Vloeken in de Kerk zoekt naar eigenzinnige religievorm

Om die reden besloot Hoeksma, opgeleid als dramaturg, tijdens een burn-out in 2015 een theatergezelschap op te richten. “Zo kon ik op zoek gaan naar een moderne en theatrale dienstvorm die ook voor ongelovigen iets biedt. Ik hoopte daarmee iets te kunnen betekenen voor een brede groep mensen, of ze nou wel of niet geloven in welke God dan ook.”

Hoe hebben jullie je sinds 2015 ontwikkeld?

“We begonnen met een bonte groep makers in de Utrechtse Metaalkathedraal, waar we iedere maand een theatrale dienst organiseerden en de ruimte kregen om te experimenteren. Daarna maakten we een zevenluik rond de zeven deugden genaamd ‘De deugd van tegenwoordig’ en het vierluik ‘Op zoek naar geluk’. We trokken het land door langs kerkgebouwen en speelden op festivals als De Parade.

In 2019 maakten we een doorstart: van een collectief met vaste gezichten transformeerden we naar een gezelschap dat voor iedere voorstelling nieuwe makers uitzoekt die iets hebben met het voorstellingsthema. Makers van verschillende kunstdisciplines die werken vanuit persoonlijke, autobiografische verhalen. De biecht is daarbij een inspiratiebron, maar dan niet in de anonimiteit van een biechthokje maar voluit met de billen bloot voor het publiek.”

Wat is jullie missie?

“Onze ‘performancediensten’ vormen een combinatie van theater, dans, muziek, poëzie en levensbeschouwing. We putten uit religieuze en culturele tradities met een troostende werking en creëren nieuwe rituelen waar deze tijd om vraagt. Onze missie is om te bouwen aan een moderne plek van troost, waar verschillen in leeftijd, afkomst, gender, religie of opleidingsniveau plaatsmaken voor verbinding. We zullen vanaf nu niet meer alleen spelen in kerken maar ook in gebedshuizen als synagogen en tempels, of op andere locaties die een mooi decor creëren voor zingevings-vraagstukken. Ook gaan we vanaf 2022 voor middelbare scholen en ROC’s spelen, omdat ons werk een sterke ingang biedt om met jongeren te reflecteren op educatieve thema’s rond religie, filosofie en maatschappijleer.”

Waarom noemen jullie de voorstellingen ‘performancediensten’?

“We bouwen iedere voorstelling op als een echte dienst, met een liturgieboekje dat het publiek door alle onderdelen heen loodst. Er is een voorganger die alles aan elkaar praat, een preek geeft en in gesprek gaat met het publiek. Maar het blijft een performance dus er zullen altijd onverwachte, theatrale wendingen in zitten.”

Hoe zie je de relatie tussen kunst, verbeelding en religie?

“Religie is voor mij de zoektocht naar zingeving en verbinding. Sommigen doen dat via een God. Bij Vloeken in de Kerk doen we het via kunst. In beide gevallen staat de verbeelding centraal, door over het leven te filosoferen en antwoorden te zoeken in verhalen. Onze naam doet soms vermoeden dat we spotten met religie maar dat is absoluut niet het geval, het is een spreekwoordelijke knipoog. We zoeken naar een eigenzinnige religievorm waarbij we inspiratie vinden in religieuze tradities.

“Bij ons is er geen God, maar we hebben daar niets op tegen. Iedereen is vrij om zijn zoektocht op eigen wijze vorm te geven, waar je ook in gelooft. In onze theatrale biechten staat de zoektocht van onze makers centraal. Zij delen intieme verhalen als middel van ontwapening, bevrijding en herkenning. We laten altijd verschillende perspectieven zien zodat er niet één waarheid is. Het gaat er juist om dat er ruimte is voor meerdere blikken, dat we de twijfel mogen vieren en dat we mogen stuntelen in plaats van enkel streven naar succes.”

Op jullie website staat dat jullie de “obsessie met geluk” zien “als een ziekte van deze tijd, die mededogen en compassie doet verstenen. Wij bouwen aan een tegengif, door de rauwe kanten van ons leven openlijk te tonen.” Wat is er mis met geluk? Gaat het jullie vooral om authenticiteit?

“Er is natuurlijk niets mis met geluk, maar wel met de obsessie met geluk als eenduidig doel in het leven. We hebben er in 2018 een vierluik over gemaakt, met voorstellingen waarin we langs verschillende wegen op zoek gingen naar geluk. Tijdens dat onderzoek kwamen we erachter dat juist de zoektocht ons in de weg zat. We begonnen ons af te vragen: waarom zoeken we eigenlijk zo halsstarrig naar geluk en hebben we onderweg nog wel ruimte om te zien wat er al is?

In de kerk kent men de kracht van gedeelde pijn. Er wordt openlijk gesproken over lijden en over de moeilijke kanten van het leven. Daar buiten lijkt het tegenwoordig of alles luchtig en vrolijk moet zijn. Sociale media hebben een grote invloed op de illusie dat een leuk en gelukkig leven voor alles gaat. Terwijl ik in mijn leven ervaar dat verbinding vooral zit in verdriet en pijn. Die horen nou eenmaal bij het leven en kunnen mensen heel dicht bij elkaar brengen. Volgens mij is het de kunst om gelukkig te zijn met alles wat het leven je geeft, zonder geluk als hoger doel te stellen.”

Wat deed de coronacrisis met jullie, en met jou? Kwam alles stil te liggen, welke impact had dit?

“De coronacrisis kwam voor ons als een grote domper. We hadden in 2019 een pauzejaar genomen om nieuwe plannen uit te werken. We zouden begin 2020 eindelijk weer starten met een nieuwe voorstelling en waren net begonnen met het maakproces. De voorstelling DONKER zou vanaf mei op festivals try-outen en in het najaar op tour gaan. We hebben alles moeten annuleren omdat er teveel speelplekken uitvielen. We hadden veel zin om weer te beginnen, dus de teleurstelling was groot. Voor mij persoonlijk hakte de crisis er ook in. Eind 2019 verloor ik mijn moeder aan kanker, terwijl ze in het ziekenhuis aan de beademing lag via intubatie. Diezelfde beelden van coronapatiënten op de Intensive Care kwamen bij mij heel hard binnen, omdat ik goed weet hoe het voor hun naasten moet zijn om niet naast dat bed te kunnen zitten. Juist toen dacht ik: dit is precies zo’n moment waarin de behoefte aan troost groeit voor een grote groep mensen. Met Vloeken in de Kerk gingen we daarom op zoek naar een andere vorm om iets te kunnen betekenen, nu we niet op tour kunnen.”

Er komt nu een Podcast, waarover, wat beogen jullie en kun je er wat over vertellen?

“De podcast heet DONKER, net zoals de voorstelling zou gaan heten. Het gaat over de schaduwzijde van de COVID-19 pandemie. Zes makers biechten over hun persoonlijke worstelingen, zoektochten en over hoop in deze donkere dagen. Want ook in deze tijd ligt er een grote nadruk op optimisme en solidariteit terwijl de donkere verhalen wat onderbelicht blijven. De inspiratiebron voor de serie is mijn persoonlijke verhaal, omdat deze crisistijd veel overeenkomsten heeft met een rouwproces.

We moeten in deze periode allemaal afscheid nemen van de wereld zoals die was met alle vanzelfsprekendheden van dien. Bij zo’n verlies komt rouw kijken. Daarom maken we een reeks afleveringen waarin steeds een andere rouwfase centraal staat: van ontkenning naar woede, onderhandeling, depressie en uiteindelijk acceptatie. Via persoonlijke verhalen en muziek vertellen de makers wat zij beleven tijdens de crisis. We hopen dat anderen zich in de verhalen herkennen en er iets uit kunnen putten.

De eerste aflevering komt online op zondag 12 juli en vanaf dan is de podcast wekelijks te beluisteren op zondag, de dag van de bezinning. Mensen kunnen zich nu al abonneren op Vloeken in de Kerk in hun podcastapp, waar een eerdere podcastaflevering van ons al te beluisteren is.”

Komt hier nog een vervolg op?

“Ja, we gaan als uitsmijter na de podcastserie een exclusieve en eenmalige live voorstelling spelen. Op vrijdagavond 4 september organiseren we in het Stadsklooster in Utrecht een event voor maximaal honderd toeschouwers conform de corona-richtlijnen. Het wordt een theatrale uitvaartceremonie, waarin we samen met publiek afscheid gaan nemen van het ‘Oude Normaal’. Dat belooft een bijzondere avond te worden die we in vier dagen in elkaar gaan knallen in een repetitie-snelkookpan. Mensen kunnen zich op onze nieuwsbrief abonneren via www.vloekenindekerk.nl om te horen wanneer de kaartverkoop start.”