haar enthousiast om zich hier ook voor in te zetten.

Naast bovengenoemde docenten zijn er andere vrijwilligers die het team compleet maken en die met veel enthousiasme de nodige hand-en spandiensten verrichten. Esther van Pelt is sinds twee jaar bestuurslid en de drijvende kracht achter de communicatie en organisatie. Alle teamleden hebben er een baan en een gezinsleven naast. Gezien de groei die Fahm Instituut doormaakt, doet dagvoorzitter Berna dan ook een oproep aan het publiek voor méér menskracht: “Meedenkers hebben we genoeg. We zouden graag meer meedoeners erbij willen hebben.”

Fahm Instituut heeft de afgelopen vijf jaar tegen de 1400 cursisten mogen bedienen. Gezien de populariteit van de cursussen, is een aantal modules ook online te volgen. Dat geldt voor de eerdergenoemde module ‘Islamitische Filosofie’, maar ook voor de razend populaire ‘Rumi-reeks’. Deze module wordt verzorgd door gastdocent en imam Abdulwahid van Bommel, die de dichtbundel Masnawi van de 13de-eeuwse theoloog en mysticus Djalal-ul-dien Rumi vertaald heeft vanuit het Turks naar het Nederlands.

Verder heeft Fahm Instituut samengewerkt met meerdere partijen zoals de VU Amsterdam, en het intrareligieuze kennis- en netwerkplatform Su-Shi intrafaith Dialogue, maar ook met individuele geleerden zoals de Zuid-Afrikaanse schrijver en moslimtheoloog Prof. Farid Esack, de Belgische antropoloog Prof. Nadia Fadil, theoloog Prof. Mohamed Ghaly en emeritus hoogleraar islamstudies Pieter Sjoerd van Koningsveld (Universiteit Leiden).

Voor een groter bereik is ook het FAHMily-concept in het leven geroepen, waarbij ieder derde weekend van de maand lezingen worden gegeven die vrij toegankelijk zijn, voor alle geïnteresseerden.

De teamleden geven aan trots te zijn op elkaar, vanwege de commitment en het harde werk dat iedereen toont. “We zijn familie geworden, we opereren als één team ondanks alle drukke agenda’s, en verschillende karakters.”

Arnold Yasin wijst op de spurtgroei die Fahm Instituut heeft doorgemaakt: “We zijn bij wijze van spreken begonnen in een kelderbox en inmiddels vragen moskeeën en andere organisatie ons bij hen cursussen en lezingen te geven.” Hij is vooral trots op het verbindende karakter van Fahm Instituut: “We hebben in onze module Islam en Wetenschap mensen met een pro- en anti-standpunt wat betreft de evolutietheorie bij elkaar weten te brengen. Dat is een prestatie op zich.”

Verder wordt met lof Het 5-jaren boek genoemd dat deze avond voor het eerst gepresenteerd wordt en waarin de teamleden worden voorgesteld, de activiteiten en missie worden toegelicht en de toekomstdroom van Fahm Instituut nader wordt uiteengezet.

Voor Kamel is het een droom om de missie van Fahm te bestendigen en cursussen verder uit te bouwen. Anne noemt het hebben van een eigen rustgevende plek: “We komen overal in het land. Dat heeft zo zijn voordelen. Toch is het ook fijn om een vaste uitvalsbasis te hebben.” Maar de ultieme droom die ze met zijn allen delen is een islamitisch studie- en retraitecentrum met een eigen bibliotheek, gebedsruimten, leslokalen en overnachtingsmogelijkheden. Daar zijn donaties voor nodig.

Faisal Mirza, oprichter van Wijblijvenhier.nl, doet als symbolische eerste donatie een toezegging van duizend euro. De eerste stap in het verwezenlijken van deze droom wordt deze avond gezet, met het vertrouwen dat goed voorbeeld doet volgen.