Soms bij verjaardagen waaien mij de woorden aan van ‘Forever young’. Dan klinkt dit lied van de band Alphaville (1984) en alle aanwezigen laten zich vrolijk meezingend door dit schijnbeeld betoveren. Maar… is dat nu zo aantrekkelijk: altijd jong zijn of blijven? De cosmetica- industrie wil ons dat wel doen geloven, al levert een plastisch bewerkt gezicht soms wel een krampachtig gelaat op. Ouder worden is onvermijdelijk… Remco Campert schreef ooit (in de bundel Hoera, 1965) over ouder worden:
O, dat zal een droevige dag zijn
de 1ste dag van het jaar 2000
70 ben ik dan, een oude man
voor wie de 21e eeuw te laat komt
Zou Remco Campert deze vroege tekst van hem nog beaamd hebben nu hij 92 jaar heeft mogen worden en nog 22 jaar in deze eeuw geleefd en geschreven heeft? Of heeft hij over oud zijn een andere mening gekregen, hij als dichter tot op zijn laatste uur? Ellen Deckewitz noemde hem in een in memoriam ‘fragiel en fantastisch’.
Veel mensen koesteren een gedicht van hem dat een leven lang meegaat, meetrilt op de bewogenheden van het bestaan. Voor mij zijn dat deze beginzinnen:
Poëzie is een daad
van bevestiging. Ik bevestig
dat ik leef, dat ik niet alleen leef.
Met zijn geschreven woorden bevestigt Campert zijn bestaan te midden van anderen, van lezers misschien. Dat woord, die taal wil gehoord en gelezen worden. Verstild in inkt roept het telkens iemand op om lezer te worden en zo ontstaat een nieuwe verbinding. Woorden, eenmaal opgeschreven kunnen later telkens weer gewekt worden door een andere, een veel jongere lezer.
We kunnen nog steeds lezen wat Hadewijch en Christine de Pisan in de middeleeuwen schreven, maar onze WhatsApp-berichten verdwijnen in de mist van een oneindige cloud. Hiermee overstijgt het echt geschreven (en soms daarna gedrukte) woord de tijdelijkheid van het bestaan en de onvermijdelijkheid van de dood. Hiermee blijft de schrijver niet ‘forever young’, ook Remco Campert niet, maar zijn woorden kunnen dat wel zijn. In de loop van de tijd verandert de lezer en een tekst krijgt soms een nieuwe betekenis.
Een brief uit 1945 van een 19-jarige soldaat, gericht aan zijn moeder en 76 jaar later teruggevonden bij de posterijen, wordt geopend en gelezen door zijn vrouw die hij toen nog niet kende. De stad der vrouwen (1405) van Christine de Pisan, waarin zij een ideale stad beschrijft geleid door vrouwen, leest nu anders dan in de veertiende eeuw maar is vanwege de agressie tegen vrouwen in sommige landen opnieuw actueel. Taal kan dus soms wel ‘forever young’ zijn.
We blijven dus niet altijd jong, al heeft ouder worden ook voordelen vanwege onze levenservaring, die soms uitkomt op wijsheid misschien. Op een gegeven ogenblik nemen we afscheid, maar wat we deden, wat we schreven, wie we liefhadden, wat we aan het leven toevoegden dat blijft gedaan net als woorden van Campert leesbaar blijven en bestaan…
