“Diversiteit respecteren is voor mij een core value”

Enaam voelt zich erg thuis in de Nederlandse samenleving. “Hier kan ik geheel mezelf zijn.” Ze maakt zich soms zorgen over Europese landen waar een hoofddoek wordt verboden: “Dat is een invasie op wie je bent, terwijl ik me juist thuis voel in Nederland omdat we staan voor vrijheid en zelfbeschikking.” Nieuw Wij had een open gesprek met haar over identiteit, de behoefte aan zelfbeschikking en thuisgevoel.

In welk gezin ben je grootgebracht?

Ik heb een grote familie: vijf broers en zussen en mijn vader en moeder. Mijn vader was lange tijd Imam van de moskee, en ons huis zat letterlijk aan de moskee vast. Je hoefde maar één deur open te doen en dan was je binnen. Dat bracht een gevoel van community met zich mee, en dat is een blijvend, groot onderdeel van mijn leven gebleven. Ik heb van jongs af aan koran-en Arabische les gegeven aan vrouwen en jonge meiden. Ook kreeg ik zo verschillende perspectieven op de islam mee.

Mijn vader en moeder stonden als team voor iedereen klaar. Mijn vader was leider binnen de community van de moskee en mensen konden echt bij hem terecht. Die dienstbaarheid is het grootste dat ik van mijn ouders heb gekregen. We kregen het dag in dag uit mee. Ik probeer dat voort te zetten.

Hoe belangrijk is de Islam voor je?

De islam speelt een grote rol in mijn innerlijk kompas: bijvoorbeeld voor wat ik belangrijk vind in het leven en wat mijn normen en waarden zijn. Zo vind ik het belangrijk om net als mijn ouders dienstbaar te zijn en impact te hebben. Om het leven makkelijker en beter te maken voor anderen. Mijn werk is daar een groot onderdeel van, maar het zit ook in mijn dagelijks leven met vrienden en familie. Goed voor jezelf zorgen mag daarbij niet ontbreken.

Maar mijn geloof geeft ook steun, bijvoorbeeld bij uitdagingen die op mijn pad komen als mens. Ik val erop terug in de continue realisatie dat we maar een klein onderdeel zijn van de wereld. Ik kan mijn leven makkelijker in perspectief zetten, ook als er iets misgaat. Daardoor ervaar ik rust in mijn dagelijks leven.

Welk vers uit de Koran past bij jou?

Een van de verzen die heel dicht bij mij staat is: “O mensen, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt opdat jullie elkaar zouden kennen. Voor mij is dat de essentie van wat we komen doen op deze wereld. Wij mensen zijn zo ontzettend divers en elkaar leren kennen is een rijkdom. Ik wil dat ervaren en daar onderdeel van zijn. Die diversiteit respecteren en daar in vrijheid en openheid ruimte voor te maken, dát is voor mij een core value.

Kun je een voorbeeld geven van hoe je dit praktiseert?

Ik ben actief op verschillende vlakken. Ik ben bijvoorbeeld onderdeel van de Women’s march & S.P.E.A.K: juist om voor alle intersectionele rechten te staan en daarvoor te vechten. Dat doe ik onder andere door veel te reizen, mensen te ontmoeten, goed te luisteren en daardoor weten wat mensen wel of niet fijn vinden. Echt sensitief proberen te zijn voor de ander, en mezelf daarop onderwijzen. Zodat ik mensen echt in hun waarde kan laten.

Wat voor werk doe je en wat brengt je werk jou?

Ik ben innovatiemanager bij een bank. We werken aan het creëren van toegang tot financiering van kleinere boeren in ontwikkelingslanden. Deze boeren leven over het algemeen in armoede en hebben geld of andere middelen nodig om te groeien en zichzelf te onderhouden. Voor mij heeft werk twee verschillende doelen: aan de ene kant een manier waarop ik mijn doel en purpose kan vervullen en invullen. En aan de andere kant een manier om mezelf te ontplooien en te groeien als persoon.

Je vertelde eerder ook in de mode te hebben gewerkt. Hoe is dat ontstaan?

Ja, een aantal jaar geleden heb ik inderdaad met twee vriendinnen ook een modemerk opgericht. We merkten dat de kleding die wij wilden dragen als moslimvrouwen niet makkelijk te krijgen was. We dachten: hoe zorgen we ervoor dat we die overlap tussen de islamitische visie op kleding én de samenleving waarin we wonen terug te vinden in de kleding? Hoe kan de kleding beide rollen vervullen? We realiseerden ons dat moslimvrouwen iets anders nodig hebben. Je ziet dat nu veel meer: Nike die een sporthoofddoek op de markt zet, H&M die een modest collectie op de markt zet. Er is steeds meer aandacht voor deze doelgroepen en de nuances die wij als mens allemaal met ons meebrengen in wie we zijn.

Voel jij je thuis in deze samenleving?

Ja, over het algemeen wel. Er is veel overlap tussen de islamitische gemeenschap waar ik me in begeef en de Nederlandse samenleving. Dat gaat goed samen. Voornamelijk op het vlak waar normen en waarden elkaar overlappen. Dingen zoals: nederigheid, compassie naar andere mensen toe, vriendelijkheid, respect: onderdelen van de kern van islam én wat en wie we zijn als Nederlandse samenleving. Dat speelt een grote rol in waarom ik mezelf hier thuis voel.

Zijn er ook momenten waarop je levensbeschouwing en de Nederlandse samenleving botsen?

Ja, het schuurt ook wel eens. Bijvoorbeeld op het moment dat je probeert het gebed vijf keer per dag te verrichten. Niet alle werkvloeren of andere plekken in Nederland zijn daarop ingericht. Maar ook vanuit islamitisch perspectief kan er kritiek zijn op hoe je je leven inricht. Bijvoorbeeld als ik alleen wil reizen als vrouw. Tijdens ons werk voor ons modemerk was het nodig dat ik veel reisde om alles te regelen. In het begin reisden mijn moeder of vader dan mee, maar dat viel niet meer te organiseren. En op een gegeven moment maak je daar je eigen keuzes natuurlijk ook in.

Een ander voorbeeld is als mijn collega’s standaard op donderdag en vrijdag gaan borrelen. Dan kan het wel eens oncomfortabel zijn. Zelf drink ik geen alcohol. De eerste uren is het altijd erg leuk, dus ik ga gewoon gezellig mee. Maar er komt altijd een moment waarop ik denk: wat doe ik hier nog? Dan ga ik wel naar huis, want dan zit je niet meer samen op één lijn. Toch alsof je er net niet helemaal tussen hoort. Er zijn dus wel eens punten waarop het niet altijd gemakkelijk naast elkaar loopt.

Heb je je ooit wel eens onveilig gevoeld met betrekking tot je levensbeschouwelijke identiteit?

Als ik naar het nieuws kijk of naar bepaalde talkshows waar over islam wordt gesproken, dan is dat veilige gevoel wel eens weg. In sommige Europese landen worden steeds meer stukjes van je eigen keuze afgenomen. Als er hier een verbod zou komen op een hoofddoek zou dat veel impact op mij hebben. Omdat ik dan een keuze zou moeten maken, tussen mijzelf zijn en onderdeel zijn van het land waar ik me thuis voel. Die frictie wens ik niemand toe. Een hoofddoek dragen is aan de ene kant een onderdeel van mijn geloof en brengt me dichter bij God. Maar het is ook een stukje identiteit: het hoort bij me, als Enaam. Ik draag het nu al 15 jaar. Als een overheid of samenleving dan zegt: dat mag je niet doen… Dat is een invasie op wie je bent, een vrijheidsbeperking. Terwijl ik me juist ook thuis voel in Nederland omdat we staan voor vrijheid en zelfbeschikking!

Kun je een voorbeeld geven van een situatie die jou wel dat thuisgevoel gaf?

Mijn thuisgevoel werd ook juist een keer erg bevestigd op mijn werk. Tijdens de Ramadan werkte ik pas heel kort op de afdeling toen mijn manager naar me toekwam. Ze vroeg me: ik weet dat vandaag de ramadan begint, is er iets wat ik kan doen om te helpen? Kunnen we je werkdag anders structureren of kan ik iets anders betekenen? Zoiets simpels als een vraag kan je laten voelen dat je geaccepteerd bent als persoon, dat je die vrijheid hebt om jezelf te zijn.

Wie moet het voortouw nemen in de ontmoeting tussen verschillende gemeenschappen?

Ik geloof ontzettend in het leggen van verbinding, maar ik geloof ook dat ieder persoon een eigen verantwoordelijkheid heeft in het opzoeken van dat contact en het opdoen van kennis. En niet die verantwoordelijkheid alleen te leggen bij de gemarginaliseerde gemeenschappen of minderheden. Dus als je geïnteresseerd bent in de islam; doe daar dan ook onderzoek naar. Kom vanuit een punt van kennis, en niet vanuit stereotypes die je bevestigd wil zien. Anders is het ongelofelijk vermoeiend om je als, in mijn geval moslim, continu te moeten uitleggen en jóuw wereldbeeld weer te verbreden.

Heb je zelf wel eens te maken gehad met stereotype beelden?

Als moslimvrouw heb je continu te maken met stereotypes. Zoals het idee dat je onderdrukt bent, dat je onderdanig bent of dat je continu gered moet worden. Terwijl ik echt wel zelf op mijn eigen twee benen kan staan, mijn carrière op de rit kan krijgen én de islam kan praktiseren zoals ik dat zelf wil. Vooral deze nieuwe generatie van moslimvrouwen zijn ontzettend onafhankelijk, vaak carrière-tijgers en staan midden in de samenleving.

Waar voel jij je thuis? Waar voel jij die sense of belonging?

Een plek waar ik helemaal mezelf kan zijn, zónder mezelf daar voor hoeven te verontschuldigen. Dat is voor mij de essentie van thuisvoelen. Maar ik denk ook dat thuis voelen begint bij jezelf volledig kunnen accepteren. Dat is niet direct verbonden aan een plek, maar een plek creëert soms wel een gebied waarin je je veilig genoeg kan voelen om volledig jezelf te kunnen zijn. Daarom is voor mij thuisgevoel mijn omgeving, vrienden en familie en de plek waar je bent onlosmakelijk verbonden.

Ik voel me natuurlijk ook thuis bij God. Dat is een van de fijnste plekken waar je geheel vrij en thuis kan zijn. Ik geloof dat God alles weet en dat hij alles ziet, dus er is ook geen reden om dan iemand anders te zijn. Daar voel ik volledige acceptie van wie ik ben.