Intussen is het glashelder dat de voedselvoorziening voor de groeiende wereldbevolking op korte termijn alleen op niveau kan blijven als we ophouden zoveel vruchtbaar land te gebruiken om rundvlees te kweken of voor het verbouwen van veevoer. En dat het klimaat enorm op zou knappen als de bio-industrie verboden zou worden en de hoeveelheid uitlaatgassen van koeien zou worden gedecimeerd. En dat het hoog tijd wordt dat we afleren wat we onszelf in zoveel millennia evolutie hebben aangeleerd, en terugkeren tot waar we oorspronkelijk voor gebouwd zijn.
Wat dat is, dat kunnen we leren van onze naaste verwanten, de primaten. Ooit een orang oetan een koe zien opeten? Of een bonobo zien barbecueën? Of misschien wel eens gekeken naar het eten dat chimpansees in de dierentuin krijgen geserveerd? Hoewel een chimp of bonobo natuurlijk ook graag af en toe soortgenoten of andere wezens de stuipen op het lijf jaagt en tussendoor ook wel eens een diertje snackt. De mens heeft zeker niet het monopolie op het doden om te eten. Maar de mens is wel meer dan andere schepselen in staat om zich bewust te zijn van de wreedheid waarmee dat gepaard kan gaan en een geweten te ontwikkelen waarin mededogen de maatstaf wordt voor zijn omgang met andere levende wezens.
De vergelijking tussen ons menu en dat van de mensapen gaat natuurlijk deels mank. Ja, Lucy, de drie miljoen jaar oude Australopithecus, die was nog tevreden met rauwkost en fruit. Maar sinds onze verre voorouder, de homo erectus, het vuur uitvond kunnen wij koken en bakken. En barbecueën. De Neanderthalers waren er dol op. Ons darmstelsel paste zich aan het vleesmenu aan. Zo werden wij als homo sapiens omniforen en onze naaste verwanten in de dierenwereld niet. Zij bleven voornamelijk op blad kauwen en vruchten verorberen
Er zijn veel verschillende motieven om vegetariër te worden. Je kan het doen uit ethische, economische, ecologische of religieuze motieven. Je kunt het ook doen omdat je gezonder wil eten, om geld te besparen, uit hygiënische overwegingen, of gewoon omdat je te gevoelig bent om de aanblik van een dood dier op je bord te verdragen.
Maar zelfs als je je ten volle bewust bent van de noodzaak van een vegetarische revolutie, kun je nog het probleem hebben dat je enorm houdt van het opeten van dieren. Gewoon mee doorgaan tot je beseft dat het doden van een dier zoiets is als het doden van een mens, zoals de beroemde vegetariër Leonardo da Vinci zei.
Uiteindelijk gaat het er natuurlijk alleen maar om dat we barmhartig omgaan met onze medeschepselen, en het zou al een hele stap voorwaarts zijn als de dieren die op onze tafels komen met respect behandeld zijn. Gelukkig zijn er ook in de wereld van de veehouderij en de visserij initiatieven die een barmhartige houding tegenover de dieren voorop stellen. Eigenlijk is dat niet meer dan een eenvoudige blijk van beschaving. De Nederlandse cultuurhistoricus Johan Huizinga schreef ooit: “De algemene kwalificatie als hoge of lage cultuur schijnt tenslotte in de diepste grond bepaald te worden niet door intellectuele noch door de esthetische graadmeter, maar door de ethische en spirituele. Een cultuur kan hoog heten al brengt zij geen techniek en geen beeldhouwkunst voort, maar niet, als zij de barmhartigheid mist.”
Albert Schweitzer (1875-1965) bracht in dit gebed prachtig onder woorden hoe we de dieren in onze barmhartigheid kunnen opnemen:
Hoor onze gebeden, O God,
voor onze vrienden de dieren.
Speciaal voor de dieren die lijden;
voor dieren die uitgeput en ondervoed zijn;
voor dieren die wreed worden behandeld;
voor alle dieren in gevangenschap achter tralies;
voor alle dieren die opgejaagd of alleen gelaten worden;
voor alle dieren die angstig of hongerig zijn;
voor alle dieren die ter dood gebracht worden.
Voor al deze dieren vragen wij Uw genade en barmhartigheid.
En voor diegenen die met dieren werken
vragen wij een hart vol compassie
en zachte handen en vriendelijke woorden.
Zorg dat wij zelf ware vrienden voor de dieren zijn,
zodat wij zo de zegeningen van barmhartigheid kunnen delen.
En mocht je toevallig binnenkort eens met een gemengd gezelschap aan tafel zitten, vleeseters en vegetariërs, en je zit om een gespreksonderwerp verlegen, kijk dan eens of deze stellingen de gemoederen in beweging kunnen brengen:
Alle wezens hebben hetzelfde recht om zonder angst te leven.
(Dalai Lama)
Ik denk dat het voor onze spirituele ontwikkeling nodig is dat we ermee ophouden onze medeschepselen te doden omwille van onze lichamelijke behoeften.
(Gandhi)
Als het hart ten volle openstaat voor een universele verbondenheid, is niets of niemand uitgesloten van deze broederlijkheid.
Bijgevolg is het ook waar dat onverschilligheid en hardvochtigheid tegenover de andere schepselen van deze wereld zich uiteindelijk vertaalt in de manier waarop we met andere mensen omgaan.
Het hart is één, en de afwijking die leidt tot mishandeling van een dier zal zich ook uiten in de relatie met andere personen.
(paus Franciscus)
Zolang er slachthuizen zijn zullen er slagvelden zijn.
(Tolstoj)
Mensenrechtenverklaringen richten zich tot nu toe op mensen. Het zou een grote stap voorwaarts zijn wanneer binnen de Verenigde Naties of de Raad van Europa ook zou worden gedacht over een ‘Verklaring van de Rechten van Lijdende Wezens’.
(Paul Cliteur, rechtsfilosoof)
Het boek Eten met Geweten verschijnt op 24 februari. Tekst: Hein Stufkens; vegetarische recepten: Arjan Houwaart. Uitgever: Berne Media te Heeswijk-Dinther.
Klik hier voor meer informatie over dit boek.
