Eindeloos. Zo omschrijft de rooms-katholieke priester Antoine Bodar de discussies in de lage landen rondom de rol van de vrouw in zijn kerk. Hetzelfde geldt voor seksualiteit, condooms, het celibaat en homoseksualiteit. Een artikel met de insteek over vrouwen en leiderschap in zijn kerk zal in Nederland dan ook altijd worden gelezen.
Typisch Nederlands, zegt Bodar. Dit zegt volgens hem alles over de verhouding tussen Nederland en het Vaticaan. Terwijl in dit ‘provinciale’ Nederland de discussie blijft hangen op vrouwen en condooms, gaat aan datzelfde land volstrekt voorbij wat een invloedrijke en machtige speler het Vaticaan is op het wereldtoneel. Bodar vindt het onvoorstelbaar dat Nederland niet meer gebruik maakt van de leidende rol en de diplomatieke betrekkingen van het Vaticaan wereldwijd. ,,Alle moslimlanden hebben ambassadeurs in Rome, omdat ze zien dat er leiderschap van uitgaat. Wat de paus zegt, wordt tot in Afrika en Azië gehoord. In andere landen is een post in het Vaticaan een toppost, in Nederland is het een soort afschuifpost. Dit zegt dat Nederland is afgezakt naar een soort provincialisme en dat we hier niet op autoriteiten zijn gesteld. Het is een wonder dat het koningshuis hier nog bestaat. Dat vind ik een soort museumstuk, volkomen uit de tijd. Nederland was altijd meer een republiek.’’

Dan toch nog een keer die vrouwenkwestie. U vindt dat vrouwen meer leiding mogen geven in uw kerk, met uitzondering van de gewijde ambten. Waarom?

,,Als je het gewijde ambt verbindt met baasspelen, kan de vrouw net zo goed diaken, priester of bisschop worden als de man, maar deze ambten gaan niet over baasspelen, het zit hem vast op het sacrament. Deze ambtsdrager moet in de plaats van Christus kunnen staan, zoals Christus staat tegenover zijn gemeente, zijn bruid. De vrouw heeft nu eenmaal andere taken dan de man. Zoals de man geen kinderen kan krijgen, zo kan de vrouw geen priester worden. Dat is nogal cru, niet?’’

Vrouwen mogen dus wel leidinggeven?

,,Ja, maar steeds blijkt dat vrouwelijk leiderschap anders is dan mannelijk leiderschap. De Spaanse filosoof José Ortega y Gasset zei: ‘De man is het doen en het handelen, de vrouw is het leven zelf.’ De vrouw geeft het leven door, ze is intuïtiever, minder rechtlijnig.’’

Mooie eigenschappen voor een leider.

,,Ik ben er daarom voor dat vrouwen meer leiding geven, maar dan wel als vrouw en niet in een soort mannenrol wat je vaak ziet in het bedrijfsleven. Ik vind persoonlijk dat vrouwen in de rooms-katholieke kerk hogere posities moeten kunnen krijgen, zoals het kardinalaat. Dat is alleen maar een erefunctie die door paus Paulus VI verbonden is aan het bisschopsambt. Dat wil zeggen dat je pas tot kardinaal kan worden benoemd als je tot bisschop bent gewijd. Ik kan me voorstellen dat de rooms-katholieke kerk dat loslaat. Ik zou het ook niet erg vinden als de rechterhand van een bisschop – de vicaris – een vrouw is. Waarom niet? In het Vaticaan bekleden vrouwen al steeds meer hoge posities, sleutelposities. Daar ben ik persoonlijk voor.’’

Waarom denken veel Nederlanders bij de paus eerder aan discriminatie van vrouwen en verbod op condooms dan aan een invloedrijke wereldleider?

,,Dat komt door media die nooit luisteren naar de bron, alles napraten en zich laten leiden door hypes en scoringsdrang. Nederland weet ongeveer niets over paus Benedictus XVI. Hij zegt hele verstandige zaken, riep op tot godsdienstvrijheid, tot terugkeer van materialisme, consumentisme en individualisme. Als de media zich meer zouden verdiepen in zijn goede intenties, zou meer nuance doorklinken.
Een nuance is dat de rooms-katholieke kerk zich heel bewust is van de spanning tussen de leer en het leven, de theorie en de praktijk, het ideaal en de werkelijkheid. Je mag bijvoorbeeld niet echtscheiden, maar in het katholieke Italië wordt net zoveel gescheiden als hier. Daar snappen ze die nuance, hier niet. Die vertaalslag moeten wij geestelijken hier maken.’’

U liet zich zelf ook kritisch uit over uw kerkleiders. Zo verwierp u de rehabilitatie van de Britse bisschop en Holocaustontkenner Richard Williamson begin dit jaar.

,,Die rehabilitatie was slecht. Het valt het Vaticaan te verwijten dat ze hadden kunnen weten wat Williamsons standpunt was. Op het gebied van communicatie kan het Vaticaan nog veel leren. Ik wens meer openheid, vind dat de paus in de eerstvolgende Angelus-toespraak op zondag meteen had moeten reageren. Het Vaticaan onderschat dus de wereld van de media. Ze moet types met media-ervaring aanwenden om hierover te praten.
Je kunt ook best toegeven als je een fout hebt gemaakt. We blijven allemaal mensen.’’

Wat moet een religieus of spiritueel leider nog meer in huis hebben?

,,Hij moet zich laten bevliegen door de Heilige Geest en moet leven wat hij zegt. Dat gaat veel verder dan wat Pim Fortuijn zei, dat je moet zeggen wat je denkt. Het christendom is in de moeilijkheden geraakt doordat veel leiders niet leefden wat ze zeiden. Ik denk aan de schending van het celibaat, misbruik van adolescenten en rijke tv-dominees.’’

Leven wat je zegt, bent u daar zelf mee bezig?

,,Ik neem mijzelf voortdurend de maat. Ik ben niet beter dan een ander. Ik denk altijd na over de verleidingen des levens. Ik heb ook mijn gebreken, mijn egocentrisme en egoïsme.’’

Wat voor soort leider heeft Nederland nodig?

,,Nederland heeft een wij-leider nodig, iemand die al die verdeelde, politieke partijtjes met elkaar kan verbinden. Ik herinner me dat oud-ministerpresident Ruud Lubbers ooit werd gefilmd terwijl hij met natte haren de vuilnis buiten zette. Daar houdt Nederland van. Dat gaf het wij-gevoel: Lubbers is een van ons, hij is gewoon. Hij wist mensen bij elkaar te houden, hij mag van mij zo terugkomen. Ik vind hem meer een wij-man dan de huidige minister-president. Ik denk dat Alexander Pechtold met zijn heldere uitspraken en prettige neo-liberale uitstraling wel kan uitgroeien tot een wij-leider, als hij nederig blijft.’’

Wat vindt u van de huidige minister-president en het kabinet? Hen wordt gebrek aan leiderschap en daadkracht verweten.

,,Ik denk dat dat verwijt juist is. Belangrijk is dat je als leider helder bent en kunt verbinden. Over de Italiaanse minister-president Silvio Berlusconi wordt veel afgegeven – en terecht – maar hij bespeelt dat als een meester. Nog steeds is een meerderheid van het volk voor hem. Ondanks de schandalen weet hij – vooral bij rampen – helder te zijn en het volk te verbinden.
Alleen, Berlusconi heeft een voorbeeldfunctie en leeft die niet na. Dat doet Balkenende wel. Nu Balkenende zoveel kritiek over hem heen krijgt, heb ik wel met hem te doen. Als ik hem persoonlijk zou kennen zou ik hem af en toe bellen om hem te troosten.’’

Toch heeft Nederland Balkenende ooit zelf gekozen als leider.

,,Waar. Nederland kan blijkbaar leven met een leider die volkomen grijs, braaf en saai is. Blijkbaar willen we iemand hebben die de baas niet speelt, want dan kunnen WIJzij onze gang gaan. We zijn super op onszelf gericht.’’

Wat is dat wij-gevoel waar een wij-leider zich op zou moeten richten?

,,Bij ‘wij’ denk ik aan ‘wij Europeanen’. Daarnaast zijn we regionalisten: Brabanders, Utrechters, enzovoort. Ik woon in Rome in een priesterhuis met twaalf nationaliteiten. Ik ben gewend aan Europees denken. We moeten in Nederland veel internationaler kijken, ons meer op Europa moeten richten dan op Amerika en Engeland. Als we als Europa onze christelijke wortels terugvinden, zouden moslims ons meer respecteren denk ik. Moslims en christenen zouden in het verdedigen van de ethiek samen op kunnen trekken.’’

Wat vindt u van Mohammed als de leider van de islam?

,,Ik geloof niet in hem, vertrouw hem niet, maar ben wel onder de indruk van hoe moslims hun geloof belijden. Ik wil hen niets verwijten, maar verwijt Mohammed wel dat hij met het zwaard het geloof heeft verdedigd. Je kunt ons christenen van alles verwijten, maar je kunt Christus nooit iets verwijten.’’

En wat vindt u tot slot van een leider als Boeddha die zegt dat niet hij maar zijn leer belangrijk is?

,,Ik vind het mooi dat Boeddha zegt dat hij het instrument is, maar Christus zegt: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’. Hij heeft zichzelf als boodschap gegeven. De Boeddha staat voor mij te zeer voor zelfverlossing, ik geloof in Christus als verlosser. De Boeddha inspireert mij verder niet, ik heb het veel te druk met Christus.’’

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.

Pauline Weseman

journalist, docent, religiewetenschapper

Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.