“Deep Democracy helpt vastgeroeste identiteiten los te weken”

Hoe ben je op het pad van gespreksvoering gekomen?

“Ik studeerde aan het conservatorium en de theaterschool en ik ben opgeleid als zanger. Ik trad regelmatig op en begon ook steeds meer te doceren. Als docent richtte ik me met name op de relaties in het klaslokaal. Instinctief had ik in de gaten dat diepe lering komt via relaties, maar hier werd in het onderwijs niet over gesproken. Ik wilde hier meer over leren en zo kwam ik rond 2006 bij Myrna Lewis terecht, de grondlegster van de Deep Democracy.

De training van Myrna Lewis opende mijn ogen. Ze liet mij zien dat wij conflicten niet dienen te vermijden maar juist aan te gaan: conflict is goed. Ik heb een conflictueuze achtergrond: mijn ouders zijn allebei Israëliërs en ik ben grootgebracht met strijd en conflict. Ik leefde dat conflict. Ik had conflicten met alles en iedereen om me heen. Ik raakte diep verstrikt in een verslaving omdat dat de enige manier was om uit een conflict te ontsnappen.

Toen ik de Deep Democracy methode ging gebruiken om moeilijke gesprekken te voeren met mensen om mij heen, de-escaleerde het interne conflict. Het grootste deel van mijn werk bestaat nu uit het begeleiden van moeilijke gesprekken en diepe conflicten in de zorg, het onderwijs, en de overheid.”

Hoe ontstaan conflicten?

“Het hechten aan identiteit is de oorzaak van elk conflict of elke oorlog. Zoals de Amerikaanse auteur Byron Katie zegt: ‘Defence is the first act of war’. Een identiteit bestaat niet, het is per definitie vals; je kunt het niet aanraken. Op het moment dat we het gaan zien als realiteit, beginnen we in oppositie te geraken. We raken geïdentificeerd met een standpunt en hierdoor scheiden we ons af van de ander. Hoe meer we geïdentificeerd raken met onze mening, hoe verder het conflict escaleert.”

Je zegt: ‘Een identiteit bestaat niet’. Wat bedoel je daarmee?

“Je kunt in je ervaring nooit je ‘zelf’ vinden. Er is niets betrouwbaar in de ervaring van wat ik een ‘ik’ noem. En iedereen kent de ervaring van geen identiteit hebben. Het is het moment waarop je jezelf vergeet en opgaat in je omgeving. Veel mensen ervaren dit als een serene staat van zijn, maar we blijven niet in die staat omdat we dit vanuit het perspectief van identiteit heel bedreigend vinden. We ervaren het als dood en zijn geneigd om onze identiteit te verdedigen.

Het idee van een identiteit geeft een gevoel van veiligheid. Op het moment dat we onze overtuigingen gaan zien voor wat ze zijn, vallen ze uit elkaar. Wat er overblijft wanneer ik me niet meer hecht aan mijn identiteit? We zijn dan in staat om ons werkelijk te verbinden met de ander.”

Maar met identiteiten komen ook privileges… moeten we ongelijkheid accepteren?

“We worden geen deurmat wanneer we ons niet hechten aan onze identiteit. Ik hoef alleen niet in oppositie te zijn met iemand om in actie te komen. Dat is de verwarring die ontstaat. De weg van de oppositie hebben we al heel lang bewandeld. Je verliest altijd op het moment dat je de oorlog start. Er is altijd iemand die aan het kortste eind trekt en dan begint de oorlog opnieuw. Ook wanneer we niet gehecht zijn aan onze identiteit, kunnen we het hebben over ongelijkheid in de samenleving en samen tot een oplossing zien te komen.”

Je werkt met de methode ‘Deep Democracy’. Wat houdt deze methode in?

“Deep Democracy is een methode die is ontstaan in Zuid-Afrika aan het begin van de jaren negentig. De leidinggevende van het elektriciteitsbedrijf in Zuid-Afrika wilde verandering brengen in de raciale hiërarchie op zijn afdeling. In die tijd – tot aan de omslag van apartheid naar democratie – was racisme ingebed in de wet. Je kon als zwarte of bruine Zuid-Afrikaan niet boven supervisieniveau uitkomen. Deze leidinggevende heeft Greg en Myrna Lewis gevraagd om dit proces te begeleiden. Zij ontwikkelden hiervoor de Deep Democracy methode om besluiten te kunnen nemen met een inclusie van de minderheidsstandpunten. De Deep Democracy methode leert ons hoe wij tijdig kunnen signaleren dat we vastgelopen zijn in een conflict, en het biedt ons handvatten hoe we het conflict vervolgens op kunnen lossen.

In tegenstelling tot de meeste conflictoplossingsmethode zoek je het conflict met de Deep Democracy juist op. Je tempert het conflict niet maar je gaat het aan. Want wanneer het ventiel opengaat en de woede wordt geuit, ontstaat er ruimte om op een oprechte manier met elkaar in gesprek te gaan. Ik heb dit werk gedaan in Israël tussen Israëliërs en Palestijnen. Dat zijn geen fluistergesprekken. Mensen worden daar heel boos. Maar daar waar het pijn doet, leren we.”

Hoe maken we verbinding?

“Verbinding maken we niet. We zijn al met elkaar verbonden. We zijn nooit van elkaar gescheiden geweest. We ervaren verbinding wanneer er niets tussen ons in staat. Deep Democracy processen helpen ons om los te komen van onze vastgeroeste identiteit die deze verbinding belemmert.”

Waarom is het belangrijk dat we met elkaar in gesprek blijven gaan?

“Het is niet belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven gaan, want iedereen is vrij om te praten met wie hij of zij wil. Maar wanneer je wilt leven in vrede en meer over jezelf wilt leren, is het goed om met elkaar te blijven praten. Je ziet andere delen van jezelf als je met iemand spreekt die een andere kijk heeft op de wereld dan jij. Je ontdekt dat je niet de persoon bent die je dacht te zijn.”