Wat een schrik en wat een pijn. Houdt het dan nooit op? Op Twitter en ook op andere plekken maakt zo’n aanslag veel los. Vaak gaat het dan over de islam. Voor sommigen is zo’n aanslag het zoveelste bewijs dat deze godsdienst gewelddadig is. Anderen, onder wie ikzelf, willen vooral benadrukken dat geweld en terrorisme zich binnen alle stromingen en religies manifesteren. Het is een discussie die zich sinds de aanslagen in 2001 op de Twin Towers in New York voortdurend blijft herhalen.
Helpende hand
Veel is hierover al gezegd en geschreven. Voor mij is zonneklaar dat het overgrote deel van de 1,6 miljard moslims wereldwijd gewone en vredelievende mensen zijn. Tegelijk wordt de islam door een groot aantal terroristen als motief gebruikt – ik zeg liever: misbruikt – om hun daden te plegen en te rechtvaardigen.
En daar zit een gevaar. Niet alleen vanwege het geweld dat religieus gelegitimeerd wordt. Maar het polariseert ook en maakt bijna een kwart van de wereldbevolking verdacht in de ogen van een ander groot deel van de wereldbevolking. Werken aan vrede, verzoening en het gesprek tussen mensen vanuit verschillende religies is meer dan ooit nodig. Wat de media vaak niet haalt is dat er door moslims en moslimgeleerden wereldwijd talloze initiatieven zijn voor vrede en verzoening.
Het is daarom goed dat we, naast het onder ogen zien van geweld en terreur en de daarbij gebruikte motieven, beseffen dat extremisten niet de belangrijkste vertegenwoordigers zijn van de godsdienst waarop zij zich beroepen. En dat er telkens weer mensen opstaan, juist ook vanuit de islam, die vrede zoeken, een helpende hand uitsteken en willen werken aan een wereld die beter is.
Nieuw-Zeeland
Met name mensen uit de rechterkant van het politiek spectrum vinden het verdacht – of zelfs een teken aan de wand – dat de aanslag half maart op een moskee in Nieuw-Zeeland met vijftig dodelijke slachtoffers zoveel meer aandacht kreeg. Toen was er in ons land een bijeenkomst met sprekers op de Dam. En de vlag van Nieuw-Zeeland werd geprojecteerd op het Centraal Station. Maar nu? Waarom is dat er nu niet? Ik vind het eerlijk gezegd een begrijpelijke vraag.
Ik schrijf dit stuk op dinsdagochtend 23 april. Misschien dat het nog komt. Dat zou heel goed zijn. Tegelijk valt het verschil in maatschappelijke reactie ook wel te verklaren. De aanslag in Nieuw- Zeeland vond niet, zoals in Sri Lanka, plaats in een land waar decennialang een burgeroorlog plaatsvond en ook nu latent spanningen zijn tussen etnische en religieuze groepen. De aanslag in Nieuw-Zeeland vond daarentegen plaats in een doorgaans rustig westers land zoals Nederland.
Selectieve verontwaardiging
Toen heel ons land in 2015 op zijn kop stond vanwege de aanslag in Parijs op het redactiekantoor van het satirische blad Charlie Hebdo met dertien doden, vond in Nigeria een terreuraanslag plaats door Boko Haram met tweeduizend slachtoffers. Dat kwam toen nauwelijks in het nieuws. Wat vaak meespeelt is of we ons kunnen identificeren, hoe nabij zo’n aanslag voelt.
Ook ervaren veel mensen in Nederland een toenemend klimaat van moslimhaat, een klimaat waarin geen oog is voor wellevendheid en nuance. Als dan in een ander westers land een witte man als donderslag bij heldere hemel vijftig biddende moslims in een moskee vermoordt, dan komt zo’n aanslag voor velen extra hard binnen.
Toch moeten mensen waken voor selectieve verontwaardiging of voor de schijn ervan. Vaak is dat koren op de molen van mensen die juist niet naar vrede zoeken, die tegenstellingen vergroten of haat koesteren. Bovendien: acht aanslagen die vrijwel gelijktijdig plaatsvinden op kerken en hotels, op de dag dat christenen het paasfeest vieren, met meer dan driehonderd doden: dat is iets om samen bij stil te staan. Zeker als het, vanuit een mix van nobele of juist meer troebele motieven, zoveel los maakt in ons land.
Niet het laatste woord
Met Pasen wordt door velen het feest gevierd dat slavernij, uitzichtloosheid en de dood niet het laatste woord hebben. Uit welke richting de kogels ook komen, liefde en vrede zijn niet klein te krijgen. Dat is soms heel moeilijk voor te stellen. Zeker vandaag in Sri Lanka. Maar het verdriet van Sri Lanka is ook het verdriet van Nieuw-Zeeland. En andersom. Het is het verdriet en de troost van alle mensen.
Hoi Theo,
Bedankt voor dit heldere en genuanceerde artikel.
Ik ben er samen met jou helemaal van overtuigd dat het overgrote merendeel van de moslims absoluut niets te maken heeft of wil hebben met dit soort acties. Ik heb wel eens begrepen (weet niet zeker of het klopt) dat de mensen die het meest lijden onder moslim extremisme, andere moslims zijn.
Ook ben ik het helemaal met je eens dat er binnen elke ideologie, al dan niet religieus, mensen zijn die gewelddaden plegen, gevoed door hun overtuigingen.
Dat gegeven moet ons tot nadenken stemmen en niet te hard roepen dat een bepaalde ideologie an sich leidt tot geweld. Aan de andere kant sluit dit gegeven niet uit dat er binnen bepaalde ideologiën elementen zijn die tot het gebruik van geweld kunnen leiden. En dit kan binnen de ene ideologie meer zijn dan binnen de andere.
Ik als christen kan meer oordelen over het christendom dan over andere religies en ideologiën en ik ben er van overtuigd dat elke geweldsdaad die in de naam van de God van de bijbel is begaan in strijd is met de meest fundamentele noties van het christelijk geloof. Hoe kun je naar je wapens grijpen als het centrum van je geloof is een man die aan de kruis sterft voor zijn vijanden? Hoewel het zeker is gebeurt, is het altijd in strijd geweest met het christelijk geloof.