Zonder kennis geen bekwaamheid

Mevlana in Zevenaar

Hüseyin Erdoğan (1975) lacht als ik hem het ideale imam-profiel van de 16de eeuwse Kanuni Sultan Suleyman voorleg (kennis van talen, heilige boeken, islamitisch recht en jurisprudentie, natuur- en wiskunde, sportief, knap uiterlijk en melodieuze stem) en vraag aan welke criteria hij voldoet: alleen de allergrootsten kunnen aan alles voldoen. Een imam is gewoon een mens van vlees en bloed, met sterke en minder sterke kanten.
De in Trabzon (Zwarte Zee regio, Noord-Turkije) geboren ongehuwde Hüseyin Erdo?an is sinds september 2010 de imam van de Mevlana gemeenschap in Zevenaar. Er is naast de Koran bijzondere aandacht voor de Masnawi, het gedachtegoed van Mevlana, inspirator van de Zevenaarse gemeenschap. Deze als Rumi bekend staande 13de eeuwse Perzische filosoof, dichter en soefimysticus stelt de zachte krachten van de Islam centraal, schoonheid en wijsheid.

Is het imamschap een roeping of een beroep?

“Noch het één of het ander, beide en meer. Ik heb in Turkije een brede universitaire opleiding gevolgd, waar behalve theologie ook sociologie, psychologie, geschiedenis, verkenning van Europa en meer bij hoort. Via de afdeling Religieuze Zaken van het consulaat in Deventer ben ik voor vijf jaar in Zevenaar geplaatst. Iedereen heeft talenten gekregen en ontwikkelt bepaalde vaardigheden. Ik ben iemand die de Koran goed kent, die nog elke dag bijleert en die die kennis wil delen, in feite de plicht van elke moslim. Het algemeen geldend beeld van een imam is diegene die voorgaat in gebed in de moskee. Maar een imam van niveau is meer. Het is zijn taak om in de samenleving positieve gedachten en initiatieven door te geven. Je moet je daarvoor inzetten op allerlei gebied. Je bent voorganger, leraar, zielzorger, raadsman, verwijzer. Een imam is een sleutelfiguur in de gemeenschap, hij staat er niet boven of naast, maar er midden in.”

Gaan theologie en filosofie samen in de islam?

“Wij hebben bijzondere aandacht voor het leven en het gedachtegoed van Mevlana. Daarboven staat de Profeet Mohammed. Zie het als een passer: één been staat vastgeprikt in de bron, de Koran. Het andere been cirkelt daar omheen. Dat is het beweeggebied, de vrije ruimte. Dat is de ontwikkeling die de gelovige doormaakt. Binnen de islam is ieder mens uniek, maar heeft wel de vrijheid zich kennis eigen te maken al naargelang talenten en kansen. Innerlijke groei is belangrijk. Geloof en wetenschap staan niet haaks op elkaar, maar – onder voorwaarde van goede begeleiding – versterken elkaar positief. We leven met miljarden mensen op deze wereld, we zullen die ruimte moeten delen met elkaar. En daarom moeten we goed omgaan met elkaar. Vreedzame dialoog en kennis vergroten is daarbij de sleutel.”

Waarom heerst dan nog steeds het beeld van een gewelddadige islam?

“De islam predikt geen geweld, integendeel. Het is je plicht positief bij te dragen aan de wereld. Zodat ook aan jou goed gedaan wordt in het hiernamaals. Vaak zijn diegenen die oproepen tot geweld gebrekkig opgevoed, niet of niet voldoende onderricht in de Koran en slecht geïntegreerd in de samenleving waar ze deel van uitmaken. Moslims die oproepen tot geweld gebruiken de Koran voor eigen gewin, macht of hebzucht. De belangrijkste aspecten van ons geloof en in het leven zijn eerlijkheid, zuiverheid, assertiviteit, vrede stichtend bezig zijn en integriteit. Het is belangrijk de kinderen lief te hebben en te begeleiden, de ouderen te respecteren. Dat is toch een cultureel verschil met Nederland: oude mensen hebben afgedaan op een zekere leeftijd. Jammer is dat. We moeten ook de natuur respecteren: elke vorm van leven heeft zijn functie. Zelfs een mier of vlieg. Alle leven is heilig en moet beschermd worden. Dit is wat ik ook op vrijdag uitdraag tijdens het belangrijkste gebed van de week.”

Brengt de onrustige situatie in Turkije ook onrust in deze gemeenschap teweeg?

“Het is in veel landen onrustig. Niet alleen op het Taksim- en Tahrirplein, maar ook in Europa. Kijk maar naar Griekenland, Spanje en Portugal, Frankrijk. De Nederlandse media zijn erg gefocust op Turkije vanwege mogelijke toetreding tot het Europees verbond. Toch zijn er al meer dan vier eeuwen handels- en culturele betrekkingen. Geweld is nooit geoorloofd. Ook verbaal geweld niet. Er moet een mate van vrijheid zijn, waarbinnen iedereen zich kan uiten en ontwikkelen. Mensen hebben zich wel te houden aan de wetten van het land waarin ze leven.”

Laatst was er ophef in Arnhem, omdat moslimjongeren tijdens een tv-uitzending “het vergassen van Joden in de Tweede Wereldoorlog” als ’terecht’ bestempelden. Wordt dit besproken in de gemeenschap?

“Mooie vraag! Wat daar gezegd werd, is uitermate verwerpelijk! Prediken van geweld of goedkeuren van vreselijke misdaden is nooit goed te praten. Die jongeren weten eigenlijk niet wat ze zeggen. Op die leeftijd zijn ze sterk beïnvloedbaar. Vandaar mijn pleidooi voor overdracht van kennis, voor goed onderricht. Wij hebben speciale aandacht voor onze jongeren. De interesses van jongeren in de puberteit verschuiven. Jonge mensen gaan op ontdekkingstocht. Sport, muziek, opleiding, sociale interactie met leeftijdgenoten, reizen, het heeft een periode meer hun aandacht dan geloof. De sociale media dragen daar tegenwoordig zeker aan bij, alles en iedereen lijkt binnen handbereik.”

Zijn jongeren tegenwoordig minder gelovig?

“Het is niet zo dat ze hun geloof en gemeenschap afwijzen, zeker niet. Ze gaan een tijdje rondkijken en dat is goed voor hun ontwikkeling. In onze gemeenschap merken wij dat de jongeren als ze wat ouder worden, toch een gemis voelen en terugkeren naar de moskee. De basis is belangrijk, zowel qua opvoeding als opleiding, dus bewegingsvrijheid en kennisoverdracht. Een kleine groep, niet alleen hier, maar ook in andere gemeenschappen van allerlei denominaties, gaat het verkeerde pad op. En dat wordt dan breed uitgemeten in de media. Met het gros van de jongeren gaat het goed.”

U pleit voor openheid en verwelkomt niet alleen moslims van diverse culturen, maar ook mensen van andere denominaties in de moskee en het cultureel centrum. Dat draagt u niet actief uit.

“Vanuit de overkoepelende organisatie, Islamitische Stichting Nederland, wordt er veel ondernomen: er worden in het land informatie bijeenkomsten georganiseerd, scholen bezocht, brochures uitgegeven. Maar met mate, want teveel promotie geeft een averechts effect merken we in de praktijk. We willen door ons gedrag, in de eigen gemeenschap, maar zeker ook daarbuiten, laten zien dat we niet slecht of extreem zijn. Gelovig mens zijn is een zaak van elke dag, van elk moment. Inculturatie, het ingebed raken in een hele andere cultuur, kost tijd. Een inburgeringcursus is daarbij een instrument, maar uiteindelijk gaat het niet daarom, maar om de dagelijkse praktijk in gezin, op school en op het werk en daarbuiten. Van respecteren, via tolereren naar elkaar accepteren, wat voor geloof of achtergrond je ook hebt. We merken in de dagelijkse realiteit dat er meer openheid groeit: onze jongeren nemen vrienden en vriendinnen mee naar ons cultureel centrum. Eerst staan niet-islamitische jongeren daar wat vragend tegenover, maar ze merken al snel dat het niets met zieltjes winnen te maken heeft, maar met kennismaken met de leef- en geloofomgeving van je vrienden en vriendinnen. Dat kennismaken houden we laagdrempelig: praten, gamen, voetballen, dat soort zaken. We organiseren ook voetbalwedstrijden voor jongeren van andere islamitische gemeenschappen, zodat er meer sociale cohesie ontstaat. Iedereen is welkom in onze moskee.”

Er is veel discussie over het geloof in de publieke ruimte, over de positie van de vrouw in de islam, homoseksualiteit. Hebben deze onderwerpen ook uw aandacht?

“Uiteraard. Iedereen is gelijkwaardig maar niet gelijk. Ik gebruik vaak de metafoor van een kam: allemaal verschillende tanden op eenzelfde ondergrond gevestigd. Arm, rijk, man, vrouw, geleerd of niet, we hebben allemaal dezelfde oorsprong: geschapen mens. En vanuit dat mens zijn heeft iedereen waarde. Elk mens heeft een eigen karakter en maakt zijn eigen ontwikkelingsproces door. Referentiekader is de Koran. Homoseksualiteit wordt in de Koran, net zoals in de Bijbel en andere heilige boeken, afgewezen. Het is een zonde, maar als mens mogen wij daar niet over oordelen, dat is aan Allah. Tijdens het leven kan een mens goede en minder goede of zelfs slechte daden doen. Je mag wel iemand wijzen op wat er in de Koran staat, broederlijk of zusterlijk advies geven. En dan nog in alle voorzichtigheid en zonder advies te geven over zaken die boven je pet gaan. Wat je nooit mag doen, is iemand met dwang en geweld jouw mening en manier van leven opleggen!”

Kan een vrouw imam worden?

“Nee, een vrouw kan geen imam worden van een moskee. Zij kan wel als imam voorgaan in gebed voor vrouwen. Zij mag ook actief zijn als raadsvrouw of docente. Een moslim mag in gebed door niets of niemand afgeleid worden. Omdat een mens in gedachten gemakkelijk afgeleid wordt, moet elke vorm van afleiding vermeden worden. Mannelijke gelovigen worden in gebed door een man voorgegaan. Daarom bidden mannen ook áchter de imam en vrouwen achter de mannen. Vaak is er tussen het mannen- en vrouwengedeelte nog een afscheiding aangebracht.”

Als hij tien jaar verder kijkt, waar staan Hüseyin Erdo?an en de Zevenaarse Mevlana gemeente dan?

“Dat weet ik niet. Mijn imamschap in Zevenaar is tijdelijk. Misschien dat ik weer als docent in religieuze en culturele zaken aan het werk ben. Ik hoop dat de leden van de Mevlana-gemeenschap in vreedzame co-existentie met de omgeving zullen blijven leven. Ik ben erg positief over Nederland en de Nederlanders wat tolerantie en bereidheid tot dialoog betreft. Het is me opgevallen hoe open de mensen zijn. Ik hoop dat dat zo blijft en dat het gros van de Nederlanders nieuwsgierig blijft naar mensen uit andere culturen. Dat goedheid en naastenliefde de boventoon blijven voeren.”