Voor de wereldwijd naar schatting vijf miljoen sympathisanten en aanhangers is hocaefendi (heer-meester) Fethullah Gülen een spiritueel leidsman dan wel een levende heilige. Zijn preken zijn via televisiekanalen te zien en worden wereldwijd verspreid via websites, YouTube en dvd’s. Ook worden ze bewerkt en gebundeld in boeken die vaak in een set van tien op de markt worden gebracht. Menigeen sprokkelt in korte tijd zo al gauw een flinke plank over zijn mystieke leer bijeen.
De broederschap (cemaat), ook wel Hizmet-beweging (het dienen) of Fethullahçi genoemd, komt hier met enige regelmaat negatief in het nieuws naar aanleiding van aantijgingen over indoctrinatiemethoden in de eigen huiswerkscholen, onderwijsinstellingen en studiehuizen. Zoals recent in een televisie-uitzending van EenVandaag. Algemeen wordt aangenomen dat met name via hun eigen onderwijsfaciliteiten een nieuwe generatie van goedopgeleide, devote moslims wordt ‘gekweekt’, die tegelijk in de Turkse traditie staan. Gülen spreekt van een ‘gouden’ generatie, van mannen wel te verstaan, die op schakelposities in de samenleving de harten en hoofden van de massa rijp moet maken voor de islamitische levensvisie van de cemaat.
De inwijding in de mystieke islam van de heer-meester, die in zelfverkozen ballingschap in de VS leeft, verloopt evenwel niet enkel via deze kanalen. Tal van Turks-Nederlandse migrantenjongeren hebben een los-vaste-band met de Hizmet-beweging. Je zou het met een beetje fantasie een LAT-relatie kunnen noemen. Ze wonen of studeren niet onder een ‘Gülendak’, maar zijn bijvoorbeeld lid van een studentenvereniging die aan de cemaat is gelieerd (en erdoor wordt gefinancierd), bezoeken bijeenkomsten van de beweging of delen tijdens hun opleiding woonruimte met één of twee huisgenoten die sympathiseren met, dan wel aanhangers zijn van Gülen. Deze mensen bidden regelmatig, leven gedisciplineerd, nemen hun studie serieus en fungeren zo als voorbeeld voor huisgenoten die moeilijker weerstand kunnen bieden aan de verlokkingen van het studentenbestaan.
Daarnaast worden er huiskamerbijeenkomsten georganiseerd om over religieuze kwesties te praten. En af en toe komt er een net iets oudere twintiger over de vloer die zich ontpopt tot een wijze broer die je 24 uur per dag kunt bellen. Kortom: gaandeweg worden ook zo netwerken geweven rondom religieuze solidariteit die duidelijk maken wie je bent en waartoe je behoort. Die borg staan voor een zekere peace of mind in de gefragmenteerde en veelvormige wereld van vandaag. De patronen van ‘rekrutering’ (wellicht zijn zending of missie betere woorden) en de losse organisatievormen van de Gülenbeweging in Nederland verschillen niet van die in Turkije of andere landen waar de cemaat actief is.
De islamitische prediker wil dat zijn volgelingen niet nog meer moskeeën en madrassa’s (klassieke islamitische opleidingsinstituten) bouwen, maar scholen waar regulier onderwijs wordt geven – met een bijzondere nadruk op exacte vakken. Religieuze geleerdheid zonder wetenschappelijke kennis leidt volgens hem tot fanatisme en onverdraagzaamheid.
Het is juist die kijk op de islam die maakt dat zijn leer zo populair is onder middelbaar- en hogeropgeleide moslims in het pluriforme Westen. Een jonge Turkse Nederlander die met Gülen sympathiseert, legde het mij onlangs als volgt uit: “Mijn beste vriend is christen en als ik sites van orthodox-islamitische Turkse hoca’s (leraren) raadplaag, blijkt dat ik eigenlijk zondig. Gülen zegt daarentegen dat we allemaal broeders zijn.” Hij wil bovendien een publieke gelegenheid als een café kunnen bezoeken zonder dat andere moslims er meteen schande van spreken. “En reken maar dat de sociale controle nog steeds groot is in de Turks-Nederlandse migrantengemeenschap”, zei hij gelaten, “ook in de randstad.“
Hij doelt met name op de achterban in Nederland van de regerende religieus-conservatieve en nationalistische AK-partij van premier Erdoğan in Turkije. De AK-partij komt uit een andere traditie voort dan de Gülenbeweging. De eerste wordt gezien als opvolger van de meer politiek georiënteerde Turkse islam (Milli Görüs – het nationale gezicht, ook actief in Nederland onder die naam). Erdoğan hecht aan de band met andere sunni-moslims. Hij zoekt aansluiting bij de universele islam en de mondiale gemeenschap van moslims, de umma.
De Gülenisten stammen uit de Turkse soefi-traditie, de meer spirituele islam. Ze kijken neer op Arabieren die in hun ogen weinig op hebben met de verworvenheden van de moderne wetenschap en de verenigbaarheid hiermee met de islam. Gülen praat over liefde, vrede, tolerantie. Hij predikt een verlichte, liberale islam die ook uitstekend gedijt in een seculiere samenleving als Nederland.
In de kritiek op de televisie-uitzending van EenVandaag wordt teruggegrepen op juist die liberale leer van Gülen en de zachte aard van de heer-meester. Op het niet-dogmatische karakter van de beweging. Via de dialoog wordt de hand immers naar andere gemeenschappen en religies uitgestoken. Maar de vraag die in de lucht blijft hangen, is wat het doel van dit alles is. Om anderen in hun waarde te laten, of om een ieder uiteindelijk tot de islam te bekeren? Want is de islam feitelijk ook voor Gülenisten niet het enige ware geloof en de enige opmaat naar het paradijs?
In Turkije speelt zich momenteel een titanenstrijd af tussen de aanhangers van Gülen en de regende AK-partij. Beiden hebben een eigen islamitische agenda voor de toekomstige inrichting van Turkije en beiden weigeren om daarvoor verantwoording aan de burger af te leggen. Erdogan door zich steeds autoritairder op te stellen en nieuwe wetgeving (in Turkije al schamperend de 4-uurs wetgeving genoemd, de snelheid waarmee een voorstel wordt opgesteld en door het parlement wordt gejaagd) af te kondigen die hem ongekende macht geeft. De Gülenbeweging door te blijven zeggen dat het noch een politieke beweging noch een politieke partij is maar die zich ondertussen wel in het Turkse staatsapparaat nestelt. Zo ontneemt de broederschap de Turkse stemgerechtigden een democratisch machtsmiddel als de stembus om aan te geven door wie ze aangevoerd willen worden.
Hoe tolerant de leer van Gülen ook mag zijn, wat vooral telt is hoe zijn woorden in de praktijk worden uitgedragen en toegepast. Dat is waar we Gülenisten op mogen afreken. Met de stigmatiserende en polariserende ontwikkelingen in Turkije in het achterhoofd, is het inderdaad van belang dat ook de Gülenbeweging hier goed wordt gevolgd. Maar dan wel graag met meer journalistieke diepgang dan nu geschiedt.
Klik hier voor de uitzending van Eén Vandaag over de Gülenbeweging.
Sinds kort heeft de Gülenbeweging in Nederland een eigen site: http://www.gulenbeweging.nl/.
Ben het eens met de opmerking van Santing dat de journalistieke kwaliteit mbt verslaggeving Gülen-ontwikkelingen in Nederland niet altijd geweldig is, maar laat haar dan het goede voorbeeld geven. Nu komt ze vrijwel alleen met een opsomming van wat de Gülen-beweging is. Wat vindt zij van die beweging?
Henk,
Hier ben ik helemaal mee eens. Omdat ik het wat langer volg wil ik wat meer diepgang dan een herhaling van de informatie die je op hun website vindt…
Yusuf
Wat Froukje vindt is niet van belang. Prettig is dat ze het fenomeen in kaart brengt en vragen stelt zonder meteen een oordeel klaar te hebben. Dat de beweging niet zoals de katholieke kerk topdown georganiseerd is, maar uit een netwerk van zelfdenkende mensen bestaat is lastig, maar past heel goed bij onze moderne, liberale samenleving. Kennelijk is ook dat niet goed. De enige goede moslim is een ex-moslim, is de algemene teneur als het over deze beweging gaat.
Hendrik Jan: da’s wel weer erg vanuit de slachtofferrol geredeneerd. Laat ik mijn vraag anders stellen: wat vind jij van de Gülen-beweging? Hoe kijken andere moslims naar de Gülen-beweging? Wat vind je van de huidige situatie in Turkije en de rol van Gülen hierin?
Henk,
Morgen is er een lezing waar wij juist op deze vragen ingaan:
http://www.platformins.nl/th_event/lezing-over-fethullah-gulen-zijn-gedachtegoed-en-de-gulenbeweging-3/
Eindelijk een wat uitgebreidere en diepgaandere stuk dan de stukken die de laatste tijden in de media zijn verschenen.
Sinds jaar en dag volg ik (met mijn niet-perfecte Turks) berichtgeving rondom Gulen(mensen) wat nauwer en van de inzichten die ik daaruit heb opgedaan bespeur ik drie zwaktepunten in de analyse van mevrouw Santing.
Ze heeft het namelijk over ‘broederschap’, terwijl ik met mijn gebrekkige Turks zelfs weet dat ‘cemaat’ vertaald ‘gemeenschap’ betekend. (Ik meen mij te herinneren dat zij ook Turks kan).
Ik neem het mevr. Santing niet kwalijk aangezien in Turkije er nog genoeg mensen zijn die tot op de dag van vandaag ‘Dé Cemaat’ als benaming gebruikt wordt voor Gülen en co. Het woord cemaat klopt wel over hoe Gulen en de mensen om hem heen zijn begonnen: een gemeenschap met mensen die veelal dezelfde vocabulair, klederdracht en discipline deelden, maar verschillende artikelen geven aan dat sinds de jaren ´90 gemeenschap voor hen een achterhaalde term is; aangezien er sindsdien gesproken kan worden over een beweging. De homogeniteit is eruit, veelvuldigheid en soms zelfs tegenstrijdigheid heeft de plaats daarvoor ingenomen. Vandaar ook Hizmet-beweging.
Wat ik ook bespeur is een ietwat feministische benadering (“Gülen spreekt van een ‘gouden’ generatie, van mannen wel te verstaan, die op schakelposities in de samenleving de harten en hoofden van de massa rijp moet maken voor de islamitische levensvisie van de cemaat.”). De Nieuwsuur uitzending van vorig jaar laat als eerste Gülen-organisatie Stichting Camellia ( http://www.stichtingcamellia.nl/ ) zien, welke juíst voor de empowerment van vrouwen is. Op de Nederlandstalige site van Gülen ( http://www.fethullahgulen.nl ) lees ik ook dat hij over vrouwen zegt dat zij iedere positie in de samenleving zouden moeten kunnen bekleden. Klinkt niet vrouwonvriendelijk in mijn ogen.
Deze woorden van Fraukje Santing klinken in mijn oren als overeenkomstig met de incorrecte analyse van Erik Jan Zürcher, tenzij zij een andere verklaring hebben dan wat ik heb waargenomen? Dat hoor ik graag.
Ze stelt namelijk: “Maar de vraag die in de lucht blijft hangen, is wat het doel van dit alles is.”
Nou, allereerst maakt ze zelf een onderscheid in de politieke islam benadering van Milli Görüs (waar Erdogan ook uit voortkomt) en vervolgens heeft ze het over de mildere Soefi-traditie, waar Gülen meer in past.
Ik ken de Soefi-traditie (zoals deze in Turkije beleefd wordt) van o.a. Yunus Emre en Roemi. ‘Ik houd van het geschapene omwille van de Schepper’ zegt Yunus Emre, Roemi ‘Kom, kom, wie je ook bent’ en Gulen klinkt in mijn oren als hetzelfde. Hij heeft het over (zie filmpje Priester Thomas Michel op Gulens site) ‘het dienen van de mensheid en daarmee God dienen.’
Dienen = Hizmet in het Turks, zoals Santing ook al aangeeft. Lijkt mij dat de beweging die zich Hizmet noemt juist dát centraal heeft staan.
Onze Pim Valkenberg geeft dat ook aan, zoals te zien op het filmpje op Gulens site: “Ik was benieuwd naar wat mensen inspireerde om deel te nemen aan de Hizmetbeweging. Geven aan God wat je hebt ontvangen van God. Ik herken hierin mijn Christelijke perspectief.” Dat is voor mij ook herkenbaar.
Ik vind dat Santing wel een goed punt maakt: De leer is tolerant en de Gülenisten moeten afgerekend kunnen worden op wat ze doen.
In hoeverre ik het kan beoordelen merk ik (afgaande op de activiteiten die op de sites die in Nieuwsuur voorbij kwamen en Gulen zijn eigen teksten) geen kwalijke activiteiten. Vanwege onze recente geschiedenis met die katholieken en joden in ons land ben ik niet zo gek op (afgaan op) speculaties en het zoeken naar iets wat er (nog) niet is.
Voorlopig hebben de Gulenmensen mijn zegeningen.
Nog vergeten te zeggen:
Ik heb (vooral na Gezi park vorig jaar) het niet zo met Erdogan.
Dat hij destijds de protesteerders voor schorem uitmaakte vond ik niet kunnen. En nu maakt hij Gulen uit voor onder andere ‘landverrader’, ’terrorist’, ‘valse profeet’. Mij is negatieve weerwoord van Gulen onbekend, wil niet zeggen dat het er niet is, maar ik heb het nog niet vernomen.
Daarnaast zijn de Gulenmensen (nog) niet de straat opgegaan en hebben (nog) geen vernietigingen aangericht. Vind ik ook wel zo beschaafd.
Zoals ik al zei, voorlopig hebben ze mijn zegeningen.
Ben zelf een atheïstische Turk, maar ik heb familieleden en kennissen die bij de Hizmet beweging actief zijn geweest… Het is een soort sekte, maar ze doen geen slechte dingen. Als je niet betaald wordt je ook niet uitgenodigd voor bijeenkomsten. Ik las ergens dat het moeilijk is om uit de Hizmet beweging te stappen, nou zulke onzin heb ik nog nooit gehoord. Net als elke religieuze sekte zijn ze enkel uit op je centen. Als je die niet geeft verliezen ze hun interesse in je en verdwijn je van de lijst. Het is net als veel christelijke organisaties, ze doen aan zendingswerk en liefdadigheid, maar mogelijk dat sommigen binnen de organisatie zich tegelijkertijd verrijken. Zover ik heb kunnen achterhalen is Gulen niet uit op heerschappij over de Turkse staat; dat is sowieso uitgesloten want zo’n grote fractie van de bevolking vertegenwoordigen ze niet. Ze hebben nu gekozen voor een zelfmoordmissie door de corruptie in het openbaar te brengen. Ik ben ze daar erg dankbaar voor, ongeacht wat alle islamisten en sommige nationalisten nu naar hun hoofd slingeren. Dat de Hizmet beweing zo geheimzinnig is komt ook omdat een ieder die met deze beweging in verband werd gebracht niet aan werk kon komen, met bedreiging te maken kreeg etc. Er zijn ook veel christelijke ambtenaren in Nederland. Moeten we bang zijn dat zij hier de boel gaan over nemen? Ik denk het niet. Uit peilingen blijkt trouwens dat een overgroot deel van de Turkse bevolking niets geloofd van Erdogan’s leugens over het corruptieonderzoek.
Beste Henk, ik vind het dus prachtig dat die beweging zo los is georganiseerd. Verder vind ik niks, want ik ken hun gedachtengoed nauwelijks. We hoeven overál een mening over te hebben!
Tip voor een ieder: @notdeleted op Twitter volgt nauwgezet de Gülen-beweging in Nederland. Helaas weer niet Milli Görüş, de Grijze Wolven, de Süleyman-sekte en Hak Der.
Mij lijkt meer dan interessant de geldstromen binnen de Gülen-beweging bloot te leggen. Ik zie Ahmet Taskan met zijn Zakelijk Turkije steeds maar weer bijeenkomsten organiseren waar Gülenisten elkaar prijzen en geldsommen uitloven. Tegelijk zijn er diverse internationaal en nationaal georganiseerde netwerken van Gülen-zakenlui, politici, wetenschappers. Heeft dat nog iets uitstaande met religiositeit? Ik weet dat Turken zich snel verenigen, maar dit lijkt me schimmig.
Sommige Gülen-clubjes hebben de ANBI-status en zullen dit jaar hun jaarrekening openbaar moeten maken. Mogelijk is dat een begin van verdere – op te leggen? -openheid.
Overigens zijn lang niet alle Soefi-aanhangers lieve ruimdenkende lieden. Er zijn sekten bekend als de assasanieten die bepaald bloeddorstig waren. En Gülen-aanhangers kunnen behoorlijk subassertief reageren.
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2457781/2011/06/27/Een-milieu-olympiade-met-een-islamitisch-sausje.dhtml
Fethullah gulenen heef veel leerlingen in Nederland en Belgie.
Hogiaf.nl
Cosmicus.nl
Zamanvandaag.nl
Wittetulp.nl
Ins.nl
Tja, en nu even naar Nederland: hoe leer je de mini-groepjes Erdogan-volgers + Gulen-volgers dat zij in de door henzelf gekozen Nederlandse samenleving getalsmatig, dus qua macht en invloed, niets te betekenen hebben, en dat je in Nederland mag denken en zeggen wat je wil, dat je je in en bij allerlei niet staatsgevaarlijke organisaties mag aansluiten, zolang niemand anders, b.v. je buurman , er maar geen last van heeft. Dat vooral de Erdogan-volgers zich met rooie vlaggen zwaaiend fanatiek anti-Nederlands gedragen (ne mutlu Turkun diyenin) is het resultaat van een weinig helder immigratie-en integratiebeleid in de achterliggende 50 jaar, vooral op religieus-spiritueel gebied.
Aanvaard de consequenties van je immigratie in Nederland: dat is Turkije niet !
Ervaring van mijzelf en andere geemancipeerde en hoogopgeleide vrouwen leert dat de Gulen-beweging juist wel neerkijkt en met schande spreekt over een seculiere samenleving en levenswijze. De tekst hierboven klinkt als een pr-stunt van een Gulen aanhanger. Zonder zelf lid te zijn, en inderdaad een zeer korte lat-relatie gehad te hebben slechts om sprituele verdieping te zoeken, leerden wij als student de schijnheilige kant van de huiskamergesprekken kennnen. Als je niet meer wilt komen en teveel een eigen mening erop nahoudt, zoals een gematigde en opensamenlevingsvisie, dan maken Gulenisten op suptiele wijze je het leven zuur.
Bovendien zijn de meeste uit om zich zelf op te werken via de cemaat voor geld, status en macht. Refereer naar de vele schandalen van een aantal Turks-CDA leden en zijn achterban.