Leiders van inheemse gemeenschappen zijn opgetogen over een belangrijke doorbraak in een nieuw mondiaal biodiversiteitspact dat deze week in Montreal werd goedgekeurd. De hoofddoelstelling om tegen 2030 ten minste 30 procent van de planeet te beschermen omvat een uitdrukkelijke erkenning van de landrechten van de inheemse bevolking. Inheemse vertegenwoordigers op de COP15-top van de VN zeggen dat dit cruciaal kan zijn om hun gemeenschappen te beschermen tegen de effecten van de winningsindustrie en ook doorgedreven natuurbehoud die hen in het verleden van hun land hebben verdreven.
“Nu wordt erkend dat de inheemse bevolking ook een bijdrage kan leveren aan het behoud van de biodiversiteit,” aldus Viviana Figueroa, vertegenwoordiger van het International Indigenous Forum on Biodiversity (IIFB). “Voor ons is het als een paradigmaverschuiving”, zegt ze. “Ze erkennen deze belangrijke rol die voordien onzichtbaar was.”
Na twee weken onderhandelen hebben de afgevaardigden overeenstemming bereikt over het mondiale biodiversiteitskader, met inbegrip van de “30 tegen 30”-doelstelling voor de bescherming van land, binnenwateren en zeegebieden. Dat wordt als cruciaal gezien voor het omkeren van het verlies aan biodiversiteit. Vernietiging door menselijke activiteiten zoals industriële landbouw en visserij bedreigt tot een miljoen planten-, insecten- en diersoorten met uitsterven, volgens een rapport uit 2019 van het Intergouvernementeel Panel voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten.
Inheemse gemeenschappen spelen een sleutelrol bij het beschermen van de natuur, aangezien hun land ongeveer 80 procent van de resterende planten- en diersoorten op aarde bevat, aldus de Wereldbank. Meningsverschillen over de financiering dreigden de besprekingen te doen ontsporen, maar op het laatste moment werd een pakket overeengekomen met ten minste 30 miljard dollar per jaar van de rijke landen tegen 2030 om natuurbeschermingsmaatregelen in ontwikkelingslanden te financieren.
Angst voor uitzetting
Inheemse rechten zijn opgenomen in een derde van de doelstellingen van het nieuwe pact. De derde doelstelling “30 tegen 30” wordt gezien als de belangrijkste. In het verleden zijn inheemse gemeenschappen namelijk van hun land verdreven, net omdat het beschermde gebieden werden. “We waren bang dat we zonder opname in doelstelling drie te maken zouden krijgen met mensenrechtenschendingen in naam van natuurbehoud”, aldus Figueroa, die afkomstig is van de inheemse Omaguaca-Kolla-bevolking in het noorden van Argentinië.
Meer dan 250.000 mensen in vijftien landen werden van 1990 tot 2014 uitgezet vanwege natuurbeschermingsmaatregelen, volgens gegevens verzameld door het Rights and Resources Initiative, een organisatie die zich bezighoudt met bossen en lokale ontwikkeling.
“Het is historisch. Het is een moment om te vieren”, zegt Jennifer Tauli Corpuz, een vertegenwoordiger van het Kankana-ey Igorot-volk van de bergprovincie in de Filipijnen. Inheemse groepen hebben niet precies de formulering gekregen die ze beoogden, namelijk dat de overeenkomst een derde soort gebiedsgebonden natuurbehoud voor inheemse volken zou invoeren, naast beschermde gebieden en “andere doeltreffende gebiedsgebonden instandhoudingsmaatregelen” (OECM’s), merkt ze op.
Maar het nieuwe mondiale kader voor biodiversiteit bevat nu “voldoende aanknopingspunten” om de bestaande wetgeving over wat als beschermde gebieden en OECM’s geldt te hervormen, zodat de gebieden van inheemse volkeren er duidelijker onder vallen. “Wij denken dat het voldoende is om op nationaal niveau een begin te maken met een volledig partnerschap tussen de regering en de inheemse bevolking”, aldus Corpuz.
Sterker akkoord
De 196 landen die de COP15-tekst hebben goedgekeurd – enkel de Democratische Republiek Congo heeft zich verzet omdat de overeenkomst onvoldoende financiële steun zou bieden – moeten om de vijf jaar verslag uitbrengen over hun voortgang bij de uitwerking van het akkoord. Middenveldorganisaties en vertegenwoordigers van inheemse volkeren verwelkomen het akkoord, maar waarschuwen tegelijk voor al te veel optimisme. Viviana Figueroa van het International Indigenous Forum on Biodiversity wijst op de risico’s.
“Het is een goede stap voorwaarts, omdat het de rol van inheemse volkeren, het nut van biodiversiteit en de rol van traditionele kennis erkent”, zegt Figueroa. “Het is een lang proces geweest waaraan inheemse volkeren hebben bijgedragen. Onze belangrijkste voorstellen zijn erkend en we hopen met de landen samen te werken. Maar het belangrijkste zal de uitvoering van de tekst zijn.”
Hoewel de routekaart indicatoren en controlemechanismen bevat en juridisch bindend is, is het volgens waarnemers toch een tandeloos mechanisme. Het precedent van de mislukte Aichi-doelen werpt een schaduw over de toekomst ervan, vooral gezien de slechte staat van dienst van de VN-lidstaten op het gebied van internationale overeenkomsten. De vorige reeks mondiale natuur- en biodiversiteitsdoelen, die in 2010 in Aichi werden overeengekomen, werden bekritiseerd omdat er geen manieren waren om ze uit te voeren en om landen ter verantwoording te roepen.
Volgens verschillende schattingen is er bovendien 700 miljard dollar nodig om het wereldwijd natuurlijke erfgoed te beschermen. Dat betekent dat er nog een grote financiële kloof moet gedicht worden. Het milieufonds van de Wereldbank heeft de voorbije dertig jaar zo’n 22 miljard dollar verdeeld, en nog eens 120 miljard dollar helpen overmaken naar meer dan 5000 regionale en nationale projecten. Voor de nieuwe periode vanaf 2023 rekent het fonds op ongeveer 5 miljard dollar aan financiering.
“Er is weinig overheidsfinanciering, er is meer nodig”, zegt Simone Lovera, directeur van de Global Forest Coalition, een organisatie die milieuorganisaties en inheemse groepen samenbrengt. “Het is triest dat de particuliere sector de biodiversiteit moet financieren. In inheemse gebieden is geld nodig. Zij (inheemse volkeren, red.) kunnen veel meer doen met minder geld. Directe steun kan doeltreffender zijn en zij zullen de verplichtingen nakomen.”
