Nu zal natuurlijk geen enkele religie van zichzelf zeggen dat ze mensen angst inboezemt. Maar het valt niet te ontkennen dat veel vormen van religie wel dat effect op hun gelovigen hebben. Vooral vrouwen hebben hier vaak onder te lijden, ook al zijn zij zeker niet de enigen. Voor een deel hangt dat samen met een traditioneel patriarchaal denken waardoor de meeste religieuze tradities van oorsprong en door de eeuwen heen gekleurd zijn. Of het nu gaat om een vadergod die al dan niet welwillend op zijn volk neerziet en die zijn macht op aarde aan de vaders heeft gedelegeerd. Of dat het gaat om andere vormen van religieuze en maatschappelijke organisatie waarin vrouwen in ieder geval ondergeschikt en afhankelijk zijn van hun vader, hun echtgenoot of anders wel hun zonen. Dat vrouwen door hun mannen ‘beheerst’ worden, dat ze afhankelijk zijn van de goedkeuring van mannen in wat ze wel in wat ze niet mogen of behoren te doen, roept bij hen vaak angst op.
En de meeste angst in dit verband hangt samen met seksualiteit. Religieuze tradities – zowel de officiële woordvoerders en leiders als ‘de man op de straat’ – hebben doorgaans vrij heldere opvattingen over de plaats en betekenis van seksualiteit. Met name als het gaat om het seksuele gedrag van vrouwen. En de straf wanneer vrouwen zich niet volgens die regels gedragen is groot en vaak ook gewelddadig. Letterlijk of figuurlijk. Of het nu gaat om het stenigen van vrouwen bij overspel, of om de excommunicatie van al degenen die betrokken waren bij de abortus op een van seksueel geweld zwangere negenjarige: de straf is groot en staat in geen verhouding tot de feitelijke ‘daad’. Maar ook seksueel geweld tegen vrouwen, verkrachting of incest, wordt met een beroep op goddelijke regels en goddelijke wil gerechtvaardigd. Mannen zijn nu eenmaal zo geschapen. Precies hier lijkt de harde en vooral ook angstaanjagende kern van de verhouding religie en vrouwen te liggen. Want al die voorschriften, regels en opvattingen over hoe mannen en vrouwen behoren te zijn, zijn immers door God voorgeschreven en worden door de mannelijke vertegenwoordigers van het goddelijk gezag nauw gecontroleerd en gesanctioneerd. Opnieuw: of het nu om de Taliban, de pandit of de predikant gaat. Dat leidt tot angst. Angst, omdat aan deze regels niet anders dan door te zondigen te ontsnappen valt. Angst en schuldgevoel. Dat het nooit goed genoeg is wat je doet, dat de ‘straf’ logisch is en dat geweld verdragen moet worden. Op veel plaatsen is deze angstige en gewelddadige religie grotendeels verdwenen. Ja, zelfs met een beroep op de religie zelf. Want in de rijkdommen van de religieuze tradities zijn ook heel andere sporen te ontdekken. Barmhartigheid, liefde, solidariteit en de visioen van een goed leven voor allen, vrij van geweld, armoede en vrij van angst, staan daarin centraal. Want ook dat zijn fundamentele dimensies van religieuze tradities. Maar het blijft oppassen. Het ligt grotendeels aan de sociale, economische, politieke en culturele omstandigheden welke weg gekozen wordt.
