Op 11 april herdenken we dat driehonderd jaar geleden de Vrede van Utrecht werd getekend. Niet langer draaiden godsdiensttwisten en religieuze intolerantie uit op oorlogen. Vrede kreeg een kans door onderhandelingen, diplomatie en het praktiseren van tolerantie. Maar mijlpaal of niet, de vrede legt het nog regelmatig af tegen geweldsuitbarstingen en ook intolerantie steekt telkens opnieuw de kop op. 

Volgende maand komt het nieuwe boek van Martha Nussbaum, The new religious intolerance, in Nederlandse vertaling uit en u kunt een interview met haar deze maand al tegemoet zien. In dit boek exploreert Nussbaum de geschiedenis van angst en discriminatie ten aanzien van andersgelovigen in Europa en de VS. Sinds 9/11 is deze angst met name gericht tegen de islam. Nussbaum merkt op dat de Amerikaanse en Europese ontwikkelingen op dit terrein nogal verschillen. Zij signaleert meer religieuze intolerantie in Europa dan in de Verenigde Staten. Dat komt met name omdat beide continenten een andere opvatting hebben over nationale identiteit. Europa definieert burgerschap en belonging in ethnoculturele en religieuze termen. In Amerika is burgerschap een kwestie van civic behaviour, je bevestigt gedeelde politieke waarden en deelt het vrijheidsideaal. Dit gedeelde vrijheidsideaal sluit uit dat je minderheden vervolgt. Hoewel Nussbaum opmerkt dat ook Amerikanen niet altijd volgens hun principes leven, meent ze toch dat Europa van Amerika kan leren op dit punt.

Voor Nieuwwij.nl een uitgelezen moment om onszelf de vraag te stellen of we tolerantie kunnen leren. Hoe word je een verdraagzaam mens? En hoe wordt er in de verschillende religieuze heilige teksten over tolerantie gesproken?

Op deze vragen zijn geen eenduidige en gemakkelijke antwoorden te geven. Maar laat ik een poging doen en eindigen met wat mij persoonlijk inspireert om deze houding te oefenen. Als ik op mijn krukje heb gezeten om te mediteren, lees ik vaak de Gelofte aan de Mensheid, van de Japanse zenmeester en filosoof Hisamatsu Sin ‘ichi. Zijn gelofte verbindt twee houdingen met elkaar, namelijk de contemplatie en het actief werken aan een betere wereld.


Gelofte aan de Mensheid

Kalm en evenwichtig:

Laat ons ontwaken tot ons ware Zelf
Mensen worden, vol van mededogen.

Onze gaven ten volle ontplooien,
Ieder volgens de eigen roeping in het leven.

Ons bewust worden van de doodstrijd,
Persoonlijk en maatschappelijk,
En de bron ervan onderkennen.

De juiste richting ontdekken,
Waarin de geschiedenis zou moeten voortgaan
En elkaar de hand reiken,
Zonder onderscheid naar man of vrouw zijn,
Zonder onderscheid naar ras, natie of klasse.

Laat ons met mededogen de gelofte afleggen
Het diepe verlangen van de mensheid
Naar bevrijding van haar ware Zelf,
Werkelijkheid te doen worden.

En een wereld bouwen waarin iedereen
Waarachtig en in heelheid leven kan.

Hisamatsu Sin ‘ichi
(vertaling Ton Lathouwers)

Ida Overdijk is hoofdredacteur van Nieuwwij.nl

Nog geen reactie — begin het gesprek.