Voor ouderen is eenzaamheid erg. Als leeftijdgenoten, met wie je regelmatig optrok, door de dood zijn weg gevallen, en zeker als het je partner betreft, is het alsof je aan je lot wordt overgelaten, alsof je alleen op de wereld bent. “Tegen stoelen kun je niet lullen” zegt een van de twee ouderen in de eerste uitzending. En de ander, opgenomen in een verpleeghuis, verkiest de dood, maar wil dit zijn vrouw en kinderen die zoveel om hem geven niet aandoen. ‘Het is niet goed dat de mens alleen blijft’ lees ik al op de eerste bladzijden van de Bijbel, en dat geldt ook voor ouderen. Geer en Goor bezorgen beide ouderen een heerlijke dag die hen weer moed geeft. Ook brengen ze hen in contact met vrijwilligers van het ouderenfonds. Prima! Toch heb ik met kromme tenen gekeken. Mijn bezwaar tegen dit soort uitzendingen zit in het gegeven, dat van de pijn en het verdriet van in dit geval ouderen amusement wordt gemaakt.
Ouderen en studenten
In een aantal steden met veel studenten nam een aantal verzorgingshuizen eerder dit jaar het initiatief enkele van hun kamers beschikbaar te stellen aan studenten onder de voorwaarde dat zij wekelijks een aantal uren aandacht besteden aan de oudere bewoners via o.a. een praatje en meedoen aan een activiteit. Zowel door jong als oud wordt het onderling contact gewaardeerd. In onze samenleving zie je in toenemende mate dat leeftijdsgroepen gescheiden optrekken. Daardoor blijven kansen liggen voor ouderen om betrokken te blijven bij ontwikkelingen in de samenleving, en voor jongeren om zich te laven aan de wijsheid van ouderen. Waar men elkaar nog ontmoet in bijvoorbeeld de trein komt het zelden tot gesprek, omdat ieder met zijn eigen ding, mobiel of Ipad, bezig is. Ik hoor het een student nog zeggen: ik zat in de trein en ik raakte in gesprek met voor mij onbekende mensen. Ik werd hier helemaal gelukkig van. En hij begon weer te stralen, toen hij dit vertelde.
Klooster
Regelmatig ontvangen wij in het klooster waarin ik woon gasten die de eenzaamheid zoeken. Het zijn nooit ouderen, maar mensen van middelbare leeftijd of jonger. Zij zoeken een paar dagen rust en het alleen zijn om even de hectiek van alledag los te laten en stil te staan bij wat hen allemaal overkomen is. Een enkele keer is de reden het verwerken van een sterfgeval, scheiding, een ziekte die toesloeg. Meestal wil men de tijd nemen om dat wat hen getroffen heeft in het leven van alledag te bevragen en te doordenken. Veelal is de reactie bij het afscheid: ik ben hier wijzer geworden.
In zichzelf
Een vorm van eenzaamheid die ik vooral aantref bij twintigers en dertigers kan ik beter omschrijven als een opgesloten raken of zitten in zichzelf. Het ontbreekt hen niet aan contacten en vrienden, integendeel, maar de omgang met elkaar is erg rationeel. Emoties worden als zwakheden ervaren. Hoe je die met elkaar deelt is onbekend. Hetzelfde geldt voor ontwikkelingen in je relatie in het bijzonder op intiem gebied. De weg is hier niet het argument, maar een verhaal, dus niet discussiëren, maar vertellen. Hier wreekt zich, dat in onze samenleving leeftijdsgroepen gescheiden zijn geraakt. Plekken waar oud, jong en kinderen zich op hun gemak voelen zijn er nauwelijks. Het zijn plaatsen waar jongeren van ouderen en kinderen het belang zien en horen van verhalen. De omgang met kinderen brengt je, net als de omgang met ouderen, bij jouw hart, opent jouw hart en dan gaat het vertellen als vanzelf. Bij studenten zag ik nog een goede manier om uit hun isolement te komen: ga samen koken, afwassen, een tuin bewerken; dan komen de verhalen naar boven, die mensen met elkaar verbinden.
Iemand die alleen op vakantie gaat of alleen in een restaurant zit, wordt makkelijk zielig gevonden. Want niet alleen alleen maar du.s ook eenzaam. Terwijl dat niet hoeft. Alleen zijn kan best fijn zijn want wat heb je aan mensen? Soms veel, soms niets, en vaak iets er tussen in.
En eenzaamheid kan geleerd worden; wellicht kan de helft van de energie besteed aan de bestrijding van gebruikt kunnen worden aan het leren leven met de eenzaamheid.