De essentie van Pinksteren is heel simpel. Een stem van buitenaf roept je weg uit het leven waarin je vast zit. Je bent deel van een meedogenloze wereld, gericht op eigenbelang en concurrentie. Macht en succes is waar het om draait. Een stortvloed aan gebeurtenissen overspoelt je. Onze werkelijkheid is gefragmenteerd, onze gevoelswereld wordt door onrust gedreven. En die stem zegt: ‘Sta op uit dat leven, laat je bevrijden.’
Dat is Pinksteren. In de Bijbel heet die stem ‘de Geest’. De Geest inspireert mensen om hun eigen belangen te ontstijgen en te kiezen voor een ander leven, gedreven door geestelijke idealen. Het is de stem die je wijst op je bestemming als mens.
Pinksteren
Dit is hoe het volgens de Bijbel begon, tweeduizend jaar geleden. Vijftig dagen nadat Jezus was teruggehaald uit de dood – met Pasen – kwam zijn Geest in zijn volgelingen. Die inspireerde hen om het verhaal over Jezus overal bekend te maken. Dat verhaal mondde steevast uit in de oproep: ‘Begin opnieuw, laat je bevrijden uit de greep van het kwaad. Al ben je nog zo ver afgedwaald, je wordt teruggehaald naar het leven.’
Het Pinksterverhaal vertelt wat die oproep ooit teweeg bracht en beschrijft hoe Jezus’ eerste volgelingen leven: in eenheid, gezamenlijkheid en eensgezindheid. Het gaat niet om een nieuw gezamenlijk belang. Het is anders, raadselachtiger. Doordat ze geestelijk bevrijd zijn kunnen ze hun eigen belangen overstijgen en samen opgaan in iets anders, iets hogers. Ze ontdekken waar het leven ten diepte om draait.
Hierin schuilt de relevantie van dit verhaal. Het biedt een antwoord op de fragmentatie van ons bestaan, op de chaos van concurrerende belangen, het leven als los zand. Het staat voor bevrijding uit het systeem waarin we vastzitten, uit de greep die het kwaad op ons heeft. De Geest van Pinksteren wijst je de weg naar de ervaring van eenheid en innerlijke rust. Het doet een appèl op een diepere laag in jezelf. Blijf niet aan de oppervlakte, durf alles wat je afleidt en in slaap sust los te laten, en laat je meevoeren om het echte leven te vinden.
Achterhaald?
Deze boodschap staat haaks op de vanzelfsprekendheden van vandaag. Velen zullen geneigd zijn het als onzin en achterhaalde religieuze prietpraat af te doen. En toch kan het nog steeds herkenning oproepen. Bijvoorbeeld als je niet gelooft dat eigenbelang en cynisme een samenleving in stand kunnen houden, als je de innerlijke drang naar rust en vertrouwen kent, als je verlangt naar een besef van eenheid in de chaos van het leven, of als je voelt dat de vervulling van het leven niet ligt in winst en succes, maar in liefde, recht en trouw en opofferingsgezindheid.
Velen zullen geneigd zijn Pinksteren als onzin en achterhaalde religieuze prietpraat af te doen. En toch kan het nog steeds herkenning oproepen.
Wat betreft materiële rijkdom staan we er goed voor, maar in geestelijke rijkdom schieten we vaak tekort. We menen onze eigen koers te varen, maar worden bij tegenspoed zomaar omvergeblazen. We genieten van een levensstijl, maar zien niet in dat we er slaven van geworden zijn.
De Geest opent je ogen voor de eindeloze luchtkastelen om ons heen. De schijn, de pretentie, de misvatting dat dit het doel van het leven. En wijst je op iets diepers, iets dat raakt aan het ware leven, dat zich niet vastklampt aan wat voorbijgaat maar zich richt op wat blijft.
De ontmaskering van onze zo zorgvuldig opgebouwde wereld geeft je misschien niet direct een feestelijk gevoel. Maar de behoefte aan dieper inzicht in de betekenis en samenhang van ons leven kan wel een reden zijn om Pinksteren niet voor onze cultuur verloren te laten gaan. De noodzaak tot geestelijke bevrijding is niet achterhaald. Nooit geweest ook. De vraag is niet óf, maar hóe dit vandaag betekenisvol kan zijn.
Voor mij het beginpunt van: liefde kan alles overwinnen. Tevens de eerste christelijke eredienst.
Geestelijke bevrijding. Jazeker. Maar wat te denken over de vraag dat we vandaag de dag het vreselijk druk hebben dat we kennelijk ons niet de kans geven, of gunnen om tot rust te komen. Dat het zover is gekomen dat we de hele dag bereikbaar willen en moeten zijn. Na de lichamelijke bevrijding (Pesach) volgde de geestelijke bevrijding (Sjawoe’ot). Twee joodse feestdagen die het verbod opleggen om mensen lichamelijk en geestelijk in slavernij te brengen en te houden. De moderne slavernij, in velerlei vormen weelt tierig, in onze moderne wereld. In hoeverre is mijn vraag: zijn wij mensen vrijwillig in slavernij gegaan en in hoeverre wordt ons deze opgelegd en door wie?
De moderne slavernij wordt bejubeld omdat dit ons leven vergemakkelijkt en veraangenaamd. Het trieste is dat de slavernij van vandaag niet herkend wordt door de slaven, als slavernij. Als je niet weet dat je slaaf bent hoe kun je dan verlangen naar de vrijheid?