In de tuin zitten de bloeiende struiken vol vlinders, in alle soorten, vooral in de vlinderstruik met een paars-roze kleur. Die heeft hun bijzondere belangstelling. Je vindt er Witjes, de Dagpauwoog en de Atalanta. Om de laatste gaat het mij, de Atalanta of Admiraalsvlinder. Hij is prachtig van kleur met zijn vleugels uitgespreid: diepbruin met witte en oranje streepjes en randen.
Kwetsbaar ziet hij eruit, maar deze vlinder heeft zijn eigen afweer tegen vijanden: wanneer hij zijn vleugels dichtvouwt verschijnt aan de achterkant een soort donkere vlek, waarin lijnen een soort kop suggereren. Voor mensenogen lijkt het een doodshoofd of Medusakop, voor andere schepselen is het een angstaanjagende vorm, een boodschap die de mogelijke belager moet afschrikken. Dat heeft eeuwenlang goed gewerkt, want de Atalanta is er nog steeds.
In het getijdenboek van Catharina van Kleef uit 1440 staat hij precies zo afgebeeld. In die 15e eeuw zag de miniaturist dezelfde vlinder en besloot hem op allerlei manieren in de randen van de pagina over de heilige Vincentius af te beelden. Een getijdenboek was een persoonlijk gebedenboek voor iemand uit de hogere klasse, meestal verlucht met miniaturen, die naast de gebeden stonden. Wonderlijk aan deze boeken is de manier waarop het heilige, het geloof steeds uitgebeeld werd samen met elementen uit de natuur, als deel van de schepping waarbinnen de mens actief was. Dezelfde Admiraalsvlinder zie ik, 680 jaar later, in mijn vlinderstruik rondfladderen, terwijl hij af en toe zijn Medusakop laat zien als afschrikking, als boodschap van mogelijk gevaar voor collega-dieren die wel een hapje Atalanta lusten.
Toch is het kijken naar deze vlinders niet meer geheel onschuldig en vrijblijvend. Hij heeft zijn Medusakop op de onderkant van zijn vleugels, maar in hoeverre helpt hem dat, nu het fragiele evenwicht in de natuur verstoord wordt door de mens. Ik zie nog dezelfde vlinder als de miniaturist van het getijdenboek van Catharina van Kleef, maar het zou best kunnen dat mijn dochter hem binnenkort tevergeefs zoekt op haar vlinderstruik. Deze kleine vlinder die licht en beweeglijk rondfladdert heeft anno 2021 misschien ook een andere functie, namelijk om ons wakker te schrikken. Zijn boodschap aan de achterkant van zijn vleugels is een dringende oproep aan ons: ‘Laat mij leven.’
