Het idee voor deze productie vloeide voort uit het boek Hoe ik talent voor het leven kreeg. Rodaan Al Galidi beschrijft in het boek de negen jaar die hij als Irakese vluchteling in een Nederlands asielzoekerscentrum doorbracht.
Toen je het idee kreeg voor de voorstelling had je toen ooit gedacht dat dat kleine zaadje zou uitgroeien tot een voorstelling die in de grote zalen in Nederland geprogrammeerd zou worden?
“Eigenlijk wel,” zegt Van Delft, “Ik wist meteen dat ik een voorstelling wilde maken met en voor velen. Ik wilde vijftig man op het podium. In eerste instantie wellicht een onmogelijkheid, maar dat maakt een project voor mij juist aantrekkelijk! Ik wilde de mensen van de asielzoekerscentra mee laten doen. De voorstelling moest hun werkelijkheid tonen. Uiteindelijk werd het een ontmoeting tussen het publiek en de wereld van AZC ‘s en asielzoekers, maar wij hebben die wereld ook ontmoet. Gedurende het proces was het een aaneenschakeling van doen, bijstellen, doen – en weer bijstellen. Uiteindelijk hadden we in zes steden spelers met een vluchtverleden geworven en met hen gerepeteerd. Die lokale spelers werden toegevoegd aan de basis cast. Ook de theaters hadden een ontmoeting met die andere wereld.”
“Nieuwkomers hebben meegewerkt op het toneel en achter de schermen, dat is professioneel begeleid met behulp van NewBees. Deze instelling begeleidt de spelers een heel jaar in hun zoektocht op de arbeidsmarkt. Die expertise hebben wij niet, die samenwerking voegt een duurzaam aspect toe.”
Debat
Voor de productie werkte Wat we Doen samen met vijf andere culturele organisaties en werd in het voortraject ook een debat georganiseerd, met de vraag of ze op de goede weg zijn om de doelstelling om ‘nieuwe’ en ‘oude’ Nederlanders door kunst nader tot elkaar te brengen en voor blijvende impact te zorgen, ook voor elkaar te krijgen.
“Het debat was eigenlijk een kritische reflectie op de vraag of we niet ter meerdere glorie van onszelf een productie aan het neerzetten waren, terwijl het de bedoeling was dat de bewoners van de AZC’s zich konden herkennen’, legt Van Delft uit, ‘Het mooiste compliment dat ik kreeg was de opmerking: Hoe kan het dat jij met jouw achtergrond precies beschrijft wat ik heb meegemaakt? Daarnaast speelde natuurlijk ook de vraag: wat krijgen de mensen ervoor terug? Om te beginnen een vrijwilligersvergoeding, de begeleiding van NewBees, een heel bijzondere ervaring en verder een netwerk: hun wereld is groter geworden, soms zelfs levensbepalend. Een speler durfde bijvoorbeeld daarna toelating te doen voor de modeacademie.”
“We wilden tijdens het debat vooraf ook de vraag stellen of de deelnemers zelf wel voldoende representatief uit de verf komen. In welke taal moeten ze bijvoorbeeld spreken? Je wilt ze niet gebrekkig Nederlands laten spreken en dommer laten lijken dan ze zijn. Uiteindelijk hebben we de keuze gemaakt om Nederlands toch de voertaal te laten zijn, maar door de voorstelling heen de personages te laten beginnen in gebrekkig Nederlands en te laten eindigen in vloeiend ABN.”
Kwamen de mensen die jullie wilden bereiken naar de voorstelling?
“We richten ons op de gewone theaterbezoeker. Toch zijn er ook veel mensen gekomen die vanuit hun werkveld te maken hebben met het asielbeleid: de IND, Dienst Terugkeer en Vertrek, het COA, hulporganisaties, mensen van de gemeente.
Van tevoren had ik gesprekken met organisaties die deelnamen aan een verdiepingsprogramma dat rondom de voorstelling was georganiseerd. Die gesprekken gingen over de vraag: hoe vangen we mensen ‘menselijk’ op?
Wat bij de mensen binnenkwam was het wachten, het eindeloze wachten. Het niet weten waarop en het niet weten hoelang. Van te voren hadden we met de choreograaf vastgesteld: eigenlijk gaat het over het rouwen: je moet afstand doen van de controle over je lot. Wat doet wachten met je hoofd, je hart en je lijf, dat hebben we uitgewerkt. Dat is een universele beleving.”
GroenLinks staat voor een humaan vluchtelingenbeleid. Hoe kan een politieke partij het eindeloze wachten in de AZC ‘s met jullie beter op de kaart zetten?
“Heel veel mensen kwamen naar buiten met de vraag: Kan ik wat doen? Is er handelingsperspectief? NewBees ging daarom altijd mee om na afloop met het publiek te praten. We zouden graag nog gerichter beleidsmakers in de zaal hebben, maar wij hebben andere partijen nodig die tegen hen zeggen: je moet komen kijken en daarna gaan we aan de slag. Bijvoorbeeld GroenLinks kan met een aantal mensen komen kijken en daarna zorgen voor een debat.”
Door corona werd de voorstelling afgebroken. In 2022 komen jullie wellicht terug, kunnen we dan dezelfde voorstelling verwachten?
“Ik was heel blij met de voorstelling zoals die is geworden. Het asielvraagstuk zal niet verdwijnen in de komende jaren, het blijft helaas actueel. Een aantal zalen waar de voorstelling werd afgelast, neemt de voorstelling graag weer af. Inclusiviteit op de werkvloer is ook een belangrijke drijfveer die doet kiezen om de voorstelling te programmeren. We zullen wel weer nieuwe spelers moeten werven waarschijnlijk. Voor de nieuwe spelers wordt het dan weer een nieuwe ervaring, terwijl er vaste spelers van de huidige spelersgroep graag weer meedoen.
Ik laat graag Rodaan al Galidi aan het woord: “Ik ben nog nooit naar een theatervoorstelling geweest. Mijn eerste voorstelling die ik in het echt zie, is die van het boek dat ik zelf heb geschreven. In het AZC kon ik nooit schreeuwen, jullie hebben mijn stem laten schreeuwen.”
Wat We Doen maakt projecten om het gesprek aan te gaan over actuele maatschappelijke dilemma’s. De projecten zijn theaterproducties, maar ook podcasts, stand up comedy en lezingen. De vormen passen bij de onderwerpen en bij het publiek. Meer informatie: www.watwedoen.nl
Dit interview verscheen eerder in De Linker Wang.
