Voorpublicatie uit ‘Mens worden is een kunst’ van Rob Riemen

Prelude (fragment)

De lotgevallen van het leven, wie ontsnapt eraan? Geen mens! Al vanaf je geboorte is je levenslot voorbestemd, en er is niets dat je niet kan overkomen…

De een is gezond en wordt oud, de ander wordt ziek en sterft te jong. Een kind kan al op jonge leeftijd een ouder verliezen, een ouder een kind. Er zijn onschuldige jaren van ongekende voorspoed, en dan is er opeens dat ene jaar vol rampspoed. Soms lacht het geluk je toe, dan weer grijpt het ongeluk je bij de keel en zijn er die vragen: Waarom? Wat nu? Vragen die je aangrijnzen en waar je vooralsnog geen antwoord op weet – en misschien zal dat antwoord ook wel nooit komen…

Mens worden is een kunst. Geen wetenschap. Indien het een wetenschap zou zijn, dan zouden er vaststaande definities, bewezen theorieën, eenduidige antwoorden, protocollen en handleidingen voor het leven bestaan. Die zijn er niet, en al wat zich als zodanig presenteert, is niets anders dan een vorm van bedrog.

Mens worden is een kunst. Een kunst die ieder individu – met alle verlangens, onzekerheden, twijfels, angsten en nederlagen die inherent zijn aan ons bestaan – zich eigen moet maken. Of je nu keizer bent of balling, of je nou in weelde of armoede geboren bent, iedereen wordt ooit geconfronteerd met het gezicht in de spiegel dat jou aankijkt en vraagt: ‘Wie ben ik? Wat doe ik met mijn leven? Is dit nu waartoe ik op aarde ben, of moet ik mijn leven veranderen?’

De psalmist wist al meer dan tweeduizend jaren geleden:

Welaan, nu je dit weet, wat kies je? Wat is je streven in dit leven? Is het goed willen doen met macht, rijkdom en roem? Of laat je je liever leiden door wat Dante van leermeester Brunetto Latini leerde: ‘come l’uom s’eterna – hoe de mens zichzelf vereeuwigt’? Niet zozeer door het scheppen van een meesterwerk zoals Ovidius en Dante (slechts een enkeling is begiftigd met het genie van beide ballingen) maar wel door je die eeuwige, want tijdloze universele geestelijke waarden eigen te maken opdat je in waarheid leeft, compassie hebt, schoonheid schenkt en rechtvaardig bent? Mooi! Maar hoe doe je dat?! En wat zegt de spiegel over jou als je daarin kijkt?

Mens worden is een kunst. Dat was de diepste overtuiging van een zonderlinge man, vaak haveloos gekleed, die ruim vierhonderd jaar vóór onze jaartelling rondwandelde in een mooie, zonovergoten stad aan de Egeïsche Zee. Zijn naam was Socrates en hij had de wijsheid lief. Daarom was hij naar haar op zoek, want hij wist vooral wat hij allemaal niet wist. En dus stelde hij vragen, steeds weer vragen, met name deze twee: Wat is de juiste wijze van leven? Wat is een goede maatschappij? Maar er was niemand die hem met zijn eigen levenswandel een overtuigend antwoord kon geven.

‘Weten jullie wat het betekent als we niet het goede antwoord op deze twee vragen kunnen geven? Hoe kunnen we dan ooit in vrijheid en harmonie met elkaar samenleven?’ zo vroeg hij zijn stadsgenoten. ‘Als we nu eerst weten hoe we mens moeten worden, dan kunnen we vast en zeker ook het antwoord vinden op die twee vragen’, merkte hij bemoedigend op. Maar velen die de macht hadden in Athene wilden dat antwoord liever niet weten. Socrates werd aangeklaagd en schuldig bevonden aan het schenden van de goede zeden. Hij mocht kiezen: ballingschap of de dood. Hij verkoos de dood want hij wist dat hij niets had misdaan. Pas toen hij was overleden, wisten zijn stadsgenoten dat Socrates met zijn leven, voor altijd het antwoord zelf al had gegeven: de kunst van het mens worden is gelegen in de adel van de geest.