“Leer de dingen te zien voor wat ze werkelijk zijn”

Hoe wordt er in het boeddhisme aangekeken tegen angst?

“Vanuit het boeddhisme is angst een negatieve emotie waar je beter niet aan toe kunt geven. Angst verkrampt en zorgt voor spanningen in je lichaam en geest. Waar het in het boeddhisme vooral om gaat is dat je de dingen leert zien voor wat ze werkelijk zijn. Dat wil zeggen dat je niet moet blijven hangen in je eigen illusies, vooroordelen, oude ervaringen of fantasieën. Maar dat je telkens opnieuw leert kijken, opnieuw contact leert maken met de dingen en mensen in je omgeving. Dat is de enige manier om door je eigen illusie heen te leren kijken. Als je de dingen leert zien voor wat ze zijn op het moment, dan hoef je ook geen angst meer te hebben. Wat je ziet is dan bekend. Vaak ontstaan angsten door het niet weten en niet de moeite nemen om wel te weten. Het gaat er vooral om dat je de ander moet leren kennen.”

Wat is het voordeel daarvan?

“Nou, dat je een ander leert zien voor wie hij is en dat je ‘m niet opzadelt met je eigen onwetendheid of projecties van onzekerheid en vooroordelen. Pas geleden was er bij een discussiebijeenkomst een man die tegen mij zei: ‘Meneer, volgens mij heb ik een probleem want ik geloof in God.’ Waarop ik weer zei: ‘Meneer, ik heb er geen problemen mee dat u in God geloofd. Ik geloof er niet in, maar dat verandert voor mij niet dat u een mens bent en ik u ook als zodanig zie.’ In Nederland is het vaak zo dat, als we een ervaring hebben gehad met iemand, dat we die ervaring meteen associëren met andere mensen uit dezelfde groep en daar moeten we dus vanaf zien te komen. Als je dat kunt leren, dan kom je vrij van je angsten.”

U zegt dat je oude ervaringen los moet laten, maar die maken ons toch juist tot wie we zijn?

“Je hoeft er niet los van te komen maar je moet die dingen gewoon niet het uitgangspunt laten zijn van de manier waarop je naar de wereld kijkt. Je moet je realiseren dat de wereld niet zo is zoals jij bent. De wereld is complex, divers en onvoorspelbaar. Er is geen statische positie te bekennen. Alles is constant in beweging en als mens ben je dat ook. Je hoeft niet bij iedereen die je tegenkomt meteen een meetlat van normen en waarden uit te leggen. Je kunt open staan voor andere mensen met behoud van je eigen referentiekader en dat maakt het verschil. Op het moment dat je jezelf voor jezelf houdt en de ander voor de ander, dan is er geen enkele reden om bang of angstig te zijn. Je hebt daar veel zelfvertrouwen voor nodig. Je moet een eigenheid ontwikkelen, een authenticiteit van waaruit je in de wereld staat zonder daarbij dominant te worden naar de ander toe.”

Waarom zijn mensen angstig voor religie?

“Omdat ze niet weten hoe het hele plaatje eruit ziet. Ze gaan alleen uit van de spookverhalen die ze elkaar vertellen. Als je alleen daarvan uitgaat, dan heb je geen reëel beeld en dan zijn je angsten dus ook niet reëel. De media spelen daarin een dubieuze rol door negatieve dingen extreem op te blazen en de positieve dingen niet te benoemen. Ik was vanmiddag bij een bijeenkomst waar acht imams werden ingezworen. Ze beloofden trouw aan de Nederlandse staat en de Koningin. Nou, het zou toch leuk zijn als daar een foto van in de krant kwam! Maar dat zie je dus niet. Er gebeuren heel veel mooie dingen maar dat zien mensen niet.”

Hoe kan een vrouw die bang is voor haar islamitische buurvrouw van haar angst afkomen?

“Je hebt in het boeddhisme een meditatievorm die je leert je natuurlijke vriendelijkheid als uitgangspunt te nemen om met mensen om te gaan. De kunst is dan om gelijkmoedigheid te creëren tussen alle mensen die je kent. Daarbij is het niet nodig om een onderscheid te maken tussen je vrienden, familie of buren. Als je in contact kunt komen met je innerlijke vriendelijkheid, dan wordt het gemakkelijker om bijvoorbeeld te glimlachen naar je buurvrouw en goedendag te zeggen. Dat geld dus niet alleen voor je buren, maar ook voor bijvoorbeeld de caissière of de buschauffeur, leer bewust te zijn van je omgeving. Maar dat is een proces van jaren om te leren je vriendelijkheid gelijk te verdelen, maar als je dat lukt dan krijg je een mentaliteit waarbij angst geen rol meer speelt.”