Zie de huilende kinderen in deze wereld. De van huis en haard verjaagde kinderen uit de Oekraïense buddy-gezinnen hier in Veere, dat ene jongetje dat elke dag huilend uit school komt. De vluchtende kinderen overal ter wereld.
Maar niet altijd is de aanleiding zo groot en wereldwijd. Soms lijkt het maar een futiliteit. Het kan een ruzie zijn met een vriendje of vriendinnetje. Het kan het gevoel zijn vals beschuldigd te worden, of welk ander gevoel ook dat je onrecht wordt aangedaan. Het kan het verdriet zijn om een stukje nieuw speelgoed dat is stukgegaan. Het kan een botte opmerking zijn van een klasgenootje of meester of juf. Het kan de pijn zijn te worden afgewezen als je niet mee mag doen… En helaas is daarmee dit rijtje nog lang niet voltooid. Er is verschrikkelijk veel waaraan kinderen kunnen lijden.
Tegelijk, kinderen kunnen ook ongelooflijke draken zijn, zeker als ze worden verwend of nooit worden gecorrigeerd zoals tegenwoordig vaak het geval is. Maar juist dat kan het kind zelf dan ook niet helpen. In essentie is elk kind onschuldig, slachtoffer, weerloos, kwetsbaar. Niets rechtvaardigt de tranen van een kind. Elke traan snijdt door de ziel.
En elk geloof dat kindertranen goedpraat of sust en gladstrijkt, wekt alleen maar mijn woede op. Het is de woede van Ivan Karamazov – in Dostojewski’s beroemde gebroeders – als hij de gelovige Aljosha aanspreekt: ‘Waarom moeten onschuldige kinderen lijden? Voor de eeuwige harmonie? Dat weegt voor mij te zwaar. […] Al was het maar één gemarteld kind, één kindertraan die in Gods voorzienigheid nodig was voor de totale harmonie.’
Precies, één kindertraan weegt al te zwaar. Kort en simpel gezegd: Ik begrijp er geen zier van waarom kinderen moeten lijden.
Weigeren je te laten troosten
Dit maakt voor mij het bestaan van een ‘voorzienigheid Gods’ in ieder geval onmogelijk. Ik zou zo’n God voor eeuwig voor de voeten blijven werpen hoe hij tot zo’n onvergeeflijke blunder heeft kunnen komen: een wereld te scheppen waarin kinderen huilen. En net als de uit het Oude Testament opgevoerde Rachel, in het beroemde verhaal over de kindermoord in Bethlehem, zou ik weigeren mij te laten troosten.
We moeten ons door geen religie of esoterie of mystiek, of welke spiritualiteit ook, zand in de ogen laten strooien om dit minder erg te vinden. Hoezeer ik ook een liefhebber ben van Spinoza, als ik een kind zie huilen kan ook deze grote filosoof mijn rug op met zijn ‘perfecte Natuur’. Er is niets perfects aan kindertranen. Ze zouden niet moeten bestaan. Ze moeten ons pijn blijven doen.
In het nieuwe boek van mijn geliefde en mij, Twee zwervers verliefd, vertel ik hoe ik decennia geleden telkens grondig vloekte vanwege mijn toen hevig opspelende herniapijn – en dat ik er geen zier om zou geven als gemeenteleden dit zouden horen. Want (citaat): “Vloeken is geen zonde. Niet vloeken in deze wereld, dát is zonde.”
We moeten ons vooral niet te snel laten troosten als het gaat over die ene kindertraan. Maar hoe zullen we er dan tegenover staan? In ieder geval geen genoegen nemen met een God die genoegen zou nemen met kinderverdriet, laat staan met een God die dat allemaal zelf geschapen zou hebben. Alle zalfjes en strijkjes van religie of spiritualiteit weigeren. En erkennen dat we geen moer van deze wereld begrijpen: zoek niet naar een verklaring of rechtvaardiging.
Het enige antwoord op kindertranen is: Liefde.
Liefde die tot God wordt.
God zijn in de tranen van dit kind.
