Doorgaans leggen wij veel nadruk op geven, zeker in de kersttijd. Ontvangen is echter veel belangrijker. Maria laat zien hoe vruchtbaar en creatief dat kan zijn. Zonder veel mitsen of maren ontvangt ze de boodschap van de engel: ‘Mij geschiede naar uw wil’. In haar kon God zichzelf aan zichzelf geven, met grote gevolgen die de wereld hebben veranderd.
Bij geven kunnen we nog prettig de touwtjes in eigen handen houden maar werkelijk ontvangen vereist openheid en kwetsbaarheid. Er zijn mensen die niet eens een complimentje kunnen ontvangen. Op de uitroep ‘Goh, wat een leuke jurk heb je aan!’ antwoorden ze ‘Och, niets bijzonders, een restant uit de opruiming.’ Zo blijf je met je complimentje in de kou staan. En degene die het niet kan ontvangen ontzegt zichzelf voedsel voor de ziel. In de een wordt God buiten de herberg gezet en in de ander krijgt hij een schrale stal.
Vandaag bedenkt de krimpende kerk allerlei verbeterplannen die noodzakelijkerwijs altijd in het verlengde liggen van wat ze al kent en doet. Zo wordt de toekomst een herhaling van het verleden. Als de kerk eens wat minder bang en meer ontvankelijk zou worden, ook voor de wereld en andere godsdiensten, zou dat weleens onvoorspelbare gevolgen kunnen hebben. Ze zou verbaasd zwanger kunnen worden van iets nieuws, waar ze zelf nog nooit aan gedacht heeft.
Jezus was niet bang om te ontvangen. Volgens het evangelieverhaal kreeg hij als baby al geschenken van buitenlandse astrologen, de ‘wijzen uit het oosten’. Later leert hij van mensen uit andere godsdiensten en culturen, zoals van de Romeinse hoofdman en de Syro-Fenicische vrouw. Ja, hij stelt zelfs aan ‘officiële’ gelovigen de barmhartigheid van een ketterse Samaritaan tot voorbeeld.
De goddelijke dynamiek van geven en ontvangen is niet alleen zuurstof voor de kerk, maar voor de hele samenleving. Alleen de ander kan ons veranderen en vernieuwen. Momenteel heerst er echter in Europa een houding van superioriteit. Politieke partijen luisteren niet naar elkaar. Daardoor loopt het democratische systeem knarsend vast zodat in landen als Griekenland en Italië al een zakenkabinet is aangetreden. Ook in ons land komt de regering niet tot noodzakelijke hervormingen omdat men niet ontvankelijk is voor de inzichten van andere partijen.
Zo kan God zichzelf niet aan zichzelf geven. De creatieve stroom droogt op, met als gevolg een obsessie met onszelf, verstarring en verlies van perspectief. Dit is de reden van het gevoel van hopeloosheid dat momenteel in Nederland heerst. Hoop kunnen we niet zelf ophoesten, die moet altijd van buiten komen. Hoop is ‘iets met veren dat neerstrijkt in de ziel’, dicht Emily Dickinson.
Ontvangen is belangrijker dan geven. Wie echt ontvangt maakt de goddelijke dynamiek van geven en ontvangen mogelijk, die de wereld vernieuwt. Daarom zegt Jezus dat we de armen – en zieken en vluchtelingen – altijd bij ons hebben. We hebben ze nodig, ze zijn een geschenk uit de hemel. Ze zijn onze leermeesters in ontvangen. Als niemand kan ontvangen, kan niemand geven en is er geen beweging en contact, geen verandering en geen hoop.
‘Hoe zal ik u ontvangen?’ zingt het oude kerstlied. Daar begint het mee, steeds weer. Alle relaties, zowel op het persoonlijke als politieke vlak, zijn een leerproces waarin God steeds vrijer zichzelf aan zichzelf kan geven. Tot hij in de wereld straalt als een ster.
