“Goedemiddag! Ik pak nog gauw even een kop koffie, goed?” Amper binnengewaaid op het hoofdkantoor in Utrecht schuift Anna Timmerman (49), sinds 1 januari 2020 algemeen directeur van PAX Nederland, in beeld voor een Zoom-interview. Achter haar prijkt in grote oranje letters het PAX-logo.
Wat drijft jou om te doen wat je doet bij PAX?
“Van kinds af aan heb ik een groot rechtvaardigheidsgevoel en een bijzondere interesse in hoe meer- en minderheden met elkaar samenleven. Ik wil een positieve bijdrage leveren met alles wat ik doe. Toen ik vijf was, had mijn moeder een relatie met journalist Ischa Meijer, die samen met zijn ouders concentratiekamp Bergen-Belsen overleefde. Ik was diep onder de indruk van zijn verhalen. Ik wilde alles weten over de joden in de Tweede Wereldoorlog, ervóór en erna.
Toen ik later geschiedenis studeerde, richtte ik mij op de geschiedenis van het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Op mijn 23ste verhuisde ik naar Ramallah, voor verdere studie. Het was 1995, ik maakte de Palestijnse onderdrukking op de Westelijke Jordaanoever van nabij mee, maar zag ook de angst bij de Israëli’s. Het kwam heel dichtbij wat mensen elkaar kunnen aandoen. De pijn en rouw maakten grote indruk op mij.”
Wie is Anna Timmerman?
Anna Timmerman (1972) studeerde geschiedenis, met als specialisatie de recente geschiedenis van het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Daar studeerde en werkte ze ook enkele jaren. Vóór PAX was ze werkzaam bij Humanity in Action (2001-2010) en Human Rights Watch (2009-2017). Eerder schreef ze het boek Machteloos? Ooggetuigen van de Jodenvervolging (2007), uitgegeven door Athenaeum Polak/Van Gennep.
Hoe ben je bij PAX terechtgekomen?
“Gevormd door deze ervaringen wilde ik mij terug in Nederland inzetten voor mensenrechten. Ik werkte lange tijd bij Human Rights Watch (HRW). In die periode leerde ik PAX kennen, dankzij een gezamenlijke campagne tegen de inzet van killer robots (autonome wapensystemen die zelf een doelwit kunnen selecteren en aanvallen, red.). Op den duur miste ik het directe contact met de mensen om wie het ging, in de (post-) conflictgebieden. Mensen in die gebieden helpen is zo complex. Je wilt naast de slachtoffers staan, maar ook de heersende machtsrelaties het hoofd bieden.
Als kersverse algemeen directeur van PAX stond ik begin vorig jaar dan ook te popelen om af te reizen naar de gebieden waar PAX werkt. Maar toen brak de corona-pandemie uit en moesten alle geplande reizen worden afgezegd. Heel teleurstellend, vooral omdat Covid-19 juist door onderdrukkende regimes werd aangegrepen voor verdere onderdrukking. Ik heb wel veel mensen online kunnen ontmoeten en diverse internationale meetings bijgewoond. Maar ik kan niet wachten tot ik er eindelijk zelf heen kan.”
Kijkend naar wat er speelt in Nederland en in de wereld, wat wil je dan bereiken?
“Vrede wereldwijd, en daarmee PAX overbodig maken. Het is frustrerend dat mensen lijken te hebben geaccepteerd dat ‘oorlog er nu eenmaal bij hoort’. Dat is niet zo! Vrede vraagt zoveel meer lef dan oorlog of conflict.
Het thema van de Vredesweek dit jaar – Wat doe jij in vredesnaam? Op weg naar een inclusieve samenleving – past daar helemaal bij. Bovendien kun je er veel kanten mee op. Je kunt je eigen denken onderzoeken – hoe inclusief denk ik? – tot de situatie in je straat, buurt of in Zuid-Soedan. De gebeurtenissen voorafgaand aan de Black Lives Matter-beweging, maar ook de pandemie, verplichten ons om te strijden voor een samenleving met meer gelijkheid en solidariteit. De vraag ‘wat is solidariteit?’ is actueler dan ooit. Het gaat over de bereidheid om eerlijk te delen.
Veel witte Nederlanders denken dat solidariteit iets is als ‘anderen gunnen wat wij hebben’. Maar het vraagt vooral de bereidheid om zelf in te leveren. Bijvoorbeeld: zorgen dat lagelonenlanden toegang krijgen tot Covid-vaccins, in plaats van hier de kinderen te vaccineren.”
Waar maak je je zorgen over?
“In Nederland valt nog veel te doen. Ik maak me echt zorgen als ik kijk naar bijvoorbeeld de toeslagenaffaire, of de kwestie rond Sywert van Lienden. Mensen winden zich enorm op over deze zaken, maar dat zie je niet terug in de verkiezingsuitslag. De paar partijen die zich sterk maken voor gelijkheid en inclusiviteit hebben maar weinig stemmen gekregen. En sommige partijen met veel stemmen maken heel trieste keuzes. PAX is geen politieke organisatie, maar we proberen de politiek wel te bewegen tot meer inclusieve keuzes. Zo hebben we alle nieuwe kamerleden een plant aangeboden met een aangehecht kaartje waarop ‘Wat doe jíj in vredesnaam?’ stond. En voor de volgende regering hebben we een pamflet met tien ongevraagde adviezen opgesteld.”
Onder meer het Apostolisch Genootschap werkt samen met PAX, bijvoorbeeld via de Ambassades van Vrede. Wat betekent het genootschap voor PAX?
“Veel! Je ziet dat de idealen van PAX resoneren in de Ambassades van Vrede van het genootschap. In je eentje bereik je niet veel, we hebben elkaar nodig. PAX steunt op organisaties als het Apostolisch Genootschap, met gemeenschappen op zoveel plaatsen in Nederland. De komende tijd gaan we actief op zoek naar meer organisaties, zowel religieus als niet-religieus, die zich willen inzetten.”
Diversity in bureaucracy. Anna Timmerman werd gefotografeerd door Pieter Eikeboom voor een recente muurschildering van kunstenaar Judith de Leeuw schuin tegenover poppodium Paradiso in Amsterdam. Het vijftien meter hoge kunstwerk verbeeldt een Surinaamse ballerina die danst in een wervelwind van administratieve papieren. Geïnspireerd door onder andere de toeslagenaffaire wil de kunstenaar hiermee onder de aandacht brengen dat er in Nederland ongelijkheid en racisme bestaan die verborgen gaan achter bureaucratie.
Wat kunnen we zelf doen om bij te dragen aan een inclusieve samenleving?
“Je kunt altijd iets doen. In je eigen buurt een gesprek aangaan en écht luisteren. De vraag bij het thema van de Vredesweek, Wat doe jij in vredesnaam?, doet een beroep op ieder persoonlijk. Wat doe ik zelf? Zo ga ik bijvoorbeeld het gesprek aan als ik word uitgenodigd om zitting te nemen in een raad van toezicht waar niemand van kleur in zit. Ik doe dan voorstellen voor mensen die ze ook zouden kunnen benaderen, mensen die wellicht niet op het netvlies staan: bruine of zwarte mensen of mensen met een bi-culturele achtergrond bijvoorbeeld. We moeten meer voor elkaar zorgen en ruimte maken voor een ander. Ik hoop dat veel mensen iets gaan doen in de Vredesweek. Zorg dat je met zoveel mogelijk partijen samenwerkt, direct vanaf het begin, dus zonder van tevoren alles in te vullen. Ik mis soms de moslim- en vooral de joodse organisaties. Zoek de spanning op die het thema ‘inclusiviteit’ oproept.”
Dit artikel komt uit De Stroom, een magazine voor leden en sympathisanten van het Apostolisch Genootschap. Wil je dit magazine eenmalig kosteloos ontvangen? Stuur dan een e-mail naar [email protected] en vermeld erbij: gratis De Stroom nummer 3.
