Waarom heb je gekozen voor: ‘Het lef om op te staan’? Wie of wat moet er opstaan?
“Opstanding is het oerthema van het Oude Boek. Opstaan uit angst, onmacht en onrecht, uit wat geen leven is. Er zijn mensen voor wie het ’s ochtends opstaan en de dag beginnen al een opgave is. Er is lef voor nodig te leven en dat met opgeheven hoofd te doen. Ik maak me zorgen om een samenleving waarin steeds meer mensen het knagende gevoel hebben niet te kunnen voldoen aan de vele eisen die aan hen gesteld worden. Velen lijden aan twijfel aan zichzelf en depressiviteit, zeker ook jongeren. Daarom schrijf ik over opstaan en met vertrouwen leven.”
Je noemt de Bijbel vaak het Oude Boek, waarom is dat?
“In onze tijd lijkt ‘jong en nieuw’ de norm, maar we kunnen niet zonder ‘oud en eerbiedwaardig’. Oud staat voor mij voor ‘doorleefd, ervaren en wijs’. Ik wil er mijn liefde en respect voor het Oude Boek, voor onze bronnen en herkomst mee uitdrukken.”
In onze tijd lijkt ‘jong en nieuw’ de norm, maar we kunnen niet zonder ‘oud en eerbiedwaardig’
Kijkend naar de ondertitel: wat bedoel je met die vrome praatjes?
“Wanneer de Bijbel gebruikt wordt om met het opgeheven vingertje mensen klein te houden, en dan ook nog in naam van God, worden er vrome praatjes verkocht. Onlangs nog, in de PKN-discussie over het al dan niet volwaardig inzegenen van homoseksuele relaties, beweerde iemand dat met een volledige gelijkstelling een weg wordt ingeslagen die niet in overeenstemming is met het Woord van God. Hij had natuurlijk moeten zeggen: ‘met mijn opvatting van het Woord van God’. Wie dat weg laat, vervalt gemakkelijk tot gelijkhebberij met God als ‘kroongetuige’ en verkondigt vrome praatjes.”
Voor vele gelovigen is de Bijbel het Woord van God. Hoe is dat voor jou?
“Voor mij is het een boek van liefde. Het woordje ‘God’ vervang ik graag door ‘Waarachtige Liefde’. Dat laat teksten op een verrassende manier klinken. ‘Waarachtige Liefde zei: ‘Er moet licht zijn’’ Voor mij klopt dat, want liefde maakt het licht waar het donker is, liefde geeft lef om op te staan.
Daar komt bij dat het uitgesloten is dat liefde opdracht zou geven tot massaslachtingen zoals die volgens de Bijbel door God gewild zouden zijn. Bij het werken aan dit boek ben ik opnieuw geschrokken van het excessieve geweld dat er in voorkomt. Zo doet koning David dingen waar hedendaagse terreurgroepen inspiratie uit zouden kunnen putten. Ik vind dat we klip en klaar moeten zeggen dat bepaalde teksten niet Gods Woord zijn.”
Daar zullen velen moeite mee hebben. Als de Bijbel niet Gods Woord is, wat is het dan?
“Het geeft een veilig gevoel aan te nemen dat de Bijbel ons woord voor woord van hogerhand is aangereikt en daardoor niet te betwijfelen zou zijn. Velen gaan er vanuit dat de Bijbel het ijkpunt is voor leven en leer, waarmee het allemaal begonnen is en waarop latere tradities gebaseerd zijn. Maar dat valt niet vol te houden wanneer je de geschiedenis bestudeert. Het Oude Boek is voortgekomen uit verschillende tijden en diverse verteltradities. Het is geen beginpunt van tradities maar een knooppunt.”
Hoe belangrijk is het Oude Boek voor jou persoonlijk?
“Voor mij is het een rijk en waardevol boek. Of liever een prachtige verzameling van waardevolle teksten met diepe inzichten in onze menselijkheid en ik vind het zonde om dat allemaal te laten liggen. M’n eigen menselijkheid is echter maatgevend. Dat betekent dat ik teksten afwijs wanneer ik diep van binnen voel, en na rijp beraad tot de conclusie kom, dat ze niet van waarachtige liefde spreken.”
Ik vind dat je als mens altijd je geweten moet volgen.
Stel je dan niet je eigen oordeel boven de Bijbel? Dat zal door sommigen hoogmoedig gevonden worden.
“Mensen die dat hoogmoedig noemen, vergeten gemakkelijk dat ze niet aan hun eigen oordeel ontsnappen. Wanneer iemand er vanuit gaat dat de Bijbel Gods Woord is waaraan hij onder alle omstandigheden blind gehoorzamen moet, doet hij dat ook vanuit zijn eigen eer en geweten, vanuit zijn eigen oordeel dus. Ik vind dat je als mens altijd je geweten moet volgen. Voor mij betekent dat bijvoorbeeld dat ik, ook wanneer aangetoond zou worden dat God zelf tegen homoseksuele relaties zou zijn, ik het simpelweg niet met hem eens zou zijn en graag m’n zegen blijf geven aan twee mensen van hetzelfde geslacht die elkaar oprecht beminnen.”
‘Het lef om op te staan’ volgt op twee eerdere boeken. Is er een samenhang?
“Hoewel de boeken prima los van elkaar gelezen kunnen worden, is er wel degelijk een samenhang. In Leef wat je bent heb ik m’n positieve mensbeeld uitgewerkt. Door vrome praatjes van weleer, was ik gaan geloven dat ik niet te vertrouwen, slecht en zondig ben. Dat heb ik achter me gelaten. Ik geloof dat wat we in wezen liefde zijn. En dat het Oude Boek ons steeds weer op het spoor wil zetten van onze waarachtige menselijkheid, van waarachtige liefde. Het lef om op te staan moedigt dan ook aan om een kleinerende en negatieve kijk op jezelf achter je te laten en je leven in vertrouwen uit te zetten op het kompas van de liefde. Ik geloof dat ieder mens daar gelukkiger en de wereld beter van wordt. In Volwassen geloven en denken doe ik een oproep om, over de grenzen van godsdiensten, van religie en wetenschap heen, te werken aan universele menselijkheid. Daarbij ga ik er vanuit dat religies menselijke pogingen zijn te dealen met de grote vragen van het leven.”
Ménselijke pogingen?
“Menselijke pogingen ja, en juist daardoor zeer waardevolle pogingen. Wie de waarheidsclaim los durft te laten, hoeft de ander niet meer krampachtig of met geweld te overtuigen van zijn grote gelijk. Bovendien kan hij leren van anderen.
Voor mij is God geen verre, gebiedende meneer, maar als waarachtige liefde is zij het wezen van onze menselijkheid. Alle reden dus om op onze waarachtige menselijkheid te vertrouwen – het léf te hebben.”
Ben je na deze boeken uitgeschreven? Of komt er nog meer?
“Ik hoop een boek te schrijven over Jezus. Maar dan wel zonder vrome praatjes – die verkocht hij tenslotte ook niet.”
