“Komende generaties hindoes zullen vervagen in het geloof”

Hoe vrijzinnig bent u in uw geloof?

“Op bijna ieder niveau van het leven speelt hindoeïsme een rol bij mij: in mijn omgang met mensen, mijn werkethiek, mijn voeding. Maar ik ben erg vrijzinnig, en dat heeft met de aard van mijn geloof te maken. Mijn hele denken wordt erdoor beïnvloed. Het hindoeïsme laat mensen vrij in het denken en handelen. Daardoor is in principe iedere hindoe volledig vrij in de wijze waarop hij denkt over het leven. Dat wil niet zeggen dat het hindoeïsme losbandig is, hoor. Wij hanteren één belangrijke regel: je mag niemand leed toebrengen. Voor de rest kan iedereen ervan maken wat hij wil. Hindoeïsme ligt daardoor niet vast, maar neemt de vorm aan van de samenleving waarin de gelovigen leven. Het is een levend, veranderend geloof. Dat moet je altijd in ogenschouw nemen.”

Speelt vrijheid een belangrijke rol in het hindoeïsme?

“Absoluut! Vrijheid is het centrale gedachtegoed in het hindoeïsme. Dan heb ik het over iedere denkbare vorm daarvan: vrijheid in handelen, spreken, et cetera. Wat ik wat dat aangaat mooi vind aan het hindoeïsme is wat wij svadharma noemen. Dat betekent dat je je geweten in alle vrijheid volgt, maar die vrijheid geeft je geen toestemming om anderen leed toe te brengen. Vrijheid van meningsuiting bestaat altijd voor hindoes, maar die geeft je niet de ruimte mensen te kwetsen.”

Kun je én hindoe én atheïst zijn?

“Jazeker, ik ben zelf atheïst! God in de gebruikelijke zin als schepper bijvoorbeeld, daar geloof ik niet in. Die komt sowieso in het hindoeïsme niet voor. Wij spreken van ‘het’, maar niemand kan weten wat dat is. Het hindoeïsme is in feite een levensfilosofie, maar wel een die je vrij laat om er eventueel een theologie van te maken. Er zijn in de loop der tijd wel groepen ontstaan die min of meer op elkaar zijn gaan lijken en er een gemeenschappelijke religieuze variant van hebben gemaakt, maar in feite is iedere hindoe vrij ervan te maken wat hij zelf wil.”

Zijn er taboes of verboden binnen het hindoeïsme?

“Eigenlijk is er maar één absoluut taboe en dat is dus het anderen geen leed aandoen. Maar het hindoeïsme is ook een vrij lastig begrip, want het heeft vele verschillende lagen. Je hebt mensen die het combineren met allerlei volksgeloven en streekgebonden cultuuruitingen en daardoor weer hun eigen regels maken. Een ander taboe is het ontnemen van leven, ook van dieren. Het doden van levende wezens om jezelf te voeden mag dus niet. Je kunt wel zeggen dat het hindoeïsme een morele godsdienst is. Dharma, de universele wet van het leven, is voor ons het allerbelangrijkst. Dharma maakt de schepping mogelijk en dat zij gedragen wordt. Dharma betekent ‘wezenswet’. In de dharma van de mens komt doden niet voor: zelfbeheersing, de waarheid spreken en stilte (kalmte) zijn belangrijke kwaliteiten die we moeten nastreven.”

We hebben het in Nederland vaak over fundamentalisme en eigenlijk gaat het dan alleen om moslims. Zijn er hier ook fundamentalistische hindoes?

“Jazeker. Je hebt overal fundamentalisten en wij zijn daarin geen uitzondering. Net als in alle godsdiensten heb je in het hindoeïsme ook mensen van allerlei pluimage. Die pakken dan een regel op en zeggen dan: ‘Zo moet je leven en iedereen die dat niet doet maken we van kant.’ In India heb je bijvoorbeeld zo’n groep die aan de politiek is gelieerd en er een erg nationalistische ideologie op nahoudt. In Nederland heb je wel een enkeling die zich met die groep associeert, maar het gaat dan echt om een enkel individu, zeker niet om georganiseerde groepen.”

Wat kunnen Nederlanders leren van hindoes als het gaat om vrijheid in religieuze beleving?

“(Lachend) Nou, zo pretentieus hoeven hindoes ook niet te zijn. Wij bekeren andere mensen ook niet tot het hindoeïsme en gaan niemand vertellen dat wij de waarheid in pacht hebben. Ik zeg: gun mensen de ruimte om te ademen, om te leven. Dat is een groot goed in het hindoeïsme. Ieder recht brengt ook een plicht met zich mee. Het recht van vrijheid te genieten brengt ook de plicht om anderen niet in hun vrijheid te beknotten. Als mensen dat over willen nemen, is dat helemaal prima. Maar ik zal zeker niet iemand vertellen dat ze iets van ons moeten leren of overnemen.”

Denkt u dat de komende generaties hindoes in Nederland steeds vrijer worden in hun geloof?

“Ik wil zelfs verder gaan: ik denk dat volgende generaties zullen vervagen in het geloof. De invloed van de omgeving, het ‘derde milieu’, is zo groot dat ze opzettelijk op zoek moeten gaan naar hun hindoe zijn, maar onopzettelijk ook heel veel kwijtraken. Heel veel hindoes uit Suriname denken bijvoorbeeld als christenen. Daar is niets mis mee, hoor, maar typisch hindoeïstische zaken als het cyclische denken over de schepping vervagen dan. Hindoes, en dan met name hindoeïstische ouders, moeten steeds meer hun best doen om hun kinderen nog iets mee te geven van het hindoeïsme. Jonge hindoes willen geloven met hun hoofd, niet hun hart. Een voorbeeld: in veel hindoegezinnen is het gebruikelijk dat, als iemand in de familie overlijdt, de mannen in het gezin het hoofd kaalscheren. Maar jonge mensen zetten daarbij en ook bij andere gebruiken vraagtekens bij: waarom moet dat? Veel pandits (voorgangers) en ouders kunnen die traditie niet goed uitleggen. Ik denk dat het daarom erg belangrijk is dat oudere hindoes en pandits zich verdiepen in hun levensovertuiging en omgeving, dat ze met hun tijd meegaan.”