De economie trekt aan. Welke groepen in onze samenleving profiteren daar niet van mee?
“Wat vandaag de dag opvalt zijn de zogenaamd werkende armen: zzp’ers die baantjes stapelen om te kunnen rondkomen. Ook bij de groep van kinderen die opgroeien in armoede, heeft meer dan de helft één of meer werkende ouders. In een land als Nederland, dat op plek veertien staat van de rijkste landen ter wereld, is het een schande dat er armoede bestaat. Er zijn kinderen die op hun verjaardag niet naar school durven, omdat ze niet kunnen trakteren en er zijn grootouders die de reiskosten niet kunnen betalen om hun kleinkinderen te bezoeken. Uiteindelijk gaat het hier over uitsluiting, niet mee kunnen doen aan het maatschappelijk leven.
De overheid, zo beaamt verantwoordelijk staatssecretaris Van Ark, is de eerstverantwoordelijke als het gaat om armoedebestrijding. Nee, we willen niet terug naar de tijd van voor 1965. Toen werd de Bijstandswet ingevoerd en waren de kerken niet meer het eerste aanspreekpunt bij armoedebestrijding. We mogen de overheid aanspreken op haar taak en wijzen op knelpunten. Veel mensen in armoede zijn niet zelfredzaam, door bijvoorbeeld laaggeletterdheid, psychiatrische diagnostiek of een verstandelijke handicap en verdwalen in het doolhof van de bureaucratie. De overheid is zelf ook mede-veroorzaker van armoede, bijvoorbeeld door een stapeling van schulden: een eenvoudige verkeersboete kan soms oplopen tot een schuld van duizenden euro’s.”
Wat zijn de verschillen in hulpverlening door de kerk en door de gemeentelijke overheid?
“Een ambtenaar van de sociale dienst wil nooit teveel uitkeren en een diaken geeft liever een keer teveel. In dat laatste geval gaat het dan om een eenmalige ruimhartige gift. Structurele aanvragen worden steeds complexer en moeten door professionele mensen worden gedaan. Een ander verschil zit in de meerwaarde van een kerkelijk werker die de tijd neemt om naar het verhaal te luisteren. Luisteren is in zichzelf een meerwaarde. We denken vaak in termen van geld geven, maar als kerken zoeken we naar de wijze waarop we erkenning geven aan mensen, respect en waardigheid. Het verschil zit niet altijd in geven of niet geven, maar in de bereidheid om te delen. Een kind meenemen op vakantie kan moeilijker zijn dan vakantiegeld delen.
Tijd nemen is vaak een meerwaarde van vrijwilligers. Het project SchuldHulpMaatje is in veel steden opgericht. Getrainde vrijwilligers gaan met mensen die hun schulden niet overzien effectief aan de slag en nemen daarvoor de tijd. De titel van een conferentie voor kerkelijke vrijwilligers over armoede en schulden begin dit jaar was: Geloven in mensen. Het feit dat je in armoede of schulden terecht komt kan domme pech zijn in de fysieke of psychische sfeer. Het taboe is groot. Door de verhalen te delen komt armoede uit de taboesfeer.”
Hebben we ook structurele veranderingen nodig?
“Goed doen is niet hetzelfde als recht doen. Het is belangrijk dat mensen tot hun recht komen. Kerken kunnen kritische bondgenoot zijn van de (lokale) overheid. Ze hebben een actief netwerk en zijn van oudsher betrokken. De focus is op het meetellen van mensen, het zien met een andere blik. Het denkkader is nu dat je oké bent als je het financieel gemaakt hebt, terwijl iedereen er mag zijn.
Ik pleit er voor om activiteiten te organiseren die gratis zijn, dan kan iedereen er heen ongeacht of je arm bent of rijk. Als kinderen op school op schoolreisje gaan is er een potje voor degenen die dure citytrips niet kunnen betalen. Waarom niet een reis organiseren die voor iedereen betaalbaar is? Niemand wil een sticker opgeplakt krijgen. Zo trekken de kringloopwinkels een ruim publiek en kan iedereen er zonder schaamte heen. Organiseer inclusief, bijvoorbeeld een etentje voor iedereen.”
Wat zijn belangrijke programmapunten voor een politieke partij?
“Wees concreet en specifiek. Heb oog voor de stapeling van schulden, de moeilijke toegankelijkheid van toeslagen. De toegankelijkheid van de overheid in het algemeen, alleen al het gebruik van DigiD werpt een drempel op. Denk aan trainingsprogramma’s voor jongeren om te leren omgaan met geld.
Kijk ook naar het grote plaatje: er is sprake van globalisering. De export is gegroeid dankzij lage lonen, maar daardoor is een grote groep armer dan voorheen. Er is grote economische onzekerheid. Burgers willen veel en goedkope producten. Ze hebben daardoor wel hun eigen economische neergang in gang gezet.”
Armoede in Nederland
Op 8 november presenteert het Knooppunt Kerken en Armoede het rapport Armoede in Nederland. In het rapport is onderzoek gedaan naar de hulp die plaatselijke kerken verlenen aan mensen in Nederland die financieel in de knel komen. Het gaat daarbij om zowel materiële als immateriële hulp. Meta Floor, specialist binnenlands diaconaat bij Kerk in Actie, is projectleider van het onderzoek en woordvoerder van het Knooppunt. Het rapport wordt aangeboden in de Pauluskerk in Rotterdam.
Diaconaal centrum
De Pauluskerk is een begrip in Rotterdam. ‘Overwin het kwade door het goede’ staat als slogan op de website. Het diaconale centrum is er voor mensen in de knel: mensen zonder papieren, daklozen en verslaafden. Maar het is meer. Het centrum wil ook een plek zijn waar kansarme en kansrijke Rotterdammers elkaar ontmoeten. Daartoe nodigt de bouw van de Pauluskerk – om zijn vorm ‘de Diamant’ genoemd – uit.
Beneden is een ‘kerkplein’ waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Daar is ook een restaurant. Op de eerste verdieping is er de inloop met gratis koffie en broodjes. De kerk is op de tweede verdieping. Op de derde en vierde verdieping zijn opvangplekken voor mensen die een tijdelijke slaapplaats nodig hebben.
Kortom: een diaconaal centrum dat leeft en bruist met tal van activiteiten voor en met mensen in de knel. Het centrum staat onder leiding van diaconaal predikant ds. Dick Couvée. Er werken zo’n 250 vrijwilligers.
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit De Linker Wang, nummer 4 – oktober 2019. Voor meer informatie kijk op De Linker Wang.
