Gezocht: Allochtonen in topposities met goede pen

Bij het lezen van de spot van deze drie jonge vrouwen over de bedrijfscultuur op de Zuidas, dacht ik: waarom zijn er geen allochtone ervaringsdeskundigen die een ander hardnekkig fenomeen op de Nederlandse werkvloer op een geestige doch confronterende manier beschrijven? Dat er zo weinig niet-Westerse allochtonen doordringen tot de top van ‘de BV Nederland’. Harde cijfers ontbreken sinds de afschaffing in 2004 van de Wet Samen waardoor het registreren van de etnische afkomst verboden is. Adviseurs van loopbaanbureaus die eind vorig jaar in de Volkskrant werden aangehaald, schatten dat het er in de top en de subtop van multinationals, banken, grote advieskantoren en bij (semi) publieke instellingen niet meer dan één tot twee procent zijn. Ondertussen maken niet-Westerse migranten 9,6 procent van de beroepsbevolking uit.

Hoe komt het dat na ruim een halve eeuw migratie diversiteit niet eens meer onderaan het lijstje van prioriteiten bungelt terwijl tegelijkertijd het inzicht in Nederland groeit dat in een modern bedrijf of organisatie hedendaagse issues niet vanuit de beslotenheid van de monocultuur kunnen worden geadresseerd? Dat het personeelsbestand ideaal gezien een mengeling is van mannen en vrouwen, jong en oud en van culturen en inzichten. Het werkt immers innoverend als kwesties van meerdere kanten worden bekeken.

Een consultant in hetzelfde artikel in de Volkskrant zegt ter verklaring dat personeelsmanagers nog veelal door een witte bril kijken. Daardoor wordt het leiderschapspotentieel van mensen met een Turkse, Surinaamse of Marokkaanse achtergrond niet of onvoldoende onderkend. Kortom: allochtone sollicitanten vertonen vaak ander gedrag dan de klassieke normen die worden gehanteerd, waardoor ze niet of moeizaam door selectieprocedures komen. Migranten beschikken, aldus een andere deskundige, bovendien over onvoldoende vaardigheden om hun anders-zijn uiteindelijk in te passen in de bestaande bedrijfsculturen. Naast vakkennis en ervaring moet je in een Westerse samenleving ook over communicatieve en sociale vaardigheden beschikken. Dat vraagt om een rijke algemene vorming die veel migranten met laagopgeleide ouders onvoldoende hebben meegekregen.

Ik kan een heel eind meegaan in die analyse, maar toch knaagt het. Het is dezelfde drogreden als van liberalen die al jaren betogen voor kwaliteit en niet voor diversiteit te kiezen om zo maar niet aan diversiteit te hoeven doen. In de woorden van Halleh Ghorashi, hoogleraar diversiteit en integratie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam: “Dat is een typisch voorbeeld van hoe structurele maar vooral subtiele vormen van uitsluiting buiten beschouwing worden gelaten: hoe goed je ook je best doet, de groep of klasse waarin je geboren bent is wel degelijk relevant voor succes.” Er is nog een andere reden denk ik. Macht deel je instinctief makkelijker met mensen die op jou lijken. Ongeacht of het nu het bedrijfsleven, de (semi) publieke sector of de politiek betreft. Het is de belangrijkste reden dat in het gesloten bolwerk van invloedrijke mensen in Nederland etniciteit, klasse en opleiding bepalend zijn.

“Migranten worden in Nederland getolereerd, tot op zekere hoogte zelfs interessant gevonden. Tenminste als ze er blijk van geven dat ze snappen hoe het werkt”, zei James Kennedy, hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, ruim een jaar geleden tegen mij. “Ze moeten zich aan de bestaande mores houden. Nederlanders houden er niet van voortdurend op scherp te moeten staan, ook in de politiek.” Ik zocht hem op omdat ik het vreemd vond dat in de blauw-rode regering Rutte 2 geen enkel gekleurd gezicht zit. Hoe het kwam dat politici zoals eerder de Nederlands-Marokkaanse Ahmed Aboutaleb (oud-staatssecretaris van Sociale Zaken en nu burgemeester van Rotterdam) of de Nederlands-Turkse Nebahat Albayrak (oud-staatssecretaris van Justitie en nu werkzaam bij Shell) niet opnieuw verzekerd waren van een plaats in de regeringsploeg? Volgens Kennedy is het een metafoor voor het algemene handelen in Nederland: “Er is geen impuls [ ] dat je aan jezelf en aan anderen wilt tonen dat Nederland meer is dan een ‘wit’ land.”

Vrij vertaald komt het er op neer dat het om uiteenlopende redenen – voor de politiek om electoraal gewin en bijvoorbeeld voor het bedrijfsleven om afzetmarkten te bereiken – belangrijk is om migranten in de gelederen op te nemen, maar tegelijkertijd is er geen streven naar succes op dat vlak. De top wordt bezet door ons-kent-ons mannen en steeds vaker ook vrouwen. Zolang daar niet de wil bestaat om diversiteit écht tot een succes te maken, met voorbeelden dus in de eigen gelederen, werkt het niet.

We hebben inmiddels boeken van Nederlands-Turkse en Nederlands-Marokkaanse schrijvers uit achterstandswijken in Deventer en Amsterdam. Realistische schelmenromans met een hoog aaibaarheidsgehalte. Ze geven een inkijkje in het leven van moslimmigranten en hun criminele en half criminele familie en vrienden. Het gaat niet over ons, autochtonen, maar over hen, allochtonen. Hierbij geef ik de oproep door van een personeelsmanager met een gekleurde bril:

Auteurs gezocht:

• Bij voorkeur goedopgeleide allochtonen met ervaring in de top van het Nederlandse bedrijfsleven, de politiek of een (semi) publieke instantie
• Moeten beschikken over lef, een goede pen en een grote mate van zelfspot
• Voor het schrijven van een realistische roman over hun professionele ervaringen in relatie tot hun niet-allochtone collega’s
• Honorering aan de hand van royalty’s zoals nader met de uitgever wordt overeengekomen