“De drempel om groene kerk te worden is laag,” zei emeritus predikant Annemarie van Wijngaarden, voorzitter van de werkgroep Groene Kerk van de Protestantse Kerk Amsterdam, onlangs in een interview hier op NieuwWij.nl. Dat stelde zij omdat nog maar 15 procent van alle protestantse kerken in Nederland groene kerk is. Haar opmerking is bedoeld als een uitnodiging en een aanmoediging om aan te sluiten en mee te doen. En dat is positief natuurlijk.
Tegelijk hoeft het ambitieniveau ook niet te laag te liggen. Gezien de urgentie van mondiale opwarming en biodiversiteitsverlies, gaat het immers om veel meer dan isoleren en wat zonnepanelen. Wie groene kerk wil zijn, moet de tekenen van de tijd verstaan naast een open Bijbel. Het gaat niet alleen om een gebouw, maar ook om de levensstijl en om de maatschappelijke en politieke stellingname van mensen in de kerkbanken. Hoe kunnen zij actief verzet bieden tegen alle destructieve krachten in de wereld? Christenen zouden voorop kunnen lopen en daarin anderen kunnen meenemen.
De opwarming van de aarde en het verlies van plant- en diersoorten lijkt velen niet in hun ziel te raken. Ik betrap mezelf daar ook op. Ik lees erover maar al gauw bekruipt me een gevoel van machteloosheid. Wat kan ik aan deze grote problemen doen? Moet ik mezelf een vliegreis ontzeggen, terwijl anderen wel “gewoon” naar een warm eiland gaan? En is de aanschaf van een Tesla niet vooral iets voor rijke mensen? En valt het uiteindelijk misschien niet gewoon wel mee?
Steeds meer vluchtelingen zijn klimaatvluchtelingen. De westerse manier van leven leidt tot opwarming, natuurschade en ook toenemende sociale ongelijkheid. Het najagen van geld en goed domineert de wereld. Enkele multimiljardairs bezitten evenveel geld – en vervuilen ook evenveel! – als miljoenen andere mensen op aarde. Helaas valt het dus niet mee. Hoe beïnvloedt dat inzicht je keuze als consument en ook je keuze als er weer verkiezingen zijn? Hoe draagt een christen bij aan een duurzame aarde en klimaatrechtvaardigheid?
In de kerk is Pasen en de weg daarheen belangrijk. Dat is geen vrijblijvende pelgrimage. De veertig dagen op weg naar Pasen zijn een periode van inkeer en bezinning. Hoe staat een christen in het geheel van de schepping? Welke gevolgen hebben persoonlijke keuzes en de eigen manier van leven voor andere mensen en de natuur? Hoe kunnen kerkmensen dat bordje ‘Wij zijn een groene kerk’ naast de kerkdeur samen (nog) beter waarmaken?
Moraliseren is de dood in de pot. Aan opgeheven vingertjes heb ik een bloedhekel. Het slaat vaak alles dood. Maar tussen groene dwang enerzijds en onverschilligheid of opportunisme anderzijds, ligt hopelijk een begaanbaar pad waarin mensen elkaar kunnen inspireren en motiveren. Kunnen centrale noties uit de christelijke traditie daarbij misschien ook een nieuw licht werpen op hoe christenen kunnen geloven en leven in een wereld die opwarmt met alle gevolgen van dien?
God verlost de wereld door het lijden van Christus. Dat is een mooie christelijke belijdenis. Maar wat zijn deze woorden waard als christenen niet uit hun comfortzone komen en concreet solidair zijn met de lijdende schepping? Hoe, door wie en waar wordt Christus vandaag opnieuw gekruisigd? Wat heb je aan Jezus als ‘de weg, de waarheid en het leven’ zonder navolging van Christus in een context van klimaatverandering en ecologische schade? De schepping zucht en is in barensnood. Hoe kan een christen vandaag zelf een nieuwe schepping zijn?
Ik realiseer me dat ik mijn vragen stel in een christelijk taalveld. Dat doe ik bewust. Wie zich bewust is van zijn of haar eigen geloofstraditie, en deze wil verstaan in de context van vandaag, kan bijdragen aan een dieper gevoel van urgentie. Hoe je dienstbaar kunt zijn aan het grotere geheel van de planeet is natuurlijk een vraag die universeel is. Ook joden, moslims, humanisten en anderen stellen die vraag. Het komt erop aan om in de context van klimaatverandering de eigen traditie, wortels of inspiratiebronnen opnieuw te interpreteren en te verstaan. Zo groeit een dieper gevoel van urgentie. Let’s go back to the roots! Is het toeval dat het woord ‘radicaal’ afkomstig is van het Latijnse woord ‘radix’ dat ‘wortel’ betekent?
Hoe we mens willen zijn in de context van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en een opwarmende aarde, en hoe de eigen spirituele traditie daarbij richting kan bieden, is een universele vraag. Het is een cruciale vraag die mensen van diverse levensbeschouwingen weliswaar verschillend beantwoorden, maar die tegelijk een gezamenlijk doel zichtbaar maakt: oprechte zorg voor de Aarde en al haar bewoners. Zo ontstaat ruimte voor vertrouwen in elkaar en een gedeelde hoop voor de toekomst over grenzen heen.
Dit is een uitwerking met een wat bredere focus van een column die dit voorjaar verscheen op de website van werkgroep Kerk en Milieu.
