“Kijk een beetje om naar de ander”

Welk voorwerp of welke plek is van betekenis in het bepalen van de koers van jouw leven? Deze vraag vormt het startpunt van de gesprekken die Mischa voert in Een Waardevol Kompas. Voor Jacco is dit een plaats, namelijk het park in de Hilversumse Meent. We ontmoeten elkaar daar, op een zonnige dinsdag die het begin van de lente inluidt. “Deze plek maakt mij altijd rustig”, vertelt hij. “Als ik ergens niet uit kom, ga ik hier wandelen. Ik pak mijn oortjes en zet de muziek lekker hard.” De muziek die hij luistert verschilt per gemoedstoestand, net als de duur van het rondje. “Ik blijf net zo lang lopen totdat ik me weer rustig voel.”

Zijn schoenzolen raakten het meest versleten na de scheiding van zijn ouders, een paar jaar geleden. “Ik had helemaal niet door dat dit eraan zat te komen. Ik dacht altijd dat gebeurt niet bij ons. Als ik nu terugkijk, zie ik dat er hele duidelijke tekens waren.” Nog steeds wisselen Jacco en zijn twee broertjes elke maandag van ouderlijk huis. Dit zijn vaak ook de avonden dat hij een rondje gaat lopen. “Op maandagen voel ik me vaak al onrustig. Een miscommunicatie tussen mijn ouders op die avonden kan mij dan enorm frustreren.”

In de opvoeding van Jacco en zijn broertjes speelt de joodse traditie een belangrijke rol. Op vrijdagavond vierden ze met het gehele gezin Sjabbat. “We aten Challe en staken kaarsen aan. De volwassenen dronken wijn en de kinderen druivensap”, vertelt hij. Ook ging hij van jongs af aan elke zondag naar joodse les in Amsterdam. Daar leerde hij Hebreeuws en volgde hij les over joodse cultuur. “Ik kreeg inzicht in de betekenis en rituelen van feestdagen die we ook thuis vieren, zoals joods Nieuwjaar – Rosj Hasjana – en de joodse Vastendag – Jom Kipoer. In de hogere klassen kregen we ook les in joodse geschiedenis en hoe om te gaan met antisemitisme. Het was ook een veilige plek waar we onze ervaringen met antisemitisme konden delen.” De kennis en vaardigheden die hij heeft verworven tijdens deze lessen blijken sinds de oorlog tussen Israël en Gaza actueler dan ooit. Hoewel hij niet persoonlijk met antisemitisme te maken heeft gehad, krijgt hij van zijn vrienden en kennissen te horen dat het sinds 7 oktober 2023 flink is toegenomen.

Op zijn dertiende bereikte Jacco de Bar Mitswa-leeftijd, wat tevens het einde van zijn joodse lessen betekende. Hij sloot zich aan bij Netzer (Hebreeuws voor ‘stekje’), de jongerenvereniging van de Liberaal Joodse Gemeente. Jacco ging vaak naar evenementen die werden georganiseerd door vrijwilligers. Samen met anderen vierde hij daar de joodse cultuur. “Netzer was voor mij een constante factor in tijden dat er veel veranderde zoals de scheiding van mijn ouders en het veranderen van school. Bovendien ontmoette ik er veel van mijn huidige vrienden.” Nu is hij er zelf vrijwilliger en organiseert hij reisjes en evenementen voor joodse jongeren tussen de twaalf en achttien jaar. “Zo kan ik jongeren geven waar ik ook elke keer zelf naar uit keek.”

Het gemeenschapsgevoel dat hij bij Netzer ervaart, is voor Jacco tekenend voor het jodendom. “Sommige gemeenschappen zijn meer gesloten. Bij de joodse gemeenschap komt dat omdat je niet zomaar joods kan worden, maar ook vanwege dreiging van buitenaf.” Hierdoor is het makkelijk om een eigen community te bouwen, waarbinnen er een groot gevoel van vertrouwen en veiligheid heerst. “Ik merk heel erg dat ondanks hoe je gelooft, je onderdeel bent van het joodse volk. Eigenlijk zijn we een grote joodse familie.”

“Aan de andere kant denk ik, we zijn niet alleen met joden, dus moeten we ook het perspectief van de ander leren kennen en accepteren. De dialoog aangaan is hier een essentieel onderdeel van.” De behoefte aan dialoog zag Jacco de afgelopen jaren groeien. “Ik denk dat het te maken heeft met de groeiende diversiteit in Nederland. Het wordt steeds moeilijker om in een eigen bubbel te blijven.” Daarom zet Jacco zich in voor het MOKUM DAMSKO project, de Nederlandse tak van het Europese Neighbours project. ‘Mokum’ is jiddisch en verwijst naar een ‘plaats’ of ‘stad’ en ‘Damsko’ is straattaal voor Amsterdam. De initiatieven bij het Neighbours project verbinden jonge moslims, christenen, joden en mensen met andere levensbeschouwelijke achtergronden. Ze organiseren dialoogbijeenkomsten om zo het perspectief van de ander op een ontspannen en persoonlijke manier te leren kennen. “Laatst organiseerden we een dialoog over emoties rondom de oorlog tussen Israël en Gaza. We merken dat er dan behoefte is vanuit de jongeren om ervaringen te delen.”

Ook in zijn studiekeuze, Computational Social Science, weerklinkt Jacco’s streven naar maatschappelijke betrokkenheid. De studie combineert datawetenschap en (sociale) rechtvaardigheid. “Ik leer hoe ik aan maatschappelijke problemen zoals de klimaatcrisis kan werken of de ongelijkheid tussen mensen kan verbeteren met behulp van data en technologie.”  Zijn vrijwilligerswerk en studiekeuze passen binnen de klassieke joodse waarde van Tikkun Olam – het herstellen, repareren van de wereld. “Iets goeds dat ik wil meegeven aan deze wereld is: kijk een beetje om naar de ander. Bijvoorbeeld op school of in je familie. In de huidige maatschappij worden we vaak gedwongen om te focussen op onszelf. Je moet presteren en bent verantwoordelijk voor wat je zelf doet, maar blijf mensen betrekken en het goed hebben met elkaar. Het liefst tot niemand meer eenzaam is.”

 Zelf is Jacco het liefst onder de mensen. “Als ik met goede vrienden ben, voel ik mij het meest mezelf. Zeker wanneer ik ze langere tijd zie. De oppervlakkige kantjes zijn er dan af, waardoor er meer ruimte is voor diepgang en inhoudelijke onderwerpen. Onderwerpen waar je echt over in gesprek kan gaan, lang over kan praten en ideeën over kan uitwisselen, bijvoorbeeld geloof of politiek.” De geborgenheid van samen zijn en verbinding voelen met anderen geeft Jacco een veilig gevoel. Hij is niet graag alleen. “Ik wil vermijden dat ik in mijn gedachten verstrikt raak. Soms kan ik ’s nachts piekeren over hele kleine dingen. Bijvoorbeeld wanneer ik het gevoel heb dat ik iets verkeerds heb gezegd of juist goed heb aangepakt. Dit komt omdat ik wel eens vrienden ben verloren, bijvoorbeeld toen ik op school bleef zitten of met corona. Ik houd mijn vrienden graag dicht bij me en daar wil ik veel voor doen.”

In het streven naar waardevolle relaties dichtbij te houden, vindt hij het eng om over kwetsbare onderwerpen te spreken of vrienden om hulp te vragen. “Ik ben bang dat ik mijn vrienden dan te veel belast of dat ze dan anders naar mij gaan kijken.” Deze onderwerpen bespreken zal hij niet snel uit zichzelf doen. “Als het gesprek op een natuurlijke manier leidt tot persoonlijke onderwerpen, zou ik er wel iets over zeggen. Maar ik vind het niet leuk om hierover te praten.”

Als je verdwaalt raakt in het bos van je gedachten en wandelen niet meer helpt, vraag dan hulp, adviseert Jacco. “Zoek de juiste persoon, iemand die je vertrouwt. Luister naar wat die ander zegt en maak het je eigen. Je leert jezelf kennen in gesprekken met de ander. Door iets te delen met een ander kan een last van je schouders vallen. Misschien voelt het zwak om je gevoelens, ervaringen of gedachten te delen met een ander, maar je kwetsbaar opstellen kun je ook als kracht zien. We hoeven echt niet alles alleen op te lossen.”