“Het grote probleem is dat iedereen van alles over elkaar roept maar dat men elkaar helemaal niet kent”

Die Brouwer Prijs voor Wetenschap en Samenleving… kun je daar iets over vertellen? Ik had er nog nooit van gehoord.

“Het is dit jaar voor het eerst dat de Brouwerprijs is uitgereikt door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen. De prijs is bestemd voor een persoon of organisatie die door een wetenschappelijk of maatschappelijk initiatief de samenhang en het onderling vertrouwen in de samenleving bevordert. Het gaat om een initiatief dat daadwerkelijk wordt toegepast, wetenschappelijk is onderbouwd en de mogelijkheid tot opschaling in zich draagt.

De prijs bedraagt 100.000 euro. Het is de bedoeling dat het bedrag vooral wordt besteed aan verdere toepassing, wetenschappelijke onderbouwing en/of opschaling van het project. De prijs gaat jaarlijks uitgereikt worden. Wij zijn er natuurlijk ontzettend blij mee!”

Kun je ook kort iets vertellen over jullie project ‘Leer je buren kennen’?

“In 2010 kregen we een nieuwe synagoge in Amsterdam Zuid (om de hoek van de RAI). Naast de sjoel, op 5 meter afstand, staat een ROC met 2000 leerlingen. Er waren wat zorgen omdat veel leerlingen een niet-westerse achtergrond heeft en niet altijd positief denkt over joden en Israël. Samen met een docente van het ROC hebben we toen bedacht dat het mooi zou zijn om zoveel mogelijk leerlingen in de synagoge te ontvangen om elkaar persoonlijk te ontmoeten. Zo is het programma ‘Leer je buren kennen’ ontstaan.

Met een aantal jonge joodse professionals hebben we een programma gemaakt van 1,5 uur met een grappige film over joden, daarna een verzoek aan de leerlingen om al hun associaties met joden op te schrijven en daar vervolgens met ze over te praten en tot slot een rondleiding en een kop koffie.

Het zijn bijna altijd hele mooie gesprekken, op een gelijkwaardig niveau en zonder taboes: alles kan besproken worden. Het gaat over hun eigen culturele achtergrond en over de joodse cultuur. We spreken over o.a. eten, liefde, seks, toekomstverwachtingen en familie. De gesprekken kunnen emotioneel zijn maar er wordt ook veel gelachen. Ook gevoelige onderwerpen worden besproken, zoals Israël en de Palestijnen, we gaan niets uit de weg.

Over het algemeen komen de leerlingen binnen met ‘wat moet ik hier’ en gaan ze enthousiast de deur uit. Inmiddels hebben we meer dan 12.000 leerlingen ontvangen. Uit een wetenschappelijk onderzoek in 2014 is gebleken dat de vooroordelen door de ontmoeting daadwerkelijk afnemen en dat hun kennis toeneemt, speciaal bij de jongeren met een moslim achtergrond.”

Zijn er in andere Nederlandse steden vergelijkbare projecten?

“Er zijn veel mooie projecten waarbij ook synagoges bezocht worden en rondleidingen worden gegeven. Wat dit project bijzonder maakt is dat het een gelijkwaardige ontmoeting is, waarbij alle vooroordelen bespreekbaar worden gemaakt.

Naast Amsterdam loopt het project in Utrecht en in Enschede. We hopen nu uit te breiden naar meer steden.”

Waar ben je het meest trots op tot nu toe?

“Ik ben trots op de positieve waardering die we van de leerlingen krijgen die bij ons geweest zijn. Ik hoor van de docenten dat de leerlingen vaak lang over het bezoek napraten. Tijdens het bezoek leren ze niet alleen joden beter kennen maar ook elkaar, elkaars culturele achtergrond, iets waar ze het ‘normaal’ niet vaak over hebben. Door het enthousiasme van de leerlingen blijven docenten van het ROC klassen naar het project sturen, ondanks het feit dat het veel tijd kost en ze volle programma’s hebben op het ROC.”

100.000 euro is veel geld. Hebben jullie al nagedacht over wat jullie met dit geld gaan doen?

“Het is fantastisch veel geld, maar dat vraagt meteen ook veel inzet en verantwoordelijkheid om het goed uit te geven. De helft van het bedrag wordt uitgegeven aan vervolgonderzoek naar de effecten van het project op langere termijn. We hebben al een aantal geweldige hoogleraren gevonden dat het onderzoek wil gaan begeleiden, en we willen graag dat iemand op het onderwerp gaat promoveren.

De andere helft van het bedrag mogen we uitgeven aan uitbreiding van het project. We willen de sessies ook graag gaan doen met de hoogste klassen van de basisscholen, maar daar hebben we een andere introductiefilm voor nodig. Het scenario hebben we al klaar liggen. Ook willen we landelijk verder uitbreiden en we denken ook aan deze ontmoetingen bij volwassenen: docenten, politie-agenten en voetbal-hooligans. Het grote probleem is dat iedereen van alles over elkaar roept maar dat men elkaar helemaal niet kent.”

Hoe gaat het met de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam overigens?

“Het gaat gelukkig goed met de LJG: we groeien nog steeds, hebben veel culturele activiteiten (concerten, lezingen en debatten) en we hebben 130 kinderen op ons onderwijs zitten.”

Is antisemitisme een groeiend probleem in Nederland?

“Ik zie het niet als groeiend: helaas is er antisemitisme geweest door de eeuwen heen en zal het nooit verdwijnen. We moeten er altijd alert voor blijven. Maar dat is geen reden voor ons om achter muren te blijven zitten. We maken deel uit van deze maatschappij en Nederland is nog steeds een geweldig land om te wonen. Ik denk dat we ons dat vaak onvoldoende realiseren!”