Emmanuel, hoe gaat het met jou?

“Ik ben voor de vierde keer vader geworden van onze eerste zoon, Richard Elias Cécé Koné. Wat een geluk! Wat een verschil is dat met mijn eigen geboorte…”

Emmanuel was bij zijn geboorte op 10 januari 1988 in Abidjan in Ivoorkust een ongewenst kind. Niet lang na de geboorte werd hij bij de tweelingbroer van zijn vader en diens vrouw ondergebracht, wat in Afrika niet ongebruikelijk is; immers ‘it takes a village to raise a child’. Emmanuel wist niet beter dan dat de mensen die hem opvoedden zijn ouders waren. Zijn vader had een grote koffie- en cacaoplantage en het gezin had het goed. Maar zijn moeder wees hem af en er was voortdurend ruzie.

Al jong begon Emmanuel steeds meer op straat te leven. Een priester die zich over zwerfjongeren en weeskinderen ontfermde, zorgde voor onderdak in een klooster. Daar kreeg hij onderwijs van nonnen. Emmanuel: “De regels van de nonnen waren erg streng, dit moet en dat moet. Ik kon daar niet tegen en maakte de keus om weer op straat te leven, ik koos voor mijn vrijheid.”

Hoewel hij nog maar een jaar of negen was, realiseerde hij zich dat die keuze een prijs had. Hij scharrelde zijn kostje bij elkaar met kleine baantjes op de markt en leerde onder meer schoenen repareren. Hij sliep ook op de markt. Emmanuel: “Natuurlijk heb ik het gevoel dat mijn ouders mij in de steek hebben gelaten, ik voelde mij verraden en begrijp niet hoe je kinderen zo los kunt laten.” Emmanuel geeft graag een positieve draai aan een negatieve ervaring: “Mijn ouders hebben mij de vrijheid gegeven om op straat te leven. Een van de doelen in mijn leven is om tien keer zo goed voor mijn eigen kinderen te zorgen en dat trots te tonen aan mijn eigen ouders.”

Kracht op straat ontwikkeld

“Ik ben op straat opgegroeid en daar is mijn kracht ontwikkeld. Op straat moet je overleven, je kunt dat doen door te bedelen, maar er zijn heel veel kinderen die dat doen. Als iemand een paar muntjes uit een auto naar buiten gooit kun je geluk hebben om wat geld te pakken te krijgen. Als dat mislukt moet je niet gaan treuren, maar moet je meteen doorgaan naar de volgende auto. Het leven op straat is keihard en je moet sterk zijn om te overleven. De andere kant van het leven op straat is dat je een sociaal gevoel ontwikkelt, mensenkennis opdoet en leert te delen. Als je op straat leeft en weinig te eten hebt, deel je toch nog met anderen.”

Emmanuel-6109-bewerktboekomslag
Emmanuel Koné Beeld door: Pierre Pinkse

Het is niet zo vreemd dat Emmanuel erg heeft moeten wennen aan de vastomlijnde Nederlandse eetgewoonten waarin de hoeveelheden voedsel vooraf worden afgepast, ‘drie aardappelen per persoon’, aan tijd wordt gebonden, ‘we eten om zes uur’ en ‘we zitten met z’n vieren aan tafel’. Hij kan zich ook niet voorstellen dat iemand in z’n eentje eet.

Toen Emmanuel een jaar of twaalf was, escaleerde de politieke situatie in Ivoorkust. Bij de algemene verkiezingen van 2000 eisten twee presidentskandidaten de overwinning op. Dit leidde tot een burgeroorlog. Groepen zwaarbewapende jonge jongens mengden zich, veelal onder invloed van drugs en alcohol, in de strijd. Belangrijke rivaliserende groepen waren ‘les milices’ uit het islamitische noorden en ‘les patriottes’ uit het christelijke zuiden. De groepen ronselden nieuwe soldaten vooral onder jongens die op straat leefden. Emmanuel ontkwam niet aan hen en werd gedwongen zich als kindsoldaat bij ‘les patriottes’ aan te sluiten. Zo maakte hij de gruweldaden van de strijdgroepen mee. Na een schietpartij in de haven van Abidjan, hij was een jaar of 15, hield hij zich een aantal dagen schuil tot hij gevonden werd door mensen van het Rode Kruis. Zij ontfermden zich over hem, probeerden zijn familie te vinden en toen dat niet lukte, werd hij per schip naar Rotterdam overgebracht.

Na aankomst ging hij voor identificatie naar Schiphol. Hij werd al snel afgezonderd omdat duidelijk was dat hij getraumatiseerd was. Dat hij als ‘war child’ via het Rode Kruis naar ons land is gekomen, blijkt ‘het beste geboortebewijs’ te zijn dat een vluchteling zich bij identificatie kan wensen. Dat staat garant voor een verblijfsvergunning. In 2006 ging hij naar de centrale ontvangstlocatie in Ter Apel, daarna naar het azc-Baexem in Zuid-Limburg. Intussen werd duidelijk dat hij een passie had voor voetbal. Emmanuel: “Ik kon voor het eerst weer lachen, toen ik Arouna Koné ontmoette, een Ivoriaan die bij PSV speelde.”

Zijn tocht door Nederland kreeg een vervolg in Raalte. Hij speelde in het eerste juniorenteam van de voetbalclub Rohda Raalte en was zo talentvol dat FC Heracles uit Almelo belangstelling voor hem had. Emmanuel wilde niets liever dan profvoetballer worden, maar zijn verblijfsvergunning stond dat niet toe. Heracles hielp hem wel om de inburgering te doen en om een passende sportopleiding te vinden. Hij woonde in die tijd in Albergen. Esther Stevens, actief in het vluchtelingenwerk, ving hem op. Ze raakte blijvend bevriend met Emmanuel.

Emmanuel schreef zich in voor de opleiding Sport & Bewegen bij Landstede en verhuisde naar Zwolle. “Op mijn studentenkamertje boven Bakker Bart in de Diezerstraat voelde ik mij zo alleen en vertelde aan Henny Tijink, mijn coach bij Landstede, dat ik graag met iemand in contact wilde komen die Frans sprak. Begin oktober 2008 maakte ik kennis met mijnheer Nabil van Maatje op Maat.”

Franstalig maatje

Op 19 oktober al vond het eerste contact plaats met Hans Prakke. Dit is in alle opzichten een gouden combinatie geworden. Hans heeft goed Frans leren spreken in de jaren dat hij als sportjournalist de Tour de France versloeg. Het gezin Prakke nam hem in de familiekring op. Emmanuel wist zich er altijd welkom en voelde zich er veilig en gewaardeerd. Als psychologe herkende Alice Prakke het onverwerkte verleden van Emmanuel als kindsoldaat. Zij zorgde dat gespecialiseerde professionals van het Centrum 40-45 in Diemen zijn oorlogstrauma behandelden. Emmanuel bloeide op, zeker toen hij beroemde voetballers als Danny Blind en Frank de Boer ‘in het echt’ ontmoette. De ontmoeting met de Ivoriaanse voetballer Wilfried Boni was voor hem een heel ontroerende gebeurtenis. Zijn grote voorbeeld was de voormalige topvoetballer George Weah, die nu president van Liberia is.

Door het contact met Maatje op Maat kreeg Emmanuel weer vertrouwen in mensen en begreep hij dat het aanvaarden van hulp geen teken van zwakte is, maar dat het hem verder kon brengen. Hij stelde zich open voor hulp. Van Alice Prakke leerde hij bijvoorbeeld te accepteren dat er ook dingen zijn die hij niet kan en dat hij, hoe lastig ook, moest leren om nee te zeggen. Van Ronald van der Veen, zijn coach bij Landstede MBO, leerde hij dat het goed kan zijn om fouten te maken omdat je van je fouten kunt leren. Hij leerde om zelfreflecties te schrijven en werd zelfs uitgeroepen tot de beste student van het seizoen 2011-2012.

Ook leerde hij Annemarie kennen, zij is de huisgenote van Emmanuels beste vriend Julien. Met Annemarie brak er een nieuw en gelukkig hoofdstuk aan in het leven van Emmanuel. Annemarie werkte als wijkverpleegkundige, vertaalde voor Emmanuel en hielp hem met huiswerk van theoretische vakken en opdrachten, zoals een maatje doet. Haar ouders reageerden aanvankelijk terughoudend op de opbloeiende liefde tussen hen beiden, er was ook de nodige onzekerheid bij hen zelf, hoe zou de toekomst eruitzien? Geleidelijk sloeg de houding om en nog altijd is iedereen trots op het stel en hun prachtige kinderen.

Emmanuel heeft zich aangepast aan de westerse manier van leven, maar de Afrikaanse cultuur zit diep en komt geregeld aan de oppervlakte. Emmanuel: “Waar ik me bijvoorbeeld over verbaasde was dat iedereen zo bedroefd is bij de crematie van de 97-jarige moeder van Alice. In Afrika gebeurt het bijna nooit dat iemand zo oud wordt en ben je blij en dankbaar dat iemand zo oud geworden is. Zo went het voor mij ook nog steeds niet dat jongens en meisjes samen sporten. In Afrika is dat ondenkbaar omdat de rolverdeling tussen jongens en meisjes anders is. Bij korfbal kan ik me daarom al helemaal niets voorstellen. Er is nog een Nederlandse gewoonte waar ik van gruwel; het eten van haring met uitjes, dat is zo ongeveer het smerigste wat ik me kan voorstellen.”

Een echt cultuurverschil komt naar voren als Emmanuel zijn Annemarie ten huwelijk wil vragen. Om mogelijk gezichtsverlies te voorkomen polst hij Alice wat zij daarvan vindt en vraagt haar instemming om met Annemarie te mogen trouwen. Enerzijds is het een opluchting voor hem dat we in Nederland daarin niet meer zo formeel zijn, anderzijds verbaast hij zich over de vrijheid om zelf de keuze te mogen maken.

Op 24 mei 2013 trouwden Annemarie en Emmanuel in Zwolle. Ze gingen op huwelijksreis naar Guinée, op zoek naar zijn oorsprong. De Afrikaanse man en zijn blonde vrouw trokken er veel bekijks en de film van hun huwelijk wekte verbazing en ontzag in het dorp van zijn familie. Tijdens de huwelijksreis ontmoet hij zijn moeder. Emmanuel: “Ik herkende haar niet en had er eerlijk gezegd ook geen gevoel bij. Mijn moeder voelde zich schuldig dat ze haar zoon zo jong aan zijn lot had overgelaten. Ik heb het haar vergeven. Mijn biologische vader ambieert tegenwoordig een hoge politieke functie in Conakry, de hoofdstad van Guinee.”

Hans en Alice haalden hen bij terugkomst op van Schiphol. Ze schrokken toen Annemarie en Emmanuel huilend door de douane kwamen. Huilend van blijdschap zoals snel bleek. Emmanuel had niet alleen twee broers en een zus ontmoet, maar ook zijn dood gewaande biologische moeder en een tante die nog in leven bleek te zijn. Omgekeerd had niemand van zijn familie verwacht Emmanuel nog ooit in levenden lijve, laat staan in goeden doen terug te zien.

Emmanuel sloot in 2013 zijn opleiding Sport & Bewegen bij Landstede af met een diploma. “Ik vind het nog steeds erg jammer dat ik niet aan de slag kan als voetbaltrainer na mijn opleiding, dat had ik wel verwacht en gehoopt. Door de langlopende administratieve afhandeling van mijn verblijfsvergunning moest ik de kans om profvoetballer te worden laten lopen. Ik voetbal nog wel en met veel plezier op het hoogste niveau bij amateurverenigingen in Zwolle,” aldus Emmanuel.

Zijn teleurstelling boog hij op een positieve manier om. Hij organiseert een jaarlijks voetbaltoernooi in Zwolle voor voetballers uit Afrikaanse landen. Het is niet alleen een sportief evenement maar ook een sociaal gebeuren. Emmanuel ontwikkelde zich daarmee tot een centrale persoonlijkheid binnen de Afrikaanse gemeenschap in Zwolle. Hij trainde en coachte diverse jonge talentvolle Afrikaanse voetballers en hielp ze op hun weg naar Europese topclubs. Vol trots toont hij foto’s van jongens die als profvoetballer al bij mooie clubs in Europa spelen. Emmanuel: “Ik geniet ervan dat deze jongens wel bereiken wat voor mij niet weggelegd was en ik gun het hun van harte. Voor deze jongens kan ik echt het verschil maken.”

Na zijn opleiding viel het niet mee om een baan te vinden. Hij vond het moeilijk dat zijn vrouw in die tijd de kost verdiende. Emmanuel leerde goed Nederlands spreken. Zijn taalgevoeligheid kwam hem goed van pas. Tegenwoordig is hij als gerespecteerde tolk voor een aantal Afrikaanse talen werkzaam voor azc’s en voor instanties als de IND, de Nationale Politie en voor ziekenhuizen. Omdat het vaak om acute zaken gaat, is hij in principe 24 uur per dag, zeven dagen in de week beschikbaar. In zijn auto ‘van de zaak’ reist hij het hele land door.

Maatjes voor het leven

De ontmoeting met zijn maatje Hans is een echt omslagpunt in Emmanuels leven geweest. Voor hem zijn Hans en Alice zijn vader en moeder, zoals zijn kinderen over opa en oma praten. “Hans heeft mij uit de put getrokken,” zegt hij en sindsdien is het alleen maar beter met mij gegaan, maar “Alice is de motor”, vervolgt hij nadrukkelijk. Emmanuel en zijn gezin maken een wezenlijk deel uit van het leven van Hans en Alice en omgekeerd. Ze maken alle belangrijke gebeurtenissen met elkaar mee.

Emmanuel doet ook iets terug voor het gebied waar zijn roots liggen. Hij zamelt allerlei huishoudelijke en andere spullen in en stuurt die per zeecontainer naar Guinée. Op die manier helpt hij de mensen daar. Hij doet dat liever dan ze geld te geven. Emmanuel heeft ook een stuk grond geërfd in Guinée waarop hij wil bouwen, niet met de bedoeling daar te willen wonen, maar wel om een eigen plek te hebben als hij op vakantie in Guinée is.

“Ik wil eigenlijk zelf ook een maatje worden en jongens helpen, om iets terug te doen, ik meen het, ik ga het echt doen!,” zegt Emmanuel stralend.

Esther Stevens (toenmalig vrijwilliger): "Wat Emmanuel precies voor ons betekent is moeilijk te omschrijven"

In 2006 verhuist de dan achttienjarige Emmanuel Koné met nog drie andere mannen naar een huis in Albergen in Twente. Via via kwam Emmanuel in contact met Esther Stevens, die dan net een hbo-opleiding maatschappelijk werk heeft afgerond en als vrijwilligster werkzaam is bij Stichting Vluchtelingenwerk. Esther nodigde Emmanuel uit bij haar thuis, het klikte met haar kinderen en al gauw draaide hij mee als familielid. Er ontstond een bijzondere band tussen hen beide, en inmiddels ook tussen hun beide gezinnen.

Esther Stevens Foto Pierre Pinkse-2boek

Emmanuel had het destijds helemaal niet naar zijn zin in Albergen. Hij woonde samen met twee andere jongemannen en er waren geregeld discussies en onderlinge ruzies in huis. Hier kon Emmanuel niet tegen. Naast de Nederlandse lessen waren er weinig uitdagingen en sociale contacten in dit kleine Twentse dorp. In Albergen woonden destijds ook nog andere statushouders en via hen kwamen Emmanuel en Esther met elkaar in contact. Emmanuel had met de twee kinderen van Esther direct een geweldige klik. Vooral met haar dochter Mathee, die dan een jaar of zes is, had hij een bijzondere band.

Esther: “Ik nodigde Emmanuel uit bij ons thuis en zo kwam hij geregeld in de weekenden. Hij was als een grote broer voor Noah en Mathee. Emmanuel werd een deel van het gezin. We deden geen bijzondere dingen, maar de dagelijkse structuur vond hij plezierig. Emmanuel voelde zich thuis en wij vonden zijn gezelschap erg prettig. Emmanuel leerde mijn ouders en oma kennen en later ook andere familieleden en al gauw draaide hij mee als een familielid, tot op de dag van vandaag! We vierden de feestdagen samen en deelden leuke en minder leuke dingen in het dagelijkse leven.

Mijn eerste indruk was dat Emmanuel een energieke jongen was die alles aanpakte. Maar al gauw bleek dat daaronder een groot verdriet schuilging. Hij gedroeg zich doorgaans heel volwassen maar op een ander moment gedroeg hij zich boos en opstandig. Hij oogde als een zonnige jongen die gemakkelijk contact met andere mensen maakt, maar ook neerslachtig kon zijn. Hij was duidelijk niet goed in balans door de ervaringen uit zijn jeugd. Ik bewonder Emmanuel om zijn levenskracht en zijn veerkracht. Maar hij had er veel moeite mee als er stress op zijn pad kwam. Soms was hij boos op de hele wereld om hem heen.”

Sporten was de uitlaatklep voor Emmanuel. Hierin kon hij zijn energie, stress en frustratie kwijt. Hij maakte veel werk van zijn ambities als aanstormend voetbaltalent. Hij speelde bij Rhoda Raalte, bij Quick ‘20 en bij Heracles. Emmanuel was dan ook erg teleurgesteld dat hij om administratieve redenen geen profvoetballer kan worden. Alles bij elkaar genomen was dit misschien wel de aanleiding om een sportopleiding te volgen bij Landstede MBO in Zwolle. Emmanuel verhuisde naar een klein bovenkamertje in de Hagelstraat in Zwolle.

Esther: “Het contact tussen ons veranderde wat van karakter maar toch bleven we elkaar bezoeken en maakten we nog steeds ons jaarlijkse uitstapje naar het Afrika-festival in Hertme. Dit doen we nog steeds met onze beide gezinnen samen tot op de dag van vandaag.”

Na het huwelijk van Annemarie en Emmanuel en de geboorte van hun vier kinderen kreeg het contact weer een nieuwe vorm. Annemarie en Esther hebben een fijn contact en de gezinnen ontmoeten elkaar geregeld. Ze vieren elkaars verjaardagen samen en logeren bij elkaar.

“In de tuin van onze woning en de natuur rondom Denekamp is er voor de kinderen van Emmanuel meer gelegenheid om buiten te spelen. Het is een beetje passen en meten af en toe, maar het gaat best,” volgens Esther. “Ik geniet van Emmanuel in zijn rol als echtgenoot en trotse vader.”

Hoezeer Emmanuel zijn draai ook gevonden heeft, zijn ‘heimwee’ naar zijn familie en land blijft. Hij mist vooral zijn moeder en wil graag de verloren tijd met haar en overige familieleden inhalen. Vooral wil hij delen en laten zien dat hij succesvol is en vader is van een liefdevol gezin samen met Annemarie.

“Wat Emmanuel precies voor mij en mijn kinderen betekent is moeilijk met woorden te omschrijven,” aldus Esther. “Het is vooral een warm gevoel en liefde. Ik geloof niet in toeval, alles heeft een reden, dus ook dat hij op ons pad kwam. We hebben veel van elkaar geleerd en met elkaar meegemaakt, maar wij zijn blij dat hij, Annemarie en de kinderen in ons leven zijn. En zoals hij altijd zegt: komt goed! Dat is dus ook zo gebleken.”

De andere verhalen rondom Emmanuel zijn de verhalen van Henny Tijink (voormalig docent en coach), Annemarie (echtgenote) en Hans en Alice Prakke (maatjes). Alle verhalen zijn te lezen in het boek Hoe gaat het met jou? Stralende Sterren van Maatje op Maat. Kijk ook eens op de website van Maatje op Maat.

Dit interview is oorspronkelijk gepubliceerd op 29 maart 2022 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen.

BeleidsadvJuridisch_mbo_830x90
1516342473968

Herman Aarts

Cultureel antropoloog

Herman Aarts is cultureel antropoloog en levert graag een bijdrage aan het succes van Maatje op Maat.
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.