Heel zijn werkzame leven doet hij onderzoek naar zorg en kwetsbaarheid. Nu heeft zijn vrouw borstkanker. Niet dat het zijn inzichten veranderde, maar: “Dan komt het wel ineens heel dichtbij.” Van zorgonderzoeker naar zorgontvanger? “Het ligt ingewikkelder”, zegt Andries Baart, theoloog, andragoloog, filosoof en bovenal grondlegger van de presentietheorie. “Je gaat langs het hele circuit van medische voorzieningen. In die zin ben ik samen met mijn vrouw zorgontvanger. Maar ik heb natuurlijk ook zorgen om en te zorgen voor mijn vrouw; ik ben dus ook zorgverlener. En dan moet je een hele hoop mensen geruststellen, vrienden, onze kinderen. Dat gold ook voor mijn vrouw. Ze is buurtpastor en veel mensen schrokken enorm, waren bang haar kwijt te raken. Mensen reageren soms alsof je al zo ongeveer dood bent. Het rare is: je moet als zieke dan heel veel zorg geven aan je omgeving. Het is goed om dat soort onderscheidingen te onderkennen.”
Zijn werkweek in nu gecentreerd rond de chemotherapieën van zijn vrouw. Mantelzorger dus. Maar die term laat Baart zich niet aanleunen. “Ik houd niet van dat begrip. Mantelzorg is een beleidscategorie. Met dat woord druk je mij uit mijn natuurlijke rol. Ik ben haar partner, haar echtgenoot”. Het typeert de kern van zijn presentiedenken. In onze hoogmoderne cultuur dreigen anonieme systemen voortdurend het concreet menselijke te verdringen. Vooral kwetsbare mensen worden daar gemakkelijk de dupe van. Ze worden vermangeld in een systeem dat steeds meer uitgaat van zijn eigen logica en niet van de logica van de mensen om wie het begonnen is.
Voorbij de theorie
“Neem jongeren met een licht verstandelijke handicap. Nederland blieft die jongeren niet. We willen ze het liefst wegstoppen, opsluiten, op hun donder geven.” Maar wat gebeurt er als je vanuit hun leefwereld kijkt naar wat er nodig is?, vroeg Baart zich af. “De presentietheorie is ontstaan doordat ik mensen ben gaan volgen die ik goed vond in hun vak. Wat doet nu een goede pastor, een goede maatschappelijk werker, of een onderwijzer die een kei is in zijn vak? Wat dan opvalt: ze doen iets anders dan in de boeken staat; iets anders dan ze op school geleerd hebben en zelfs iets anders dan zij zelf zeggen dat ze doen. ‘Presentie’ is voorbij al die lagen van theorie en diagnostische rasters gaan en aansluiten bij het leven zelf. Wat de theorie voorschrijft, staat soms op enorme afstand van wat goede werkers feitelijk doen.”
“Wat dat dan is? Ze werken relationeel. Ze kijken naar de concrete persoon en wat die behoeft. Daarvoor moet je dichtbij komen, in relatie treden, goed kijken, afstemmen, aansluiten. Ik zal een voorbeeld geven van zo’n licht verstandelijk gehandicapte jongere. Een meisje van 14, verschrikkelijk dossier, grote gedragsproblemen, geen katje om met blote handen aan te pakken. Via een gerechtelijke machtiging is ze in een gesloten inrichting geplaatst, waaruit ze op een dag ontsnapt. Uiteindelijk wordt ze opgespoord bij haar ouders. Aan een orthopedagoog de taak haar te gaan ophalen. Politiehulp is beschikbaar; maar die laat hij achterwege. Wat zegt die man nou als hij bij dat meisje komt? Hij zegt: ‘Wat knap van jou, je hebt mijn verwachtingen overtroffen. Je kon niet met je ouders overweg en nou ben je zelf naar hen toe gegaan. Wat ongelofelijk goed van je. Ik ben trots op je.’
Hier gebeurt het omgekeerde van het meest voor de hand liggende: namelijk straffen. Dat kan alleen omdat die pedagoog denkt vanuit zijn relatie met dat meisje en daardoor begrijpt wat dat weglopen betekent. Dat kan hij niet aflezen aan protocollen of algemene richtlijnen. Omdat hij vanuit de relatie kijkt, komt die hij tot een totaal andere evaluatie en handeling. Dat vind ik geweldig.”
Het gaat Baart er niet om dat alle weglopende kinderen geprezen moeten worden. “Relatie, kijken, waarderen. Daar gaat het om. Dat lijkt voor de hand liggend, maar is het allerminst. Het vraagt moed, taxatievermogen. Je moet los van de standaardmethode per geval beoordelen wat je wel of niet moet doen, wel of niet uit je professionele rugzak moet halen.”
Lees hier verder.
Bron: Debezieling.nl
Dank je wel Andries. Het begrip presentiebeleid was nieuw voor mij. Mijn echtgenoot en ik zijn beiden zorgvrager. Maar we zijn ook zorgverlener voor elkaar. Je wereld ziet er dan iets anders uit. Je leert noodgedwongen out of the box denken. Daar is creativiteit voor nodig
Hele mooie, integere beschrijving van iets dat wij vanzelfsprekend kwetsbaarheid noemen. Er gebeurt veel in een mensenleven, en zeker ook in een mensenlijf en -geest. Bewust én onbewust.
Persoonlijk heb ik wel leren begrijpen dat ik geen strijd moest leveren tegen mijn wetsbaarheid, maar dat ik mijn kwetsbaarheid moest gaan begrijpen, op zoek gaan naar de redenen (niet de oorzaak) ervan. Met het geleidelijke proces van begrijpen verdween de strijd vanzelf.
Mijn vrouw kreeg ook borstkanker, in 2006. Zij beleefde haar proces op een andere wijze dan ik. Toch hebben wij in liefde voor elkaar de kanker kunnen overwinnen. Tegelijkertijd doorliepen wij samen het proces van operaties, bestralingen en chemokuur. Aan het eind van het proces stapten wij samen over naar het proces van herstel en nu leven wij samen in liefde ons beider leven.
Die zaken kunnen simpelweg niet worden afgedekt of vervangen door mantelzorg, een begrip dat door politici, zorgverzekeraars en economen werd bedacht en verder uitgedragen.
Het verhaal van de orthopedagoog klinkt mij zeer vertrouwd in de oren. Gedurende mijn recherchetijd bij de politie leerde ik op die manier omgaan met verdachten van lichte en zware misdrijven. Tijdens de verhoren toonde ik mijn eigen menselijkheid, dus ook kwetsbaarheid. Dat leidde tot evenwichtige verhoren zonder agressie of geweld en er kwamen vrijwel altijd volledige bekentenissen uit voort. Ik bedankte de verdachte voor zijn/haar openheid en moed om zich kwetsbaar op te stellen door te vertellen wat er écht was gebeurd.
Dat waren zeer bijzondere ervaringen.
Jacques
http://www.deblauwediender.nl