Farce van Democratie – De leugen van het populisme

Het zal je maar gezegd worden door een nieuwe collega die bovendien een ‘komische sidekick’ meegenomen heeft die net als hij een mooi salaris opstrijkt om integer politiek te bedrijven maar uitroept: “nu ben ik dus politicus. Ik kan er ook niets aan doen.” Leuk! Het komische duo trok vervolgens het land in om “de hypocrisie aan te kaarten en te laten zien hoe we bedonderd worden.”

Nu Forum voor Democratie een enorme winst heeft geboekt, reikt Baudet, die zichzelf afficheert als de hoeder en voorvechter van ware democratie, zijn opponenten niet bepaald de hand. In een reactie op de uitslag stelt hij dat zijn partij “de arrogantie en stupiditeit van Mark Rutte heeft afgestraft” en dat zijn overwinning “net op tijd komt om de bedreigde beschaving in Nederland te redden”.

Bedreigde beschaving van Nederland? Nooit heeft ons land meer welvaart gekend en Nederlanders behoren tot de gelukkigste mensen van de wereld. Ja, we hebben problemen met onze identiteit en met de omgang met mensen die we als ‘anders’ beschouwen. Dat vraagt aandacht en behoedzaam manoeuvreren, zeker! Maar doen alsof hierdoor de ondergang nabij is, draagt in ieder geval niet bij aan een oplossing. De suggestie van Baudet dat het met het klimaat allemaal wel meevalt en dat de koopkracht van iedereen verder omhoog moet zodat we nog meer van het klimaat zullen vragen, lijkt me een aanmerkelijk groter gevaar – en niet alleen voor het voortbestaan van ónze beschaving.

Baudet poneert dat de verkiezingsoverwinning hard nodig was om “het land weer van ons te maken en een einde te maken aan het tijdperk van morele, politieke en culturele capitulatie. Wij gaan de trots van dit land herstellen. Vandaag is de eerste grote veldslag gewonnen.”

Brallende taal als deze komt me bekend voor en doet me de rillingen over de rug lopen. Het valt in ieder geval moeilijk te loochenen dat geperverteerde geesten als de schutter van Christchurch zich gesteund kunnen voelen door uitlatingen van Baudet: “Kwaadwillende, agressieve elementen worden ons maatschappelijke lichaam in ongehoorde aantallen binnen geloodst, en de werkelijke toedracht wordt verdoezeld.”

Het is treurig te beseffen dat Baudet alleen maar blij is met zulke vergelijkingen omdat hij zich daarmee voor zijn eigen publiek nog meer in het kleed van verguisde Messias kan hullen. “Wat die mogelijke aanslag op mijn leven betreft: als we nu geen veranderingen doorvoeren, bestaat Nederland over dertig jaar sowieso niet meer. Het is dus geen keuze. Ik moet doen wat ik doe. Met alle risico’s van dien.” Met deze analyse zaait hij niet alleen angst, maar schuift bij voorbaat mensen die kritiek op hem hebben de schuld in de schoenen voor het geval hem werkelijk iets zou overkomen.

Populisten als Baudet claimen als enigen op te komen voor vrijheid en democratie, maar dulden daarbij geen enkele tegenspraak. De grote leugen die ze voortdurend en zonder de minste gêne ten beste geven is, dat ze het volk vertegenwoordigen. De tragische wetmatigheid van deze leugen is echter dat ze – consequent doorgevoerd – leidt tot het afschuwelijke ‘Du bisst nichts, das Volk ist alles!’ We weten waar dat toe geleid heeft.

Democratie betekent niet domweg dat ‘het volk regeert’ en al helemaal niet dat zij die zeggen als enige het volk te vertegenwoordigen het alleen voor het zeggen moeten hebben. Democratie betekent dat je in goed overleg en in een open debat tot een zo’n breed mogelijk gedragen beslissing komt. In ons land, met z’n lappendeken aan politieke partijen, betekent dat onvermijdelijk dat er compromissen gesloten moeten worden en dat niemand voor 100% zijn zin kan krijgen. Vanzelfsprekend betekent ieder compromis teleurstelling bij een deel van het electoraat. Volwassen is het dit te erkennen en toe te lichten: dat draagt bij aan de democratie. Van een partij die zich Forum voor Democratie durft te noemen, zou je zo’n volwassen democratische houding toch mogen verwachten. Misleidend en daardoor misdadig en antidemocratisch is het de teleurgestelde kiezer voor te houden: Wat, krijg jij je zin niet? Dan luisteren die bedriegers op het pluche dus weer niet naar het volk! Wij gaan dat wel doen, hoor! Als wij eenmaal aan de macht zijn, krijgt het volk zijn zin – krijg jij je zin. En wie het niet met het volk eens is? Wel, dat is simpel: dat is een landverrader en die hoort dus niet bij het volk.

Het drama rond de Brexit legt dit treurige mechanisme pijnlijk bloot. Nog altijd waagt Theresa May het te hameren op het aambeeld van ‘het volk heeft gesproken’. Hoezo ‘het volk heeft gesproken’? Een nipte meerderheid van nog geen 52% stemde vóór de Brexit bij een opkomst van 72,2%. Destijds hadden velen weinig zicht op wat de consequenties van het verlaten van de EU zouden zijn. Nu steeds duidelijker wordt dat deze aanmerkelijk groter zijn en minder voordelig uitpakken dan verwacht, is het ronduit stupide dat de hele kwestie niet nogmaals en weloverwogen aan ‘het volk’ wordt voorgelegd. Ook dan zullen de verliezers teleurgesteld zijn, maar het is een leugen deze mensen weg te zetten als niet behorend tot het volk en ze daarmee in feite deelname aan de democratie te ontzeggen.

Thierry Baudet staat niet voor democratie maar voor demagogie en dictatuur. Hij is er niet op uit met andersdenkenden in debat te gaan en compromissen te sluiten. Na al zijn megalomane en denigrerende uitlatingen kan hij het zich niet meer veroorloven ooit nog water bij welke wijn dan ook te doen. Bovendien heeft hij zich bij eventuele coalitiepartners al zo onmogelijk gemaakt dat iedere samenwerking bij voorbaat lastig, zo niet uitgesloten is.

Ik vermoed hier een weloverwogen en nogal antidemocratische strategie: je laat je zo uit dat niemand met je wil samenwerken zodat je naar ‘het volk’ je ‘democratische’ beschuldigingen aan die vermaledijde bedriegers kunt blijven etaleren. En je hoopt er op dat je zo groot wordt dat je geen enkel compromis meer hoeft te sluiten en eigenmachtig uit kunt voeren wat je ‘de wil van het volk’ noemt.

Gevreesd mag worden dat degenen die het van meet af aan niet met je eens geweest zijn dan zullen ervaren: ‘Du bisst nichts, das Volk ist alles!’ Dát is de leugen van het populisme die de democratie waar Baudet voor staat tot een farce maakt.