‘Enjoy!’ Hiermee eindigt nu vaak een appje of een ontmoeting. Of in een apotheek klinkt: ‘Nog een fijne dag!’, ook al heb je daar net een zak vol medicijnen afgehaald. Sterkte zou in dit geval een passender wens geweest zijn. Het lijkt wel of genieten het hoofddoel van het leven is.
Wat zou Epicurus (341-270 v. Chr) hiervan gevonden hebben? Hij leefde in andere tijden, zo’n 2300 jaar geleden. Veel is er niet van zijn werk bewaard of nog niet ontcijferd, maar hij heeft veel invloed gehad. Een aantal teksten van hem werd bij opgravingen rond Herculaneum in 1750 teruggevonden: in de Villa dei Papyri (de bibliotheek van Herculaneum) waar vele boekrollen onder het lava bewaard bleven. De half verkoolde rollen zijn moeilijk te ontcijferen en men bestudeert ze nog steeds. Epicurus is dus vooral bekend door teksten over hem of via citaten uit zijn werk die gaan over het genieten.
Met zijn nadruk op genot zou je in eerste instantie aan carnaval kunnen denken, grenzeloos genieten maar als je goed leest wat er van en over hen bekend is, ontstaat een heel ander beeld. Eerder een beeld van gematigdheid. Dus geen carnaval met los gaan op alle gebieden, maar eerder een nadruk op een evenwichtige levenshouding, met ruimte voor rust en zelfreflectie. Bij zijn opvolgers, de Epicuristen, is er een onderscheid tussen fysiek plezier, dat alleen in het heden bestaat. Geestelijk genieten speelt zich af in het verleden, heden en de toekomst, het levert blijvend iets op, namelijk de afwezigheid van spanning; en dus geluk. Men noemt het ataraxia, wat je kunt vertalen met ‘kalme rust van de geest’.
We zijn in ons hoofd eigenlijk altijd onderweg naar een nieuw doel of een ander verlangen dat zo snel mogelijk verwezenlijkt moet worden. Maar hoe maak je ruimte in je hoofd, om jezelf en vooral het andere, de ander om je heen te zien? Waarmee zet je de stroom gedachten stil, zodat een kalme rust in je geest neerdaalt? Misschien dat dit citaat uit ‘Een titel hoeft niet’ van Szymborska helpt:
Het is zo gegaan dat ik hier ben en kijk.
Boven me fladdert een witte vlinder in de lucht
met vleugeltjes die alleen van hem zijn
en over mijn handen vliegt zijn schaduw,
geen andere, niet zomaar een, alleen de zijne.
Wanneer ik zoiets zie, verlaat me altijd de zekerheid
dat wat belangrijk is
belangrijker is dan wat onbelangrijk is.
Misschien zou Epicurus 2300 jaar geleden gezegd hebben ‘Dat is nu ataraxia.’ Die kalme rust van de geest én alleen maar kijken wat jou gebeurt: ‘Het is zo gegaan dat ik hier ben en kijk…’ 40 dagen lang en ook daarna…
