Zomaar ineens klinken die woorden van Anna Achmatova in mijn hoofd, uit die oude tijden van angst en Sovjetonderdrukking waarin dichters, politieke oppositie en critici verbannen of gevangen gezet werden, zoals nu ook wel gebeurt. Het staat in een gedicht opgedragen aan Osip Mandelstam die toen, in 1936, verbannen was naar Voronezj:
(…)Maar in de kamer van de verbannen dichter
Houden de angst en de Muze om beurten de wacht
En de nacht komt
En belooft geen dageraad.
In de nacht verliezende dingen hun vaste contouren, gaan gedachten hun eigen weg en lijken zorgen zich te vermenigvuldigen. Ze worden grenzeloos, dringen zich op in het eindeloze donker om je heen. Er zijn tijden waarin je aan dit nachtelijke voortpiekeren kunt lijden. De ene zorg schakelt zich in dat donker aan de andere en je ontbeert het inzicht, de dagelijkse ordening en het licht. Toch kan een mens zich soms door die duisternis heen worstelen.
De donkere nacht van de ziel, Noche Oscura, zo noemde de mysticus Johannes van het Kruis dat in de zestiende eeuw. Geen gemakkelijk leven, dat van Johannes. Verbannen, gemarteld en eenzaam gaat hij via een innerlijke weg op zoek. Langs een mystieke weg van verinnerlijking vindt hij zijn Godservaring. Dat zal in deze tijd niet altijd een begaanbare weg voor iedereen zijn. Toch kennen velen die momenten waarin alles donker is. Het heeft geen zin om die momenten te overschreeuwen of te verpakken in uiterlijke afleiding.
Wat helpt dan wel? Een stil en misschien ongeadresseerd gebed, het gegeven woord van een helper, overgave aan de slaap of het in een zeker vertrouwen loslaten van dat wat nog onoplosbaar lijkt?
Het is wachten op de dageraad, de prille morgen, de eerste zonnestralen, die je geschonken krijgt, elke ochtend. Soms komt tegelijk met dat eerste licht onverwacht een nieuw inzicht of hoop, het begin van een oplossing. Misschien is het zoals Juan Ramón Jiménez ons toedicht:
Tira la piedra de hoy ,
Olvida y duerme. Si es luz,
Manana la encontrarás,
Ante la aurora, hecha sol
Werp de steen van vandaag weg.
Vergeet en slaap. Wanneer het licht is,
zul je hem morgen terugvinden
tegen de dageraad, omgezet in zonneglans.
