Sacred Chants – Sacred Chance?

Wanneer je elkaars heilige gezangen met elkaar kunt delen, dan biedt dat ongekende mogelijkheden: elkaar ontmoeten, de ander begrijpen maar vooral zelf nieuwe spirituele inzichten opdoen. ‘Sacred chants’ bieden een ‘sacred chance’ die je moet grijpen voor de dialoog onder zinzoekers. Bij het maken van ons gezamenlijke boek merkten Paul van der Velde en ik dat onze dialogen over religie tussen Oost en West uitnodigen tot een vervolg: spirituele, liturgische zang delen, samen tot verinnerlijking en expressie komen. De samenklank van Gregoriaans en Oud-Hindi is een experiment in die richting dat mij te denken geeft en aanspoort.

Paul wijst er naar aanleiding van de beschrijving van een hindoeïstische tempel in ons boek terecht op: “Het is een overweldigende lichamelijke ervaring”. Die ervaring is niet alleen zintuiglijk, maar zit hem ín de artistieke, rituele enscenering. Zelfs de waarneming van heilige beelden heeft volgens hem met de conditionering ervan te maken: “Je ziet mensen in tranen uitbarsten voordat ze het echte beeld gezien hebben, door de prikkels eromheen”. Soms krijgen ze het zelfs nooit te zien. De impressies en het decorum maken de ervaring zo intens dat de aanwezigheid van de Godheid er gewoon al is.

In de Regel van Benedictus, mijn eigen leidraad, lees ik een gedachte die daar mooi bij aansluit: “Wij geloven dat God alom aanwezig is”. Ook die aanwezigheid is bemiddeld: “Dat geloof wordt wel helemaal een zekerheid wanneer wij aan het goddelijk officie deelnemen”. Het officie, de viering, voltrekt zich, net als de ervaring in de tempel, in je lijf. Je moet er namelijk voor zorgen “dat je stem en je gedachten in harmonie zijn met elkaar”. De stem (vox) is een van de meest karakteristieke delen van je lichaam. Iedereen die wel eens gezongen heeft, kent de kracht maar ook de kwetsbaarheid van dat orgaan.

Wanneer we naar balans willen zoeken, gaat dat via de zang, zo weet ik uit ervaring. In een kloostergemeenschap is zingen een van de meest intieme dingen die je met elkaar deelt. Wanneer wij broeders harmonisch met elkaar omgaan, is ook onze zang een mooie eenheid. Wanneer er spanningen zijn, merk je dat meteen: de zang vertoont dan scheuren, oneffenheden, zonder dat iemand dat beoogd zou hebben. Zingen is de basis voor gemeenschap en komt er tegelijk uit voort. Dat maakt het ook zo moeilijk om erover in gesprek te gaan. Het komt snel heel dichtbij en kan gevoelig liggen wanneer je de zang van een ander bekritiseert.

Die intuïtie heeft Paul en mij ertoe gebracht om onze interreligieuze dialogen vanuit het boek bij de publieke presentatie dichtbij te laten komen. Dat kan alleen maar door samen te zingen. Een hele uitdaging, wanneer je op het eerste gezicht heel verschillende stijlen koestert. Ook onze manier van betrokkenheid is anders. Maar we delen dezelfde spirituele zoektocht, dat merkten we niet pas bij het maken van ons boek. Toch weten we niet hoe het muzikale experiment zal uitpakken. We zullen Gregoriaans en Oud-Hindi zingen: over incarnatie, de aanwezigheid van het Goddelijke in de wereld en over heilige plekken. Wat betekent dat? Een vraag die een klankruimte nodig heeft.

Zouden er heilige kansen gelegen zijn in die manier van samen zinzoeken? Hoe nemen anderen die met ons meezingen of komen luisteren de muzikale dialoog waar? Dat gebeuren echt open tegemoet te treden, is echt zinzoeken. Voor ons als religiewetenschapper en theoloog is het een vorm van betrokken wetenschap. Voor mij als monnik is het een poging om bij de universele kern van het monastieke leven te komen. Voor Paul en mij betekent het een verruiming van onze artistieke betrokkenheid bij spiritualiteit. We hopen van harte dat velen die ons boek al hebben gelezen of zullen gaan lezen, met ons het risico willen nemen!