Ihr Ungeübten,
die in den Nächten nichts lernen.
Viele Engel sind euch gegeben
aber Ihr seht sie nicht.
Engelen zijn van alle tijden en komen voor in vele spirituele tradities. Ze stammen uit de oerervaring van de mensheid. Je vindt ze in een oneindige reeks uitbeeldingen in taal, verf, hout en steen. De mens heeft zich op allerlei manieren iets in die hoge verre hemel gedacht: vele goden, krachten, een schepper, Adonay, JHWH (hij die was, is en zijn zal), God. De mens bevond zich ergens ver beneden op de aarde: daarom bedacht men een tussenwezen, de engel, een boodschapper.
De oudste afbeeldingen van engelen, een soort mengwezens met vleugels vind je terug vanaf de achtste eeuw vóór Christus bij Babyloniërs, Assyriërs en later bij de Egyptenaren en Grieken. Hij wordt genoemd: malach (Hebreeuws) en angelos (Grieks) en dat betekent bode, boodschapper, verkondiger. Van angelos komt ons woord engel. Wij Cherubijn komt van het Accadische karibu voorbidden voor de mensen bij de goden.
Ethymologisch kun je zeggen: de engel, zijn naam is dus zijn bestemming. Wij kennen een engel van wat deze doet, althans wat wij hopen dat zij doen, namelijk beschermen, aankondigen, oordelen, genezen, in engelenkoren God heil zingen en musiceren, strijden, de goede weg wijzen. In Tenach (Oude Testament) kom je heel veel engelen tegen. In de verhalen van de Kersttijd spelen engelen ook een belangrijke rol: bij de aankondiging, rond het kerstverhaal bij Jozef, bij de herders en de stal en bij de drie wijzen. In de Islam vinden we Djibr’iel (Gabriel) die Mohammed begeleidt op zijn hemelreis en nog vele andere engelen.
Misschien is de engel wel de eerste genderneutrale figuur. Hij wordt meestal met hij aangeduid, is een strijder Gods of juist een beschermengel, draagt prachtige kleding in zachte kleuren met een lelie in zijn hand, maar is daadkrachtig en oordeelt. Hij brengt nieuw leven maar heeft ook met de dood te maken. De aartsengel Gabriel (feest 24 maart) is engel van de aankondiging aan Maria, de lente, groei. En Michael (feest 29 september) strijdt tegen het kwaad (engel Lucifer) en treedt op als zieleweger (Apokalyps). Rafael vermomd als jongeman begeleidt jonge Tobias op zijn reis, in het boek Tobit. Ook nu gebeurt er soms iets zonder dat we het kunnen verklaren, als je omkijkt op de Zeedijk zoals de fotograaf:
Stromen mensen gaan voorbij in haast,
zonder opzien, zonder horen.
Maar soms, als bij de herders,
klinken engelenkoren zacht
en onverwacht.
Dan is het tijd rechtsom te keren
stil te staan zoals de fotograaf,
dan heb je ander ‘zicht’
en zie je heel misschien
een engel in een zee van licht.
(FD)
Iets gebeurt, een plotseling gevoel van vreugde of de hand van een ander op je schouder en zo valt er misschien in deze dagen een wonderlijk licht naar binnen: iets gebeurt in ons, in jouw leven, in ons werk, in onze relatie met anderen. Als we het zien…
