Stel je dit voor: een donkere Renault Espace met kuren, waarin zes vrouwen. Twee met hoofddoek voorin – één aan het stuur – en vier zonder hoofdbedekking daarachter. We zijn op weg naar een ontmoetingsdag voor vrouwen in Arnhem, waarop dialoog en elkaar met een open houding tegemoet treden centraal staat. Op deze zondag gaat het om informeren, inspireren en verbinden. De TomTom wijst de weg naar de plaats van bestemming. Arnhem naderend denken twee dames een kortere weg te kennen. Direct na de afslag blijkt het niet de goede richting op te gaan en wordt er omgekeerd, wat een paar niet fraaie blikken van medeweggebruikers veroorzaakt. Hilariteit alom: ‘Tja, vrouwen, wat wil je! Ik heb mijn wagen volgeladen, vol met gelovige vrouwen. Waarvan 2/3 moslima en 1/3 christelijk. Een hoofddoek achter het stuur, wat wil je!’ De zelfspot werkt ontspannend. We koersen zonder verder oponthoud naar waar we verwacht worden.
Valse noten
Het evenement start in een vriendelijke sfeer. Voor veel vrouwen is het een feestje van herkenning en elkaar terugzien. Er wordt volop gezongen, close harmony. Het programma verloopt volgens plan. Na de thee- en koffiepauze, waarin veel met elkaar gesproken wordt, volgen de workshops. En daar vallen valse noten. Tijdens een uitwisseling over geloofsbekering overschaduwt een confrontatie over islam en geweld, specifiek over de verschrikkingen van Islamitische Staat, het gesprek. What’s new? Een dame met een Davidsster om – Joodse denkt de omgeving – stelt dat alle islamitische geloofsafvalligen vermoord worden. De these wordt gevolgd door een rechtstreeks tot de aanwezige moslima’s gerichte snauw: ‘En wat denken jullie daaraan te doen?’ Verontwaardiging alom. Het gaat er over en weer fel aan toe. Aanval en verdediging. De vrouw met de Davidsster om – orthodox katholiek blijkt later – wordt teruggefloten door de eigen entourage.
Dan blijkt ook in een gezellige, veilige omgeving, hoe flinterdun laagjes van open houding kunnen zijn. Persoonlijke frustratie, angst en afwijzing kunnen zomaar de regie overnemen. Het gaat niet langer over wij samen, maar over wij hier en jullie daar. De dag wordt afgesloten met een etentje. Op weg naar de Renault Espace, die door een moslima met hoofddoek al uit de parkeergarage is gehaald, weer een confrontatie. Een oudere heer vindt dat hij recht heeft op een bepaalde plek in de openbare ruimte. Als hij niet direct op zijn wenken bediend wordt, steekt het vingerwijzen naar de islamitische medemens de kop op. Ook zijn nette buitenlaag bladdert bij elke gemopperde discriminerende zin verder af.
Uitsluitende houding
Een middag en vroege avond met voorvallen, die schuren. Mij bekroop de gedachte hoe frustrerend het moet zijn om dagelijks, of in elk geval op regelmatige basis, met dit soort confrontaties te maken te krijgen. Het begint met bepaalde gedachten, het woekert verder door negatief handelen, het wordt echt gevaarlijk wanneer dit soort gedragingen gericht geronseld worden met de bedoeling anderen uit te sluiten. In een samenleving die snel verandert, steeds meer diversiteit vertoont en waarin iedereen met een overvloed aan informatie geconfronteerd wordt, is ontmoeting en dialoog, elkaar bevragen en écht luisteren, een noodzakelijkheid om een beetje leuk met elkaar verder te kunnen. Er is meer openheid en bereidheid van onderaf nodig. Van de individuele mens zelf, die beter met zijn of haar eigen angst en frustratie moet leren omgaan, in plaats van die door te schuiven naar een ander.
Minder fraai handelen
Ik word ook geconfronteerd met mijn eigen houding op die zondag: bij het zoeken naar een plaats aan één van de tafels voor het diner, duldde ik een bepaald persoon niet naast me. Ik was moe en wilde in alle rust van het heerlijke halal buffet genieten. Geen directief geklep, geen geklaag en vooral geen betweterigheid. Geen zin in! De dame in kwestie vond een plek een heel eind van mij vandaan. Opluchting. Nadenkend over de discriminatoire houding tegenover de moslima’s, bekruipt me de schurende terechtwijzing: ‘Was dat dan géén uitsluiting van jou?’ Ja, dat was het. Ik geef het toe. Zo geniepig werkt discriminatie, zo snel wordt je eigen mooie denken doorkruist door je minder fraaie handelen. Ik schaam me, maar vergeef het mezelf: ‘Niet goed te praten, wel recht te breien door me ervan bewust te blijven en op mijn eigen handelen bedacht te zijn.’ Tegelijk constateer ik dat het mezelf vergeven heel wat sneller en gemakkelijker gaat dan dat vaak bij een ander gebeurt.
In deze Paastijd genoeg stof tot nadenken. Het is niet dood, het leeft: uitsluiting is een bewuste of onbewuste mindset, die begint en eindigt bij het individu. Bij mezelf. Zalig Pasen!
heel goed artikel en zeker om nog even aan te geven dat jezelf ook nog wel eens een kleine scheve schaats loopt. cultuur godsdienst heeft nog heel wat tijd nodig om elkaar helemaal te begrijpen.
Heel mooi geschreven Marianne. Inderdaad stof tot nadenken. Uitsluiting en afwijzing is altijd aanwezig onder de mensen, aangezien ook deelneming en erkenning onder diezelfde mensen bestaat. ’t Is maar net aan welke kant wij ons bevinden. In het midden is de rust (in media res).
Aan het eind van het artikel laat je heel oprecht zien dat jij je in de relativiteit van die rust bevindt. Zo ervaar ik de tekst tenminste. Waarschijnlijk komt dat ook door een soortgelijk bewustwordingsproces.
Dag René en Jacques. Ik voelde dat ik aan het einde van die dag mijn resterende energie moest ‘beschermen’ De manier waarop, daar gaat het om. En inderdaad Jacques, de basisattitude is belangrijk. We bewegen ons rond dat midden of niet. Je bewust worden/ zijn van je eigen handelen en de gevolgen is al winst :-).