Presbyterianen investeren niet meer in Israëlische bezetting

De stemmingen (310 tegen 301) werden in Washington, in Jeruzalem en onder Palestijnen nauwlettend in de gaten gehouden. Ze betekenden een momentum voor de geweldloze BDS-beweging die Israël onder druk zet om door middel van Boycot, Desinvesteringen en Sancties de bouw van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem te stoppen en de bezetting te beëindigen.

De Presbyterianen vormen één van de belangrijkste denominaties en een kerk waar veel Amerikaanse presidenten lid van waren. Ze is de grootste kerk die desinvestering op haar algemene conventie heeft onderschreven. Ze deed dit na een stemming die volgde op een debat dat tien jaar geduurd heeft – en nadat twee jaar geleden, met slechts twee stemmen verschil, deze stap nog werd afgewezen. De maatregel die werd goedgekeurd roept niet alleen op tot desinvestering, maar bevestigt tegelijkertijd het bestaansrecht van Israël, onderschrijft de twee-staten-oplossing, moedigt de interreligieuze dialoog aan en het reizen naar het Heilige Land. De kerk wordt opgedragen om zich in te spannen voor “positieve investeringen” die de vrede bevorderen en die de levens van Israëliërs en Palestijnen moeten verbeteren. De motie mag “niet worden opgevat als instemming met of goedkeuring van de wereldwijde BDS-beweging” door de Presbyteriaanse kerk in de VS. De tekst is opgesteld door de 65 leden tellende Midden-Oosten commissie van de kerk. Heath Rada, moderator van de kerk, die de procedure leidde, zei onmiddellijk na het elektronische tellen van de stemmen, dat dit “op geen enkele manier ons gebrek aan liefde voor onze Joodse broeders en zuster reflecteert”.

De BDS-campagne heeft vooral steun gekregen in Europa (bv. in Schotland), maar had het tot nu toe in Amerika niet zo goed gedaan; alleen twee relatief kleine academische groepen stemden dit jaar voor een academische boycot van Israël, terwijl grotere groepen, net als veel universiteiten zich hier juist tegen hebben verzet.
De bedrijven waartegen de kerk zijn desinvestering nu richt, zijn Caterpillar, Hewlett-Packard en Motorola Solutions. De kerk heeft in deze ondernemingen ongeveer $ 21.000.000 geïnvesteerd, aldus een woordvoerster. De kerk heeft al vele jaren geprobeerd haar bezorgdheid tot uitdrukking te brengen over bedrijven die profiteren van de Israëlische bezetting door de verkoop van bulldozers, surveillance technologie en andere apparatuur.

Lobby ‘contra’, maar ook ‘pro’ door Joodse organisaties

Grote Amerikaanse Joodse organisaties lobbyden verwoed bij de Presbyterianen om de desinvestering af te stemmen; het was hun meest vastberaden campagne in de afgelopen 10 jaar dat de Presbyterianen over een dergelijke stap hebben nagedacht. Meer dan 1700 rabbijnen uit alle 50 staten van Amerika ondertekenden een open brief aan de Presbyteriaanse kiezers, om te verklaren dat door “het leggen van alle schuld bij één partij, terwijl beiden verantwoordelijkheid dragen, in plaats van de vrede de conflicten en verdeeldheid worden bevorderd.”

In een laatste wanhopige manoeuvre op donderdag 19 juni, bood rabbijn Rick Jacobs, leider van de Reform beweging (de grootste tak binnen het Amerikaanse jodendom), de assemblee een ontmoeting aan tussen premier Benjamin Netanyahu van Israël en de twee hoogste leiders van de kerk, zodat die de zorgen van hun kerk over de bezetting zouden kunnen overbrengen – op voorwaarde dat de desinvestering maatregel van tafel zou gaan.

Dat aanbod leek te falen, omdat het volgens sommigen even manipulatief als ineffectief aanvoelde, vooral gelet op Netanyahu’s volmacht voor meer nederzettingen in de bezette gebieden en vanwege diens gebrek aan enthousiasme voor vredesonderhandelingen.

“Ik ben er niet zeker van dat ik die strategie zou hebben gekozen”, zei dominee Gradye Parsons, de scriba van de kerk en één van de twee leiders die uitgenodigd was, zei in een interview: “Ik ben er van overtuigd dat het een serieuze en genereuze uitnodiging was. Ik ben er niet van overtuigd dat ze behulpzaam was in ons debat”. “We zijn nog steeds toegewijd aan Israël en zijn bestaansrecht, maar we zijn bezorgd over de bezetting en denken dat Israël tot beter in staat is”, aldus Parsons.
Parsons zei dat Presbyterianen hun relaties met de joden in hun gemeenschappen en in Washington op prijs stellen, waar hun lobbyisten vaak aan dezelfde kant van de vele kwesties staan. Hij erkende dat de kerk is beschuldigd van antisemitisme, maar dat dat niet waar is en “onze zorgen“ over de mensenrechten “als niet legitiem” afdoet.

De betrekkingen tussen Joden en Presbyterianen waren verzuurd nadat het Israël / Palestina Mission Network, een Presbyteriaanse advocacy groep, dit jaar in een studiegids die “Zionism Unsettled” heet de geschiedenis en de theologische onderbouwing van de zionistische beweging had uitgedaagd. De gids is door Joodse leiders aan de kaak gesteld als hatelijk, racistisch en kwaadaardig onwetend over de rol van de Holocaust en het geweld tegen Israël door de Palestijnen en de Arabische landen bij het verklaren van de geschiedenis van de regio. De vergadering nam in Detroit het besluit, dat de studiegids het officiële kerkelijke beleid niet vertegenwoordigt, maar wel te koop is op de website van de kerk. Joodse organisaties hadden de kerk opgeroepen te stoppen met de verkoop. Veel Presbyterianen op de algemene vergadering zeiden dat ze de gids niet gelezen hadden, en dat die niet van invloed was geweest op hun stemgedrag.

“Nog een jood die desinvestering steunt!”

Van meer invloed was de aanwezigheid gedurende de hele week bij conventie van Joodse activisten, waaronder veel jongeren in zwarte T-shirts met de slogan “Nog een jood die desinvestering steunt!”. Velen hoorden bij Jewish Voice for Peace, een kleine maar groeiende organisatie die desinvestering bevordert en ter linkerzijde samenwerkt met Palestijnse en christelijke groepen.

Voor de stemming zochten sommige Presbyteriaanse gecommitteerden contact met rabbijn Alissa Wise, directeur van Jewish Voice for Peace , die een week lang in het congrescentrum had doorgebracht en tijdens een gebedsdienst in een Presbyteriaanse kerk had gesproken. Ze vertelde daar dat desinvestering een constructief doel dient. “Voor mij helpt dit de Palestijnen hun macht te vormen, zodat Israël ervan overtuigd raakt, dat er niet door geweld, maar door wereldwijde consensus iets moet veranderen.”

De Presbyterianen met in de VS bijna 1,8 miljoen leden en 10.000 gemeenten, hebben in de afgelopen decennia leden en invloed verloren, voor een deel door hartverscheurende debatten over de vraag of homoseksuele geestelijken gewijd mogen worden en of het homohuwelijk is toegestaan; een maatregel die door de assemblee donderdag 19 juni werd goed gekeurd.

Het is overigens niet de eerste Amerikaanse kerk die tot desinvestering overgaat om zo te protesteren tegen de politiek van Israël: het Mennonite Central Committee en de Quakers hebben hun aandelen in een aantal bedrijven die zaken doen met Israël verkocht. Vorige week heeft het bestuur dat gaat over de pensioenvoorzieningen van de United Methodist Church aangekondigd dat het zijn aandelen in een vennootschap, vanwege zorgen over de contracten van het bedrijf met de Israëlische gevangenissen, wil verkopen.

Kairos Palestina

Rifat Odeh Kassis, Palestijns christen en voorman van Kairos Palestine die uit Bethlehem was overgekomen om er bij de presbyterianen op aan te dringen voor desinvestering te stemmen, zei in een interview dat de uitslag “een klinkende boodschap” betekent voor alle Palestijnen, omdat ze zegt: “Jullie staan niet alleen”.

Belangrijke Joodse organisaties waren er snel bij om verontrusting en verontwaardiging uit te spreken. Rabbijn Steve Gutow, voorzitter van de Joodse Raad voor Publieke Zaken, noemde de desinvesteringsactie “schandalig” en zei dat het een “verwoestende invloed” zal hebben op de betrekkingen tussen de nationale kerk en de belangrijkste Joodse groeperingen. De heer Rada, moderator van de kerk, zei op een persconferentie na de stemming: “Ik geloof niet dat ook maar één gecommitteerde zal zeggen dat hier sprake is van een anti-Joodse aangelegenheid. Ik denk dat er veel emotie bestaat over de onrechtvaardige behandeling door de Israëlische regering van de Palestijnen, maar er is evenzeer boosheid over terroristische activiteiten die door Palestijnen worden bedreven”, aldus Rada.