“Verhalen moeten op scherp zetten. Dat geeft stof tot denken”

Jouw boek is bijna tegelijkertijd met de ‘Kinderkoran’ van Abdulwahid van Bommel verschenen. Toeval of…?

“Dit geeft aan dat de tijd rijp is. Toen ik twintig jaar geleden moslim werd keek ik uit naar dit soort boeken. Het is mij tegengevallen hoe langzaam de ontwikkelingen gaan op dit gebied. Daar waar de ene na de andere mooie kinderbijbel verscheen bleef het aanbod kinderboeken vanuit de islam karig. Het lijkt er op dat het tij aan het keren is.

Zelf spreek ik liever niet over “kinderkoran”, maar over een Koranverhalenboek. Van Bommel heeft in zijn boek Koranverzen uitgelegd voor kinderen. Dat vind ik erg knap. Dan moet je het echt tot de kern terugbrengen. Mijn boek is een verhalenboek om voor te lezen, thuis en op school. De boeken zullen elkaar niet verdringen, maar kunnen elkaar aanvullen. Van Bommel en ik staan beiden een onbevangen benadering van de verhalen voor en persoonlijke betekenisgeving. Dat zou je vernieuwend kunnen noemen.”

Op de achterkant van het boek staat dat je bent opgegroeid in een protestants gezin. Kun je aangeven hoe jullie als gezin omgingen met de verhalen uit de Bijbel?

“Ik herinner mij de kinderbijbels van Anne de Vries, Kees de Kort en Karel Eykman. Ik denk dat het voor mijn ouders ook zoeken is geweest naar verhalen met de juiste toon. Ik herinner mij de verhalen in ieder geval niet als dogmatisch, eerder omhullend. Ze lieten zien dat je in het leven heel wat voor je kiezen kunt krijgen en dat je toch altijd op God kunt blijven vertrouwen.

Op de Vrijeschool waar ik op zat werden ook veel verhalen verteld: Oude Testament, Franciscus van Assisi, Joris en de Draak, maar ook verhalen uit de Edda en de Griekse Mythologie. Ik vind die brede “toerusting” in verhalentradities waardevol.”

De Koranteksten raakten je zozeer, staat ook op de achterkant, dat je besloot moslim te worden. Kun je aangeven wat dat geraakt zijn precies was?

“Dat is onderdeel van een persoonlijke zoektocht, die erg bij de levensfase van een adolescent hoort. Ik was nieuwsgierig naar mijn toekomst en mijn bestemming. Ik had veel vragen over de godsdiensten. Je zou kunnen zeggen dat ik om leiding gevraagd heb in die zoektocht, en dat die geboden werd in de Koranteksten. De taal kwam mij ‘bovenmenselijk’ over en raakte precies de onderwerpen waar ik vragen over had. Tot mijn verbazing bleek de islam veel minder ver af te staan van de joods/christelijke traditie waar ik vandaan kom. Voor mij was de keuze om moslim te worden dan ook geen bekering, maar een aanvulling op mijn geloof.”

In ‘Kinderen van Adam’ zijn meerdere verhalen in de Koran door jou op een toegankelijke manier ‘naverteld’. Waarom de behoefte om iets met die verhalen te doen, waarom navertellen?

“Voor moslimouders biedt dit boek mooie voorleesverhalen. Die behoefte heb ik in mijn omgeving vaak opgemerkt. Daarnaast ontmoet ik veel ouders en leraren die (niet-islamitische) kinderen aspecten van de islam willen meegeven, maar met lege handen staan. Kinderen zien/horen over de islam in hun omgeving en via de media en hebben daar vragen over. Verhalen zijn een veilige ingang tot een traditie. Je kunt je er op je eigen manier toe verhouden. Ik vind dat verhalen uit de wereldtradities onderdeel moeten zijn van de algemene vorming van kinderen.”

Is het niet heel protestants om verhalen uit heilige boeken na te vertellen?

“Ik vind het moeilijk te beoordelen op welke manier ik gevormd ben door de protestante traditie. Ik weet dat het Midden-Oosten een sterke verhaalcultuur heeft waar de profetenverhalen deel van uit maken.

De Koran is geen verhalenboek. Verhaalfragmenten staan over verschillende hoofdstukken verspreid. Er is geen chronologie. Ik vind dat niet lastig, maar fascinerend. Als je leest word je steeds weer verrast. De Koran in het Nederlands vind ik al bijzonder, laat staan in het Arabisch, waar de tekst volledig op klankrijm is. De Koran heeft een uniek karakter. Dat is precies de reden dat ik liever niet over “kinderkoran” spreek. De Koran staat op zichzelf en is meer dan de verhalen/verhaalfragmenten. Dat laat onverlet dat de verhalen voor kinderen relevant zijn, dus verteld moeten worden.

In mijn boek heb ik aan het eind van ieder hoofdstuk een korantekst opgenomen zodat de lezer een idee krijgt hoe de taal van de Koran klinkt.”

Hoe verklaar je de verschillen tussen de verhalen in de Koran en de Bijbel?

“De verschillen zijn minimaal. Ik krijg veel verbaasde reacties op mijn boek. “Er staan zoveel overeenkomstige verhalen in. Dit zou je als kinderbijbel kunnen lezen” wordt er gezegd. Bijzonder is wel het verhaal van Jezus (Isa in de Koran). Er zijn overeenkomsten: Hij is de zoon van de maagd Maria (Mariam). Hij verricht wonderen en geneest mensen. Maar zijn einde blijft in de Koran een mysterie. De Koran ontkent dat het Jezus was die aan het kruis stierf. Daarnaast is de Koran heel uitgesproken over de drie-eenheid (niet drie, maar één!), en wordt Jezus gezien als een boodschapper en niet als een zoon van God.

Het zijn die cruciale verschillen die godsdiensten hun eigenheid geven. We kunnen de monotheïstische tradities niet op een hoop vegen, maar ze zijn evident in veel opzichten met elkaar verbonden.”

Wat is jouw favoriete verhaal in de Koran?

“Dat is moeilijk kiezen. Alle verhalen hebben mij op een andere manier geraakt. De verhalen over Mozes (Moesa) en Jozef (Yoesoef) voeren je mee in een andere wereld, als een film die je niet stop wilt zetten omdat je wilt weten hoe het verder gaat.

De Koran vertelt het verhaal van Abraham (Ibrahiem) die zich, als enige monotheïst, afzet tegen het veelgodendom van zijn volk. Op een dag slaat hij alle godenbeelden stuk, maar één beeld laat hij staan. Als de mensen vragen wie dit op zijn geweten heeft dan geeft Ibrahiem het overgebleven beeld de schuld. De mensen reageren verontwaardigd dat een beeld tot niets in staat is, waarmee Ibrahiem zijn punt bewezen heeft. Dit verhaal komt overigens niet in de bijbel voor, maar wel in de midrasjim, de rabbijnse commentaren op de Thora.

Als ik dit verhaal met mijn studenten lees, vinden ze dit ingewikkeld. Bijvoorbeeld omdat het associaties oproept met IS die in Palmyra cultureel erfgoed vernietigt. Maar ook omdat het verhaal niet direct oproept tot verdraagzaamheid. Had Ibrahiem niet kunnen zeggen: “Ik ben het niet helemaal met jullie geloof eens, maar als jullie mijn geloof respecteren, dan respecteer ik jullie geloof.” ?

Verhalen moeten op scherp zetten. Dat geeft stof tot denken. Naast dat dit verhaal van humor getuigt (het overgebleven beeld de schuld geven), gaat het voor mij over het durven staan voor je overtuigingen, ongeacht de consequenties (Ibrahiem wordt als straf in het vuur gegooid). Een samenleving heeft mensen nodig die tegen de haren in strijken, dat houdt ons alert.”

Wat zijn volgens jou de belangrijkste lessen uit Koranverhalen waar we – moslims en niet-moslims – iets aan kunnen hebben als het gaat om de polarisatie in de samenleving?

“Wie de verhalen leest zal zien dat jodendom, christendom en islam niet naast, of tegenover elkaar staan. Het zijn drie takken van dezelfde boom. Er is veel om samen over in gesprek te gaan. Niet over vragen wat waar is of wie er gelijk heeft, maar op het niveau van persoonlijke betekenisgeving. “Wat raakt jou?” “Welke gedachtes roept het op?” “Wat inspireert jou?” “Hoe wil jij leven?”

Als je de verhalen achter elkaar leest, dan spreekt daaruit een duidelijke boodschap: God heeft de mens geschapen en de aarde onder zijn verantwoordelijkheid geplaatst. Alle boodschappers roepen op om God dankbaar te zijn en goed te leven. Wat goed leven precies behelst is geen voorgekauwd verhaal. Misschien is de persoonlijke zoektocht naar wat goed leven is wel de opdracht aan ons, mensen. De verhalen uit religieuze tradities zijn richtingaanwijzers in deze zoektocht.”