Waarom wilden jullie in 2009 dit Manifest schrijven?
“In een regionaal overleg in Twente onder predikanten en kerkelijk werkers kwam de vraag op: Hoe te reageren op het voornemen van Geert Wilders om middels zijn film Fitna de verhoudingen in ons land opnieuw op scherp te zetten? We meenden dat er een helder kerkelijk geluid moest gaan klinken tegen de toenemende verharding van het maatschappelijk debat en het wij-zij-denken. Gegoten in één A4-tje met 10 stellingen.”
Hoe werd het Manifest in november 2009 ontvangen?
“De redactiegroep koos er toen voor om de Twentse collega’s te benaderen voor de ondertekening van het Manifest. Veertig collega’s tekenden, overigens ook van buiten Twente. Achteraf gezien hadden we het misschien beter landelijk kunnen uitrollen. Het heeft evengoed erg veel publiciteit gekregen, met natuurlijk de regionale media in Twente voorop. Uit alle hoeken en gaten van ons land was er vanuit de kerken veel instemming, maar ook islamitische organisaties reageerden zeer positief.”
Is de tekst niet nog steeds heel erg actueel?
“Ik vrees dat de tekst actueler is dan ooit. We leven in een magnifiek mooi land. Maar het openlijke racisme van de laatste tijd – en dan praat ik niet alleen over voetbaltribunes – maakt duidelijk dat het een opdracht van formaat is om het samenleven in diversiteit waarin iedereen zich thuis mag voelen te bewaken.”
Welk punt in het Manifest is het meest urgent, vind je?
“Het punt dat ik zojuist ook benoemde: dat praten over een ‘zij’ die hier niet thuis zouden horen. En dan gaat het over mensen die korter of langer geleden zich in ons land hebben gevestigd. Het is een gif dat in de onderlinge maatschappelijke en persoonlijke verhoudingen zijn afbrekende werk doet.
Het ergste dat dan zomaar in scherven kan vallen is de kostbaarheid van het vertrouwen. En daar stevenen we met open ogen op af, als we er al niet midden in zitten: op een cultuur van wantrouwen. Zo’n cultuur heeft geen toekomst, zo leert ook de geschiedenis ons.”
Wat is voor jou de kern van Advent? En: ga je Advent anders vieren nu je als predikant niet meer werkzaam bent in Hengelo maar in Amsterdam?
“De kern van Advent is het stilstaan bij hetgeen we ten diepste naar verlangen – over dat wat komen gaat, betekent het. In de christelijke traditie ooit voor het kerstfeest geplaatst en dat stuurt die inhoud van dat verlangen: God moet je in Jezus zoeken bij ‘de minste mens’; en dat zal zich – hoe is het mogelijk? – tonen als ‘licht in de duisternis’.
Of Advent voor mij anders wordt door mijn verbondenheid met de Westerkerk? Misschien in zoverre anders omdat de problemen van de onze samenleving in deze stad zich zo scherp tonen. Heel concreet: wij zijn komen te wonen pal naast de daklozenopvang Makom van de Stichting de Regenboog. Als je dan praat over ‘uitzien naar’ en ‘licht in onze duisternis’, dan kan dat nooit om het thema van sociale en economische rechtvaardigheid heen. Als je echt stilstaat bij Advent dan zie je scherp wat ons te doen staat.”
Manifest van Advent 2009 – boodschap van licht en verbondenheid tegen vervreemding en angst
Wij, predikanten en kerkelijk werkers van de Protestantse Kerk in Twente, geloven in de Adventsboodschap van hoop en licht en wij verwerpen daarom de geluiden in politiek en samenleving die vervreemding en angst aanjagen en die mensen en bevolkingsgroepen tegen elkaar opzetten.
Tijd van vervreemding en angst
- Overal in onze samenleving is de onzekerheid en vaak ook de angst over de toekomst van ons land voelbaar. Door de razendsnelle veranderingen in de samenleving en de grote verschuivingen in de onderlinge verhoudingen voelen velen zich vervreemd in de eigen woonomgeving, een levensgevoel dat door de financiële en economische crisis nog verder aangejaagd wordt.
- Wij erkennen dat de problemen die met name de verschillende migratiestromen naar ons land met zich mee brachten te weinig of niet onderkend en benoemd zijn. Ook de kerken wisten zich vaak geen raad met de nieuwe problemen rond integratie en segregatie, druk als zij het hadden met eigen interne problemen van doorgaande kerkverlating en noodzakelijke inkrimping. Ook de theologie heeft weinig bijgedragen in het duiden van de veranderingen in de samenleving.
- Terecht krijgen de vragen rond de integratie van niet-westerse immigranten nu alle aandacht, omdat de samenhang en onderlinge verbondenheid in de samenleving voluit in het geding zijn.
- Wij constateren tegelijkertijd dat velen in onze samenleving de gerezen problemen onverkort en zonder nuance verbinden met de godsdienst van veel niet-westerse immigranten: de Islam.
- Wij erkennen dat er in tal van islamitische landen een rigide regime heerst dat weinig of geen ruimte laat voor andersdenkenden, bij voorbeeld voor de christelijke minderheden. Eveneens zien ook wij het grote gevaar van islamitisch geïnspireerd terrorisme dat zich onder meer keert tegen de grondslagen van onze democratische samenleving.
- Wij ontmoeten echter ook voortdurend voluit geïntegreerde moslims die al hun kaarten zetten op het vreedzaam samenleven en het opbouwen van onze samenleving en niet meegaan in de polarisatie tussen ‘de Islam’ en ‘het Westen’.
Tijd van licht en verbondenheid
- Advent is de tijd van uitzien naar het licht dat komende is in onze wereld.
Wij geloven dat wij op weg zijn naar een toekomst van vrede en licht voor alle mensen en alle volken. Dit visioen van vrede vraagt ons vertrouwen.
Daarom verwerpen wij de toon van brute belediging, hatelijke hoon en aanzwellende zwartmakerij van mensen en bevolkingsgroepen vanwege hun geloof of levensovertuiging die het onderlinge vertrouwen teniet doet, de vervreemding voedt en de angst voor de ander bespeelt.
- Advent is de tijd van het verlangen naar God.
Wij geloven dat God zich heeft bekendgemaakt in de weg van Jezus van Nazareth; in hem herkennen wij zijn liefdevolle barmhartigheid. In zijn onvoorwaardelijke liefde voor elke individuele mens schept hij ruimte voor heling van wat gebroken is, voor vergeving waar de een de ander te kort doet, voor verzoening waar relaties dreigen dood te lopen.
Daarom verwerpen wij elk geluid dat mensen niet aanspreekt op de eigen individualiteit en verantwoordelijkheid, maar hen stigmatiseert met een uiterst negatieve groepsduiding die hen berooft van een naam en een gezicht, ten diepste dus van hun mens-zijn.
- Advent is de tijd van de hemelse boodschap van vrede voor heel deze wereld.
Wij geloven dat de boodschap van de vrede een universele boodschap en opdracht tegelijk is die alle mensen aangaat. Daarom is het onze heilige opdracht met alle mensen het gesprek te zoeken, de ontmoeting te stimuleren, bondgenootschappen te sluiten en de verbondenheid te beleven met het oog op die ‘morgen van vrede’ voor iedereen. De weg daar naartoe is er een van vallen en opstaan, zo leert het evangelie ons.
Daarom verwerpen wij alle pogingen – al dan niet politiek getoonzet – om nieuwe muren tussen mensen en bevolkingsgroepen te bouwen met als bouwmaterialen het fundament van de angst, de stenen van de vooroordelen en het cement van de grofheid.
- Advent is de tijd van de omkeer van het duister naar het licht.
Wij geloven dat de levendmakende Geest – juist als het donker is en er geen zicht lijkt te zijn op een nieuwe toekomst – alle mensen naar voren roept naar die toekomst van licht en vrede, als God – uiteindelijk – zal zijn: Alles in allen.
November 2009
Ondertekend door de predikanten en kerkelijk werkers:
Almelo: ds. Dick van Bart; Borne: ds. Arie Gootjes, ds. Johan Meijer; Delden: ds. Ria de Vries,
- Frans Wiersma (em.); Denekamp: ds. Peter Mol; Enschede: ds. Jaco Zuurmond, ds. Dick van Zeyll Langhout, ds. Richard Vissinga, ds. Ellen Sonneveld, ds. Cees de Jonge, ds. Maaike Schepers-van den Poll,
- Jos van der Sterre (geestelijke verzorging Mediant GGZ), ds. Janneke Bekhof – Smit (studentenpastor Universiteit Twente); Glanerbrug: ds. Marielle Vlasblom; Goor: ds. Herman Offringa, ds. Annerie Snier (geestelijke verzorging verpleeghuizen); Haaksbergen: ds. Nico J. Pronk, ds. Jan Bouwmeester (geestelijk verzorging Livio);
Hengelo: ds. Marjet Geense, mw. Gaatske Braam, ds. Peter Hendriks, ds. Hans Wachtmeester,
- Gea Rodermond, ds. Arent Weevers, mw. Siny Gritter, ds. Herman Koetsveld, ds. Els Muntinga (geestelijke verzorging Trivium), ds. Akke Fokje Stienstra (geestelijke verzorging ZGT Hengelo),
- Pieter van Vliet (voorz. Platform Levensbeschouwing + Religie Hengelo), ds. Egbert van Houwelingen; Losser: ds. Ed de Bruin; Oldenzaal: ds. Jan Bos, mw. Joke Flokstra-Meems; Ootmarsum: ds. Hedda Klip; Tubbergen: ds. GertJan Lambers Heerspink; Usselo: ds. Martin van der Meer; Vriezenveen: ds. Jos van den Hout, ds. Jac. Jongejan; Weerselo: ds. Anke Oosting.
De heer Koetsveld stelt dat ‘we afstevenen op een cultuur van wantrouwen’. In mijn ogen leven we altijd in een cultuur van wantrouwen. Dat is volgens mij altijd de ware werkelijkheid. In dat wantrouwen toetsen we of we de ander kunnen vertrouwen. In mijn ogen dienen we niet te geloven en niet niet te geloven. We dienen van seconde tot seconde voelend en denkend te onderzoeken of we in ons samenzijn met één of meer mensen ons vertrouwen nog terecht kunnen schenken. Dat is waarachtig leven in de onzekerheid van het hier en nu. In vertrouwen zolang het terecht is. In wantrouwen zodra dát wijs is. Continu in onderzoek. Macro en micro. In concreto leer ik de cultuur van mijn fietsende medemens in de natuur vrij snel kennen wanneer ik hem of haar met mijn vouwfiets passeer op een iets te smal fietspad…