“Ik ga je niet vertellen dat de Bijbel het Woord van God is waar je maar beter in kunt geloven wanneer je je geen moeilijkheden op de hals wilt halen. Ik ga je ook niet vertellen dat je een slecht mens bent en dat je verlossing nodig hebt. En al helemaal niet dat je naar de hel gaat wanneer je niet gelooft wat er in de Bijbel staat. Ook zal ik je niet proberen wijs te maken dat er maar één manier is om de Bijbel te lezen en dat je fout zit wanneer je er anders tegenaan kijkt. Wel hoop ik je iets te laten proeven van de wijsheid en de schoonheid die in het Oude Boek voor het oprapen liggen wanneer je de vrome praatjes vergeet en onbevangen kunt lezen”.
Met deze woorden word je als lezer gewaarschuwd of juist gerustgesteld als je begint te lezen in Het lef om op te staan. Dit boek van Dirk van de Glind, docent Levensbeschouwelijke Vorming, maakt deel uit van een drieluik. Eerder verschenen van zijn hand Leef wat je bent en Volwassen geloven en denken. Maar, zo verzekert de schrijver ons, “Deze boeken kunnen uitstekend los van elkaar gelezen worden”.
Met Het lef om op te staan wil Van de Glind de lezer laten zien dat de Bijbel ons alle ruimte wil geven om voluit te leven. Hij beschrijft zijn overgang van een magisch-ethisch-autoritaire manier van bijbellezen naar een humaniserend lezen van de teksten. Hij laat zich hierbij leiden door zijn diepste weten: “Waar en waardevol zijn die teksten, woorden en verhalen die ik vanuit mijn ziel als zodanig herken”.
Om zijn respect voor de lange bijbelse traditie uit te drukken noemt Van de Glind de Bijbel graag het Oude Boek. Ook verandert hij het woord Heer God in Waarachtige Liefde. “Spreken over God kan alleen maar goed gaan wanneer het spreken over en vanuit Waarachtige Liefde is”. Zo wil hij een nieuw licht op bijbelse teksten laten schijnen.
Van de Glind ziet het Oude Boek als een bonte verzameling van teksten waarin mensen hun diepste vermoedens en ervaringen omtrent de grote vragen van het leven hebben beschreven. Het waren echter geen volmaakte mensen. Het Oude Boek legt herhaaldelijk de oorzaken en structuren van machtsmisbruik en ontmenselijking bloot. Vertellers van de Bijbel willen geen geschiedenisles geven, maar een beeld geven van onze menselijkheid en ook onmenselijkheid. “Omdat ik de Bijbel niet zie als het letterlijk gegeven Woord van God, maar als het Oude Boek over menselijke pogingen te dealen met de grote vragen van het leven, heb ik weinig moeite met de bizarre gegevens en tegenstrijdigheden van een verhaal zoals dat van Noach”.
Groeien in waarachtige menselijkheid is, volgens Van de Glind, de rode draad in het Oude Boek. “Daarom laat het zien waardoor deze groei belemmerd kan worden of zelfs onmogelijk gemaakt. Daarom toont het hoe menselijke verlangens kunnen vervormen en degenereren tot egoïstische en destructieve begeerten waardoor een mens zijn medemens kapot maakt en zijn eigen bestemming mist”. Het gaat dus om levenslessen in het hier en nu. Dezelfde rode draad heeft de schrijver kwistig door Het lef om op te staan heen geweven. Soms misschien iets te kwistig, maar, schrijft Van de Glind, “Op iedere bladzijde nodigt het Oude Boek uit op te staan en waarachtig mens te zijn: op te staan dóór, ín en tót Waarachtige Liefde”.
Voor Van de Glind behoort de oproep die het Oude Boek doet aan de mens om waarachtig en authentiek te zijn tot de kern van elke religie. Hierdoor wordt het mogelijk om elkaar als medemensen te ontmoeten en van elkaar te leren. Hij pleit voor een persoonlijke benadering: wat brengt mijn geloof teweeg in mijn leven, voor mijzelf en voor anderen? Leven in vertrouwen en op weg gaan vormen voor hem de ware betekenis van geloven. Om (mede)menselijkheid te ontplooien dienen we weg te trekken uit schijnzekerheden en de uitdaging van het leven aan te gaan. Waarachtige Liefde is niet almachtig die alles onder controle heeft, maar is weerloos en kwetsbaar en geeft ruimte aan de ander. “Van gelovigen bestaat de hardnekkige karikatuur dat een gelovige het zich gemakkelijk maakt met het idee van een god die het allemaal voor hem in orde maakt. Het Oude Boek heeft niets met deze vorm van afgoderij die geloven vervormt tot haar passieve tegendeel. Het spoort mensen aan in hun kracht te gaan staan, het heden te aanvaarden en moeilijkheden te trotseren voor een hoopvolle toekomst. Geloven heeft de betekenis van vertrouwen waardoor de mens het aandurft haar levensreis actief en met opgeheven hoofd te ondernemen”.
Het gaat om leven in rechtvaardigheid, met liefde en zorg voor de naaste. Het Oude Boek wijst er verhalenderwijs op dat ons geluk samenhangt met dat van de ander. Voor Van de Glind is het evident dat er bijvoorbeeld vanuit het verhaal over Jakob en Esau indringende vragen te stellen zijn over de manier waarop we in het Westen omgaan met onze welvaart. “Ons eigen welzijn en geluk zijn fundamenteel verbonden met het welzijn en geluk van anderen. In dit besef ligt de grondslag voor een gezonde samenleving waar het Oude Boek toe uitnodigt”.
Van de Glind vindt het onverteerbaar dat God bevel zou geven tot gewelddadigheden waarover we toch veel lezen in de Bijbel. Waarachtige Liefde komt niet tot de onmenselijkheid van wreedheden jegens een ander. Waarachtige Liefde is gekoppeld aan waarachtige menselijkheid. “Theologen, bijbelwetenschappers, predikanten en ‘gewone’ gelovigen zouden ondubbelzinnig afstand moeten nemen van de gedachte dat God ooit opdracht gegeven zou hebben tot het uitmoorden van complete steden of tot het ombrengen van ook maar één mensenkind. Want het is door dit soort rabiate overtuigingen dat God vermoord en het Oude Boek onverstaanbaar wordt”. Volgens hem ontspruit een dergelijke interpretatie niet aan liefde, maar aan angst en dat is onvolwassen.
Het lef om op te staan leest plezierig. Door zijn originaliteit en eigenzinnigheid sleept Van de Glind mij mee de bijbelverhalen in. Hij geeft zijn gedachten niet als keurslijf, maar als zijn persoonlijke visie die ruimte laat voor een eigen interpretatie. Het is boeiend om te lezen hoe Van de Glind verbanden legt tussen de verschillende bijbelverhalen waarin, volgens hem, telkens het thema van de menselijkheid te vinden is en ons dagelijks leven. Tegelijkertijd kan ik mij voorstellen dat er een te mooie voorstelling van zaken wordt gegeven door weerbarstige teksten glad te strijken. Van de Glind heeft een lievig godsbeeld beschreven in Het lef om op te staan, maar zijn zijn ‘oplossingen’ niet te mooi geformuleerd?
Evenwel, schrijft Van de Glind, mocht de lezer bang worden om uit te gaan van een te gemakkelijke en rozige benadering van het Oude Boek, dan gaat hij of zij uit van een kleinmenselijke opvatting van liefde. Het gaat om goddelijke liefde die onze bron en bestemming is. Het is volwassen liefde die verantwoordelijkheid kent en mensen stimuleert om te groeien in liefde en menselijkheid. In die zin noemt Van de Glind het Oude Boek een antigodsdienstig boek. “Het toont een diep wantrouwen tegen het vastzetten van wat alleen maar van betekenis is wanneer het stromen kan. Het waarschuwt keer op keer tegen het institutionaliseren van aanwijzingen en gebruiken die bedoeld zijn voor een zinvol leven. Godsdienst is alleen dan zinvol en verrijkend wanneer hij mensen helpt de rijkdom van de eigen ziel te ontdekken, en zich dienstbaar maakt aan de menselijkheid”. Het is niet de bedoeling van Van de Glind om het Oude Boek te onttoveren. Integendeel, schrijft hij: “Ik lees in het Oude Boek aanwijzingen om me in het leven van vandaag te leren verwonderen. De vertellers verstaan de kunst van het gelaagde schrijven waarin de geheimen van het leven als onvoorziene schatten op kunnen lichten”.
Ik denk dat we in onze tijd behoefte hebben aan christelijkheid als een manier van leven, die niet berust op dichtgestopte leerstellingen, maar inspiratie en handvatten geeft om het dagelijks leven vorm te geven. Het lef om op te staan nodigt mij in ieder geval uit om nog eens te herlezen en uitvoerig te overdenken, want dit boek brengt de Bijbel voor mij weer een stukje dichterbij de werkelijkheid van het leven van alledag.
Ik vind de volgende uitspraak van de heer Van de Glind:
“Theologen, bijbelwetenschappers, predikanten en ‘gewone’ gelovigen zouden ondubbelzinnig afstand moeten nemen van de gedachte dat God ooit opdracht gegeven zou hebben tot het uitmoorden van complete steden of tot het ombrengen van ook maar één mensenkind. Want het is door dit soort rabiate overtuigingen dat God vermoord en het Oude Boek onverstaanbaar wordt”
wat moeilijk te verenigen met het oordeel van mevrouw Veldman dat de heer Van de Glind zijn gedachten niet geeft ”als keurslijf, maar als zijn persoonlijke visie die ruimte laat voor een eigen interpretatie”.