“Je als mens welkom voelen, wat is dat toch belangrijk! Dat mensen in je omgeving jou het gevoel geven dat je meetelt.” Met passie vertelt Amma Asante over haar leven, haar keuzes en haar geloof. Het is ruim veertig jaar geleden dat ze als klein Afrikaans meisje in een flat terecht kwam in Amsterdam Zuidoost.
Gelukszoeker
In Ghana woonde ze bij haar oma omdat haar moeder werkte in de grote stad en haar vader al in Nederland was. “In die flat in de Bijlmer woonde ik als klein meisje ineens met een voor mij onbekende man, mijn vader. En met een moeder die mij niet had opgevoed. Dat was een heftige start. Achteraf besef ik dat het voor ons alle drie best vreemd was.”
Als kind besefte ik al dat politiek een enorme invloed op je leven kan hebben.”
“Mijn vader was begin jaren zeventig naar Nederland gekomen. Hij was ongedocumenteerd en viel later onder het generaal pardon van Joop den Uyl. Als kind besefte ik daarom al dat politiek een enorme invloed op je leven kan hebben. Als Joop den Uyl niet had gezegd dat mensen die hier werkten en premies betaalden een verblijfsstatus mochten krijgen, was ons leven heel anders gelopen.”
“Mijn vader was op zoek naar een beter leven. Nu zouden we hem een gelukszoeker noemen, maar hij was gewoon heel ambitieus. Mijn vader heeft hier allerlei werk gedaan. Hij stond ook in de fabriek.”
Engeltje
Een bijzondere rol in de tijd dat ze naar Nederland kwam speelde Gabriëlla. Zij was een leeftijdgenootje dat op een andere verdieping in dezelfde flat woonde. “We werden vriendinnen. Ik sprak aanvankelijk nauwelijks Nederlands, maar voor kinderen is dat vaak geen probleem. Van Gabriëlla kreeg ik dingen mee die ik thuis niet meekreeg. Dat heeft me enorm geholpen om de wereld om me heen beter te begrijpen.”
Achteraf kan Asante glimlachen om de betekenis van de naam van haar vriendinnetje. Ze was inderdaad een soort engeltje. “Het is een cadeau dat zij en haar familie op mijn pad kwamen. Bijna elke schooldag ging ik tussen de middag met haar mee naar huis om te lunchen. Van de familie kreeg ik mijn eerste fiets en met Gabriëlla leerde ik schaatsen. Ik leerde veel over Nederland. Maar wat misschien nog wel belangrijker was: ik voelde me welkom. Deze ervaringen zijn van onschatbare waarde geweest.”
Levenswijsheid
“Afgelopen Kerst hadden we een feestelijk etentje als familie. We stonden erbij stil dat we veertig jaar geleden naar Nederland kwamen. Mijn moeder hield een mooie toespraak. De hele familie was er en ze benadrukte de rijkdom die er is na veertig jaar. Niet zozeer rijkdom in materieel opzicht – hoewel dat destijds wel de reden en de droom was – maar vooral het leven dat mijn ouders, mijn jongere zussen en broertje hier hebben opgebouwd en het feit dat er nu zes kleinkinderen zijn. Ik ben best kritisch op mijn ouders maar ze hebben door hard te werken dit allemaal wel bereikt.”
Een deel van mijn studietijd bracht ik door in Bolivia waar ik onderzoek deed naar straatkinderen.”
“Mijn vader heeft me geleerd dat je er komt als je er hard voor werkt. En dat je moet vertrouwen in jezelf en trots moet zijn op wie je bent en waar je vandaan komt. En dat je uit verschillende werelden de beste dingen moet halen. Wees dus ook geworteld en gegrond in het land waar je nu leeft. Ja, wat een levenswijsheid!”
Bolivia
Haar politieke gedrevenheid kreeg ze vooral van hem mee. Geen wonder dat ze besloot politieke wetenschappen te studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Ze richtte zich op internationale betrekkingen. “Ik verdiepte ik me in ontwikkelingsvraagstukken. Een deel van mijn studietijd bracht ik door in Bolivia waar ik onderzoek deed naar straatkinderen. Terug in Nederland begon ik mijn loopbaan in de jeugdhulpverlening als interventiemedewerker. In Amsterdam Zuidoost begeleidde ik sociaal delinquente jongeren terug naar school, werk en een goede vrijetijdsbesteding.”
Asante ontdekte dat de wereld van beleid, bestuur en politiek niet samenviel met de wereld van ’probleemjongeren’ en hun gezinnen. Om haar ervaringen in de uitvoering van de jeugdhulpverlening te verzilveren ontwikkelde Amma zich tot beleidsmedewerker, onderzoeker en adviseur.
Ze wilde van betekenis zijn voor mensen onderaan de maatschappelijke ladder, zowel in Nederland als in ontwikkelingslanden. Ook werd ze toezichthouder bij twee maatschappelijke organisaties.
Extra bewijzen
Haar geboorteland Ghana is een land waar je alleen toegang krijgt tot goed onderwijs als je ouders heel rijk zijn, zelf gestudeerd hebben en veel connecties hebben. Asante: “Ik kom uit een heel arm en eenvoudig gezin. In Nederland kon ik naar de universiteit, al hadden mijn ouders dat nooit gedaan. Ik kon me ontwikkelen. Die kansen moeten immigranten nu ook krijgen.”
De basis is vertrouwen in jezelf. Laat je niet definiëren door je omgeving.”
Ze kijkt serieus voor zich uit en zegt: “Als zwart meisje moet je je extra bewijzen. Wees niet naïef. Maar tegen mijn dochters probeer ik dit juist niet te zeggen. Ik maak ze wel bewust van ongelijkheid in de samenleving maar ben er heel voorzichtig mee. Ik wil ze niet onnodig opzadelen met het gevoel of idee dat ze niet goed genoeg zijn. Dat kreeg ik als kind wel te horen. Het heeft voor- en nadelen. Het nadeel was dat ik echt geloofde dat ik minder goed was en twee keer zo hard moest werken. Dat is natuurlijk onzin. Vanwege die ervaring ben ik met mijn eigen kinderen terughoudender. Ik geef ze wel mee dat ze vertrouwen in zichzelf moeten hebben en altijd hun best moeten doen. Ja, de basis is vertrouwen in jezelf,” zegt ze vastberaden. ”Laat je niet definiëren door je omgeving.”
Tranen van vreugde
Haar geloof is de basis van dit zelfvertrouwen, zo vertelt ze. Met als centrale vraag: wie ben ik in de ogen van God? “Dat is geen oppervlakkig bekeringsverhaal, maar komt voort uit diepgewortelde ervaringen. Door mijn geloof heb ik mezelf anders leren zien.”
Haar moeder was het die vroeger vrijwel elke zondag naar de kerk ging, een migrantenkerk. De kleine Amma hoefde niet mee. “Toen ik wat ouder werd vroeg m’n moeder of ik zin had om mee te gaan. Dat deed ik vooral uit nieuwsgierigheid. En langzaam groei je er dan in. Tijdens mijn studietijd vlakte het weer wat af. Ook wel logisch als je met vriendinnen gaat stappen en het zaterdagnacht soms laat wordt.”
Ik ben gedoopt in een prachtige dienst. Ik ging het water in en kwam er weer uit en het koor ging zingen. En wat heb ik toen gehuild. Dat waren tranen van vreugde.”
“Uiteindelijk hebben de diensten betekenis voor me gekregen. Geloven gaat over wie je bent, wat jouw weg is. In de diensten doet de voorganger regelmatig een oproep om naar voren te komen en te kiezen en kleur te bekennen. Je leven te geven aan God. Dat heb ik toen heel bewust gedaan. Daarna ben ik gedoopt in een prachtige dienst. Ik ging het water in en kwam er weer uit en het koor ging zingen. En wat heb ik toen gehuild. Dat waren tranen van vreugde. Alle ballast viel van me af. Ik voelde me herboren!”
Minderwaardigheidscomplex
“Ik had best last van een minderwaardigheidscomplex. Door verhalen uit de Bijbel en de uitleg ervan werd me duidelijk wat voor schoonheid en kracht ik in me draag.”
Dat ervaart ze ook vandaag: “Het is goed om op zondag even tot stilstand te komen en je te midden van andere mensen af te vragen waar je mee bezig bent en waar het in essentie om gaat in het leven. En om troostende woorden te horen.”
Haar echtgenoot is voorganger van een door hemzelf opgerichte kerk in Amsterdam Zuidoost. Het gezin hoort bij deze geloofsgemeenschap waar veel mensen met een migratieachtergrond elkaar bemoedigen en vanuit het geloof kracht ontvangen.
Asante is zich bewust van de vooroordelen die bestaan over migranten. En ze realiseert zich ook dat bijvoorbeeld homoseksualiteit gevoelig kan liggen. “We zijn toen benaderd door Stichting De Dialoog dat een programma had om mensen uit migrantengemeenschappen in gesprek te laten gaan over homo-acceptatie. Ik was moderator, organisator en gespreksleider en heb mijn man er ook bij betrokken.”
Tweede Kamer
Ze herinnert zich best lastige maar vooral mooie gesprekken. Aan beide kanten bestonden veel vooroordelen. Dankzij goede gespreksregels met het accent op naar elkaar luisteren, ontstond steeds meer wederzijds begrip. “Als we elkaar echt willen zien als mens, dan ontstaan de mooiste ontmoetingen.”
“We hebben ook wel kritiek gekregen van enkele gelovigen en voorgangers uit de Ghanese gemeenschap. “Maar mensen zijn echt anders gaan denken.” En met lichte stemverheffing voegt ze toe: “Sommige christenen zijn milder over vreemdgaan en diefstal dan over iemands seksuele geaardheid. Lees toch eens écht wat er in de Bijbel staat. Het gaat toch om de liefde?”
Als Tweede Kamerlid was ik voor velen een voorbeeld. Studenten met een niet-westerse achtergrond en jonge vrouwen zeiden: Als Amma het kan, kan ik het ook!”
Asante zat voor de PvdA in de Amsterdamse gemeenteraad. En in september 2016 kwam ze vrij onverwacht in de Tweede Kamer omdat een ander kamerlid vertrok. Tot maart 2017 was Asante woordvoerder Hoger Onderwijs. Na de voor de PvdA dramatisch verlopen verkiezingen op 15 maart 2017 kwam ze niet meer terug. Een politiek avontuur van zeven maanden was voorbij. Hoe kijkt ze hier op terug?
Grote impact
“Het was een mooie tijd waar ik heel dankbaar voor ben. Het heeft me veel gebracht. Als kind wilde ik de politiek al in. Terwijl andere kinderen riepen dat ze stewardess of politieagent wilden worden, riep ik: ‘Ik word president van Ghana. Dan ga ik terug om mijn oma te helpen.’ Zover is het niet gekomen maar lid zijn van de Tweede Kamer heb ik als heel bijzonder ervaren. Ik voelde me er als een vis in het water.”
“Ik kon structureel bijdragen aan kansen en mogelijkheden voor andere mensen. En het heeft me inzicht geboden in wie ik ben en wat ik kan. Ik was voor velen ook een voorbeeld. Studenten met een niet-westerse achtergrond en jonge vrouwen zeiden: Als Amma het kan, kan ik het ook!”
“Ik stond toen met een interview in Het Parool. Die dag liep ik door het winkelcentrum Amsterdamse poort en er kwam een jongen op me af rennen. Hij riep: ‘Amma, dank je wel!’. Ik keek op en was verbaasd. Hij zei: ‘Ik zag je in de krant. Door jou weet ik dat ik nu kan doen wat ik wil, en dat alles mogelijk is in Nederland, ik ga beter mijn best doen op school.’ En die vele bezoekjes van mensen aan mij in de Tweede Kamer. ‘Goh, Amma, nu zie ik het met eigen ogen. Je zit hier echt!’ Het had een grote impact. Ik had het gevoel dat ik een stem van velen mocht vertolken.”
Gelijke kansen
Na te hebben gewerkt als organisatieadviseur begon Asante per 1 mei 2019 als voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR), de belangenbehartiger van individuele cliënten van de sociale zekerheid op landelijk niveau. “De kloof tussen werkenden en niet-werkenden neemt toe. En daarmee ook de kloof tussen arm en rijk.”
“In de LCR zijn allerlei organen vertegenwoordigd waaronder de vakbonden. Samen vormen we een belangrijke lobby. Uiteindelijk gaat het daarbij om verhalen van mensen. Het is mijn taak om voor de verbinding te zorgen tussen ervaringsdeskundigen en beleidsmakers door te luisteren naar verhalen uit de praktijk.”
Ik zal veel het land in gaan om verhalen te horen. Wat ik hoor zal ik delen met de staatssecretaris.”
Haar passie voor sociale gerechtigheid en gelijke kansen komen goed van pas. Asante: “Ik ben trots op wat de LCR voor elkaar krijgt. Neem bijvoorbeeld de loondispensatie, de armoedeval voor mensen met een Wajong-uitkering. Dat is vorig jaar van tafel geveegd door de regering, mede door inzet vanuit de LCR.”
Organen die uitkeringen verstrekken, zoals gemeenten, UWV en SVB, zijn vaak grote bureaucratische instanties, zegt ze. “Cliëntenparticipatie is daarom heel belangrijk. Zeker ook de lokale cliëntenraden moeten worden versterkt. Ik ga veel het land in om verhalen te horen. Wat ik hoor zal ik blijven delen met de staatssecretaris.”
Structurele oplossingen
“Ook hier gaat het weer om de verbinding, om elkaar willen zien als mens. Dat is echt belangrijk. Veel wordt uitgedrukt in getallen en cijfers, maar uiteindelijk gaat het om mensen en hun rechten en de kansen die er moeten zijn.”
Dat geldt volgens Asante zeker voor mensen met een beperking. “Welke werkgevers willen hen in dienst nemen en houden? Daar moet goed over nagedacht worden. Een Banenafspraak is mooi, maar wat als de loonkostensubsidie eindigt? Er moet beter beleid komen met meer structurele oplossingen. Het is zo belangrijk dat mensen zelfvertrouwen krijgen door een baan en trots zijn omdat ze weer meedoen.”
Dit interview is oorspronkelijk gepubliceerd op 4 maart 2019. Assante moest toen nog beginnen als voorzitter van de LCR. Het interview is nu – licht bewerkt – opnieuw gepubliceerd in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen 2020.