“Diversiteit is een gegeven, inclusie niet”

Je bent nu een jaar directeur van het UAF. Zit je op je plek?

‘Niet eerder heb ik mij zo op mijn plek gevoeld als nu. Werken met vluchtelingen loopt als een rode draad door mijn carrière, de groep ligt mij na aan het hart. Daarbij is het UAF in de kern een mensenrechtenorganisatie, wat past bij mijn rechtvaardigheidsgevoel. Het volgen van onderwijs – en dat kan ik niet vaak genoeg benadrukken – is een mensenrecht. Met twee ouders die actief waren in het onderwijs, zit het in mijn DNA. Nelson Mandela zei al eens: ‘Education is the most powerful weapon which you can use to change the world.’ Hij heeft gelijk. Bij het UAF komt alles samen waar ik voor sta. Dat geeft veel voldoening.’

Je laat het woord onderwijs vaak vallen.

‘Dat doe ik bewust. Wereldwijd staan de wetenschap en academische vrijheid onder druk. Dit zijn de hoekstenen van de democratie. Ik maak mij grote zorgen over de afbraak van het onderwijs, óók in Nederland, waar fors bezuinigd gaat worden – iets dat ons allemaal raakt. Want blokkeer je de groei van het individu, dan blokkeer je de groei van de samenleving.’

‘Neem ook de Verenigde Staten. We zien dat wetenschappers daar nu weg willen omdat ze hun werk niet meer mogen doen van de overheid. Als het daar gebeurt, kan het overal gebeuren. Waakzaamheid volstaat niet meer; actie is nodig om te beschermen wat ons dierbaar is. Opkomen voor academische vrijheid is belangrijker dan ooit. Daarom heeft het UAF de Nederlandse sectie van Scholars at Risk (SAR) opnieuw opgestart. SAR is een wereldwijd netwerk dat wetenschappers in nood in staat stelt hun werk voort te zetten in een veilige omgeving. De Nederlandse sectie van SAR heropenen past bij onze ambitie om onze impact als organisatie te vergroten. Naast het begeleiden van vluchteling-studenten, professionals en wetenschappers, willen we als UAF ook explicieter onze stem laten horen binnen het maatschappelijk middenveld.’

Wat is dan die stem die je wilt laten horen?

‘Deze tijd vraagt om een heldere visie en een ander, krachtig geluid – een geluid dat inzichtelijk maakt wat de concrete én minder zichtbare effecten zijn van de huidige politieke realiteit. Dit werkt het beste als we optrekken met mensen en organisaties die hetzelfde nastreven: een inclusieve samenleving die de mensenrechten en democratische grondbeginselen respecteert. Een samenleving die overigens niet vanzelf ontstaat, want diversiteit is een gegeven, inclusie niet. Daar moet je voor werken. Dat betekent dat we als UAF met andere maatschappelijke organisaties samenwerken aan beleidsontwikkeling én aan het beïnvloeden van het publieke debat. Het is belangrijk dat we laten zien dat de integratie van vluchtelingen niet alleen een individuele opgave is, maar een collectieve verantwoordelijkheid.’

Komt het begeleiden van vluchteling-studenten dan op het tweede plan?

‘Integendeel. Er ligt een stevige ambitie om de komende jaren juist méér vluchteling-studenten te ondersteunen. Dat is goed voor hen én voor de samenleving. Omdat mensen met een migratieachtergrond onder hun niveau werken, loopt Nederland 1,4 miljard euro aan economische groei mis. En Europa 33 miljard euro. Brainwaste heet dat. De mensen die wij begeleiden hebben een verblijfsstatus; zij gaan niet meer weg. En als samenleving hebben we hun talent en expertise hard nodig. Zeker nu overal een schreeuwend tekort is aan arbeidskrachten. Een nuance is hierbij wel op z’n plaats: ook als er geen sprake zou zijn van krapte op de arbeidsmarkt, verdienen vluchtelingen een plek. Zij komen niet voor onze banen of voor onze huizen. Ze willen alleen maar veiligheid en hebben daarbij recht op onderwijs en een mooie toekomst.’

Is dit, gezien het gepolariseerde asieldebat, een realistisch pleidooi?

‘Zeker, want wij hebben een ander, positief verhaal te vertellen: dat van integratie en participatie door middel van onderwijs. Onze cliënten zijn het asieldebat voorbij. Daar blijven wij bewust buiten. Een wethouder zei ooit tegen mij: “Ik ben tegen migratie, maar als vluchtelingen er zijn, wil ik dat ze zo snel mogelijk meedoen, en daar heb ik u voor nodig.” Hoewel ik persoonlijk vind dat voorop moet staan dat wij een morele plicht hebben om vluchtelingen te helpen, toont dit voorbeeld aan dat er weldegelijk valt samen te werken met partijen die tegen asielmigratie zijn.

Dit neemt niet weg dat ik mij zorgen maak. De polarisatie blijft toenemen en hoewel onze doelgroep formeel geen onderdeel uitmaakt van het asieldebat, heeft het harde klimaat natuurlijk wél invloed op onze werkzaamheden en op de mensen die wij begeleiden. Kijk naar de dreigende afschaffing van de spreidingswet, waardoor zij veel langer in een asielzoekerscentrum moeten blijven – wat studeren ongelooflijk lastig maakt. Of de onwil om Oekraïense jongeren te laten studeren. We pompen miljarden in wapens, maar laten deze jonge mensen aan hun lot over. Terwijl zij straks het land weer moeten opbouwen. Wij blijven hier aandacht voor vragen, want het is kortzichtig beleid.’

Wat is in deze tijd volgens jou de weg vooruit?

‘Inzetten op verbinding, onze stem laten horen in de politiek, media en het publieke debat. Als onderdeel van een brede samenwerking met gemeenten, onderwijsinstellingen, werkgevers en maatschappelijke organisaties. We moeten laten zien dat de inclusieve samenleving ons allemaal verder gaat brengen. En tegelijkertijd blijven we bij het UAF vol overgave doen waarvoor wij op aarde zijn: het begeleiden van gevluchte studenten, professionals en wetenschappers. Hiermee kunnen wij voor onze cliënten echt het verschil maken. Nu en in de toekomst. Want wij laten hen na afronding van hun traject los, maar tegelijkertijd ontstaat er een levenslange band. Ook jaren na hun studie kunnen onze alumni zich nog ontheemd voelen. Het is niet altijd makkelijk je plek te vinden in de samenleving, ergens bij te horen. Daarmee willen wij helpen.

Het UAF is een gemeenschap. Een van onze oud-studenten zei: “Ik zal het UAF nooit iets weigeren.” Dat zegt alles voor mij. Als we hierop blijven inzetten, ontstaat er een krachtig netwerk dat teruggeeft, zichtbaar is en meehelpt onze doelen te verwezenlijken. Zo zijn we veel meer dan een organisatie van tachtig medewerkers – we zijn een community for life.’