Hemelvaart. Ik heb het wel eens het lelijke eendje onder de christelijke feestdagen genoemd. Niemand nam het serieus. Zelfs mijn reformatorische vriend vroeger, 1972, ondernam een uitstapje naar de Efteling op die dag. Het grappige daaraan was dat hij het blijkbaar echt als een feestdag beleefde, want een dag waarop van alles mag. Wat niet gezegd kon worden van Kerst en Pasen en Pinksteren, die volgestouwd zaten met drukkende kerkdiensten.
Daarom is het misschien wel het leukste feest van alle. Het minst kerkelijke namelijk. Er hoeft niets. Iedereen gaat lekker naar buiten om zorgeloos in de zon te verkeren. En zou dat niet de bedoeling zijn van zowel sabbat als zondag als Kerst als Pasen als Pinksteren? Zo ontpopt ook dit lelijke eendje zich als een zwaan!
Het verhaal achter het feest spreekt mij ook wel aan omdat het… zo aards is. In Handelingen 1 vertelt Lucas hoe Jezus ‘omhoog geheven werd en opgenomen in een wolk, zodat ze hem niet meer zagen’. Er zijn, zo blijkt uit mijn vorige column God is echt levensgevaarlijk, nog altijd mensen die eraan vasthouden dat het werkelijk zo gegaan moet zijn – Jezus als een soort ruimtevaarder. Maar ik hoef mijn lezers niet uit te leggen dat dit prachtige mythische taal is.
Lucas, gepokt en gemazeld in deze oudtestamentische schatkamer, werkt het aloude beeld van hemelvaart (de profeet Elia!) consequent uit in de reactie van de apostelen. Zo zout hadden die het nog niet gegeten. Ze blijven als aan de grond genageld naar de hemel staren. En dan komen er twee mannen in witte gewaden – opgediept uit diezelfde schatkamer – die hen terug voeren naar de aarde: ‘Wat staan jullie naar de hemel te kijken? Deze Jezus zal op dezelfde wijze terugkomen.’
Met andere woorden: Richt je op de aarde. Daar is het te doen. Het gaat hier wat mij betreft niet om de klassieke ‘wederkomst’ aan het eind van de tijden, maar om de permanente terugkeer van Jezus op aarde. Van elke gestorven geliefde op aarde. Om het permanente aarden van God. Permanente incarnatie: menswording, stofwording, dierwording…
Bestaat er dan geen hemel of een andere, ons overstijgende dimensie? Jawel, maar niet als een van ons gescheiden parallel universum. Er is maar één werkelijkheid – die echter groter is dan ons verstand kan bevatten. Wij nemen maar een miniem deel waar van de totale werkelijkheid, zoals wij ook maar een miniem deel van onze hersenen gebruiken. Einstein wist het ook: ‘Er zijn wonderen om ons heen die wij niet kunnen waarnemen.’
Het overstijgende – in beeldtaal: de hemel – zit ‘m dus niet in de feitelijke werkelijkheid, maar in de beperktheid van ons waarnemingsvermogen. Ons instrumentarium is niet toereikend om de volledige ruimte van het bestaan te bevatten.
Alles wat wij als gescheiden ervaren, soms zelfs als tegenstellingen, ervaren we zo omdat we het niet overzien. Alles: leven en dood, lijden en liefde, verdriet en vreugde, aarde en hemel, verleden en toekomst, God en mens… alles vloeit in elkaar over. Is in wezen één. En dan valt het lied van BLØF precies op z’n plek.
En de hemel is de aarde
Ze vallen samen zonder grens
En de hemel is de aarde
En een engel is een mens.
Al het hemelse is het aardse. En het aardse is het hemelse. De aarde is niet plat en klein, niet opgesloten onder een koepel zoals op de bijgevoegde afbeelding. De aarde maakt grensloos en non-duaal deel uit van de immense, onafzienbare werkelijkheid die we God zouden kunnen noemen.
De aardse werkelijkheid om ons heen beschouw ik als God. De aarde beschouw ik als hemel. Ik herken God dan ook het meest in het aardse, basale, alledaagse. En de toespitsing van God, het ultieme van God, herken ik het meest in de Liefde.
Wij mensen verzinnen en bouwen er van alles omheen, maar het is mijn ervaring dat er uiteindelijk maar één ding overblijft. Het is een inzicht dat mij al op jonge leeftijd ten deel viel. En ook al heb ik mij daarna nog bezondigd aan een periode van orthodoxie en theologische gewichtigdoenerij, die kern is altijd gebleven en kwam altijd weer bovendrijven in mijn misverstanden.
Ik vertel het in het boek dat mijn geliefde Eliane en ik samen schreven en komende juli presenteren: Twee zwervers verliefd – van pleisterplaats naar pleisterplaats. Een fragment daaruit:
‘Vanaf het moment dat we samen waren leefden we pas echt. Het moet met liefde te maken hebben. Dat ons leven eindelijk tot zijn bestemming was gekomen. Gevuld was met datgene waar alles om begonnen is. Niets te na gesproken van onze ouders of onze jeugd, maar waar het echt om gaat in het leven werd ons pas duidelijk toen we elkaar hadden gevonden. Nog steeds hebben wij dat gevoel: ons leven is begonnen in onze liefde. Voor die tijd was er alleen een leegte die nog moest worden opgevuld.
Die essentie van het leven zochten we ook in God. Of liever, het enige wat van God was overgebleven: Liefde.’
Liefde, het enige wat van God is overgebleven…
Regelmatig krijg ik mystieke literatuur – soms heel diepzinnig en oosters en cryptisch – toegeschoven door goedbedoelende mensen, opdat ik mij eraan verrijk, maar eigenlijk heb ik genoeg aan deze boerse mystiek. De mystiek van de aarde en de Liefde.
De hemel is de aarde.
Hemelvaart is aardevaart.
Aardevaart is liefdevaart.
Ik herken God in elke aardse levensvorm, die om mijn aandacht en mijn liefde bedelt. Elk wezen dat zich aanbiedt om te worden geliefkoosd, zoals katten daar een meester in zijn. Het is heerlijk om God zo onder je hand en tussen je vingers te voelen.
Je kunt ook zeggen: Jezus teruggekomen als poes. Dat is wederkomst.
Poes
God is een speelse poes
die spint en kroelt en kronkelt
en krols zich aanbiedt
aan jouw aaien
en in de holte van jouw hand
bolt zij haar rug
en schurkt haar warme, zachte vacht
tussen jouw vingers.
