Kun je kort iets over jezelf vertellen?
“In 1973 luisterde ik voor het eerst naar liederen van Leonard Cohen. ik was toen vijftien jaar. Later ben ik theologie gaan studeren, heb ik jarenlang als broeder in de abdij van Berne gewoond en vanaf 2009 werk ik als geestelijk verzorger in een gevangenis. Cohen ben ik altijd intensief blijven volgen.”
Het is al weer bijna twee jaar geleden dat Leonard Cohen overleden is. Weet je nog waar je was toen je het nieuws hoorde?
“Dat was op vrijdag 11 november 2016. Ik was in de gevangenis toen mijn collega dominee zei: ‘Heb je gehoord dat Leonard Cohen overleden is?’ Ik wist dat nog niet. Heel even werd het donker in mij. Daarna werd het weer lichter, dankbaar voor alles wat Cohen mij heeft gegeven.”
Cohen ben je altijd intensief blijven volgen, gaf je aan. Wat had en heb jij met Cohen?
“Vanaf het begin heeft Cohen met zijn poëzie en met zijn muziek mijn ziel geraakt. Ik weet ook niet precies waarom dat zo is. Op een of andere manier verwoordde hij wat ik in mijn binnenste voelde. Zijn stem raakt de snaren van mijn ziel. En ik houd van zijn taal die verdiept en verwijst. Hetzelfde heb ik met een psalmtekst of met een lied van Huub Oosterhuis.”
Heb je Cohen ooit ontmoet?
“Ik heb hem nooit ontmoet en dat vind ik wel jammer. Mensen die hem wel hebben ontmoet spreken altijd over zijn vriendelijkheid en gastvrijheid. Journalisten die hem thuis kwamen interviewen kregen openhartige antwoorden en bovendien presenteerde hij lekker eten en drinken aan zijn gasten. Ik heb wel het geluk gehad om drie concerten van hem te hebben meegemaakt. In 1993, 2008 en in 2013. Dat zijn voor mij onvergetelijke avonden geweest. Dan was hij toch ook heel dichtbij.”
Op 21 september wordt je boek gepresenteerd in de abdij van Berne. Waarom een boek over de spirituele en religieuze kracht van Cohens poëzie?
“Er verschijnen wereldwijd de laatste jaren veel boeken over het leven en werk van Leonard Cohen. Elk boek heeft een eigen waarde. Ik vind het op dit moment boeiend en belangrijk om op een toegankelijke wijze de spirituele en religieuze dimensie van zijn persoon en werk te naderen. Ik hoop dat lezers ontdekken dat Cohen heel diep gegaan is. Hij daalde af tot in de duistere hoeken van zijn ziel en zocht met behulp van religieuze tradities (vooral zijn eigen joodse traditie) naar zin en betekenis, naar stralen van licht in de gebroken werkelijkheid.
Ik heb dit boek geschreven vanuit mijn eigen levenservaring, gedragen door een rooms-katholieke traditie maar net als Cohen openstaand naar andere tradities.”
Waarom gekozen voor de titel ‘Wees lief voor deze ziel’?
“De titel is een vertaling van ‘Gentle this soul’. Het zijn woorden die Cohen zingt in het refrein van het lied ’the Window’. In mijn ogen is dit lied uit 1979 een voorbeeld van de rijke poëzie van Cohen, geïnspireerd door joodse, christelijke, boeddhistische en soefi mystiek. Ik sta in mijn boek lang stil bij dit prachtige lied. ‘Wees lief voor deze ziel’ is een vraag en een opgave. De vraag kan aan jou of mij gesteld worden, maar ook aan God. Heb erbarmen met de ziel van deze mens. Door over de ziel te zingen brengt Cohen ons bij de onzichtbare kern van elke mens, dus we ontmoeten elkaar op zielsniveau.
Het valt me op dat Cohen vaak over de liefde heeft geschreven en gezongen, niet alleen over menselijke liefde maar ook over goddelijke liefde. Dat er liefde is in onze wereld die zo getekend wordt door haat vind ik een mysterie om dankbaar voor te zijn.”
Was Cohen een mysticus?
“Hoewel ik Cohen niet in een hokje wil stoppen want dat past niet bij hem, zie ik hem wel als een moderne mysticus. Zijn leven lang schreef en zong hij over de ervaringen van zijn ziel, daar waar het pijn deed en daar waar het heelde. Hij had het vaak over de gebrokenheid van onze werkelijkheid, over hoe het licht scheen op plekken waar geleden werd. Het zijn thema’s die ik ook bij andere mystici terugvind. Cohen nam de aarde serieus maar ook de hemel, hij verbond het menselijke met het goddelijke. Hij deed dat niet vanuit luxe en gemak, maar vanuit lijden, strijd en overgave. Hij was een mysticus die zich niet conformeerde aan een religieus instituut of aan een vaststaande ideologie. Hij bleef een vrije vogel die niets zomaar voor waar aannam.”
Zitten er ‘wijze lessen’ in de liederen van Cohen waar we nu iets mee kunnen als het gaat om actuele maatschappelijke problemen?
“Eigenlijk had Cohen helemaal geen behoefte aan het uitdragen van wijze lessen. Hij schreef niet over zijn ideeën, maar over zijn ervaringen en over zijn innerlijke roerselen. Hij was een dichter en geen socioloog of politicus! Toch nam hij in sommige liederen wel een maatschappelijke positie in, zoals op het album ‘The Future’ uit 1993. Hij maakte zich zorgen over een wereld die zoveel oorlog, moord en ellende meemaakte. Cohen was een realist en geen idealist. Wij mensen kunnen niet ontsnappen aan de gruwelijkheden die op ons afkomen, we kunnen er wel het beste van maken, bijvoorbeeld door te blijven bidden en zingen.”
Wat gaat er die 21ste september precies gebeuren?
“Op deze geboortedag van Cohen wordt in de abdijkerk mijn boek over hem geboren. Het is een feestdag. Ik zal een paar liederen van Cohen laten horen en er iets bij vertellen. Welke liederen ik laat horen blijft nog een verrassing. Ik hoop dat we met zijn allen kunnen genieten van zijn teksten en van zijn muziek. Dan wordt het eerste exemplaar uitgereikt. Na dit programma gaan we een glaasje drinken en is het boek natuurlijk te koop in de boekhandel. Ik kijk uit naar deze dag!”
Voor meer informatie over de presentatie van het boek van Frank Kazenbroot: klik hier.
