Evangelisch feminisme – het broeit (deel 1)

Er circuleert een lijst, samengesteld door Paulien Vervoorn, waar vrouwelijke sprekers binnen de evangelische beweging te vinden zijn. Jan Wessels, directeur van Missie Nederland, de overkoepelende organisatie voor verschillende evangelische organisaties, zet de scheppingsorde op de helling en beargumenteert dat er geen scheppingsorde bestaat die vrouwen definitief naar plan B verwijst. Ook is er een bloeiend netwerk vrouwentheologen actief, dat hen de kans geeft om te netwerken en mee te doen aan intervisie. Positieve ontwikkelingen dus, die een jaar of vijf terug nog niet zo duidelijk waren.

Tegelijkertijd zie ik een diep wantrouwen ten opzichte van het woord ‘feministisch’. Ik maak uit verschillende gesprekken op dat wantrouwen vooral in de jaren ’60 ontstaan is, toen er geen verzoening mogelijk bleek tussen ‘baas in eigen buik’ en de pro-life keuze van de evangelische beweging. Ook merk ik een wantrouwen tegen het “doorgeschoten gelijkheidsdenken” en dat “verschillen niet meer benoemd mogen worden.” Helaas vind ik weinig animo om de huidige feministische beweging op haar merites te beoordelen en om met een open blik te kijken naar wat de nieuwere ontwikkelingen ons zouden kunnen brengen.

Een andere oorzaak voor het feit dat het overgrote deel van de sprekers in gemeentes en conferenties nog steeds mannelijk is, ligt volgens mij in het feit dat de evangelische beweging in Nederland zich nog steeds voor een belangrijk deel laat inspireren door het evangelische christendom uit de Verenigde Staten. Het complementariteitsdenken is daar gemeengoed en wordt actief uitgedragen in boeken en conferenties. Dit denken met betrekking tot gender gaat ervanuit dat er essentiële verschillen zijn tussen mannen en vrouwen en dat deze verschillen door God gewild en geschapen zijn. In dit denken vullen man en vrouw elkaar aan in de kerk en de maatschappij. Deze essentiële verschillen worden vervolgens op een patriarchale manier ingevuld: de man als leider en de vrouw in een dienende rol.

Een concreet voorbeeld van dit denken is de recente uitgave van verschillende edities van de Bijbel: een mannenbijbel en een vrouwenbijbel. De vrouwenbijbel is roze en is voor vrouwen die een druk leven hebben omdat ze zo sociaal zijn. In de vrouwenbijbel krijgen ze speciaal op dit leven afgestemde Bijbelstudies en stichtende boodschappen mee. De mannenbijbel verschijnt in maart 2017 en heeft als doel om geestelijke luiheid bij mannen te bestrijden. De proefeditie biedt twee Bijbelverhalen, van Simson en Gideon, zij worden “bijzondere mannen” genoemd.

In mijn optiek zijn zulke Bijbels één van de meest schadelijke uitwassen van dit denken. Het Nieuwe Testament staat vol met het doorbreken van heersende scheidslijnen, tussen man en vrouw, slaaf en vrije, Jood en Griek. Juist de bevrijdingsgetuigenis in Jezus Christus wordt helaas een commercieel speelveld om de vermeende verschillen tussen mannen en vrouwen te benadrukken. Wat doe je als man en vrouw als je ziet dat dergelijke stereotypen met een bijbeluitgave in het hart van het christelijke geloof gebracht worden? Als je als vrouw vol goede bedoelingen de vrouwenbijbel leest, die ook met goede bedoelingen geschreven is, dan wordt het een stuk lastiger om te erkennen waar het venijn ligt van een complementaire benadering.

Kort geleden sprak ik met een invloedrijke man uit de evangelische beweging, die vond dat het een schande was dat vrouwen niet meer mogelijkheden in de kerk kregen. Zijn redenering was dat het slecht was voor het lichaam van Christus als vrouwen met hun unieke gaven en talenten niet tot hun recht komen. Ik waardeer zijn goede bedoelingen en zijn inzet, maar tegelijkertijd is het een onderdeel van het probleem als vrouwen blijkbaar iets unieks mee moeten brengen om gelijke kansen te krijgen. In zo’n manier van denken blijven mannen de poortwachters en worden vrouwen gewaardeerd om hun verschil, niet om de fundamentele overeenkomst: mannen en vrouwen hebben samen deel aan het lichaam van Christus.

Daarom geloof ik dat het ‘zelf-theologiseren’ in Nederland en Vlaanderen een belangrijke stap is. Juist in deze tijd, nu de Amerikaanse evangelisten zichzelf aardig in diskrediet gebracht hebben omdat zij in een belangrijke mate Donald Trump verdedigen, is het noodzakelijk om zelf een robuuste theologie van vrouw/man/kerk uit te leven. Het ontwikkelen van zo’n theologie is al in een belangrijke mate gedaan, namelijk in het verschijnen van het boek Zonen en dochters profeteren. Dit boek biedt een gedetailleerd overzicht van de problematiek en neemt nadrukkelijk stelling vóór een kerk waar vrouwen tot hun recht komen.

We hebben nu bondgenoten nodig. Dat zijn de opiniemakers die zich durven uitspreken én actie durven ondernemen. Met de zwijgende meerderheid, die er verder niet zo veel belang bij heeft dat de zaken veranderen, komen we er niet. Deze bondgenoten moeten ook in staat zijn om hun eigen privilege eerlijk onder ogen te zien. Juist dit proces kan pijnlijk zijn en weerstand oproepen: de erkenning dat je als man ruimte hebt gekregen ómdat je man bent, en dat vrouwen deze ruimte en mogelijkheden niet hebben gekregen.

Ook moeten we eerlijk erkennen dat er in het verleden fouten zijn gemaakt, waar we nu nog steeds de gevolgen van ondervinden, zoals een ongelijk speelveld voor vrouwen. Dit artikel is daarom ook vooral een oproep aan de goedwillende, maar tot nu toe nog zwijgende, mannelijke, meerderheid: laat van je horen, spreek je uit, sta je plaats af als het nodig is en verklaar je solidair met de roep van vrouwen om meer ruimte in de evangelische beweging.